کوالێتی هەوای هەرێمی کوردستان لە هەندێک ناوچە هێڵی سووری تێپەڕاندووە
لە هەرێمی كوردستان بۆ یەكەمین جار بە ئامێری هەستەوەری پێوانەی هەوا چاودێری كولێتی هەوای كوردستان دەكرێت، ئەمەش دوای ئەوەی بەپێی پێوەرە جیهانییەكان رووی پیسی هەواوە عێراق بووەتە شەشەمین وڵاتی جیهان دكتۆر كارزان عەبدوڵڵا وەك میوانێكی بەرنامەكە جەخت لەوە دەكاتەوە 29% شێرپەنجەی سییەكان پەیوەندیی بە پیسبوونی بەرگە هەواوە هەیە "ماسكیش ئەو ژەهرە راناگرێت كە لە هەوادا بڵاوبووەتەوە"
هاوكات هەنار هادی كە كارمەندی یەكێكە لەو دامەزراوانەیە كە چاودێری كوالێتی هەوای كوردستان دەكات باس لەوە دەكات بەغدا‌و هەولێر دوو پیسترین هەوایان هەیە. لە هەموو ئەوانە سەرنجڕاكێشتر قسە یەكێك لە میوانەكانی ئەم بەرنامەیە بەناوی یەریڤان شاسوار بوو كاتێك گوتی"هەندێك لەو درەختانەی هاوردەی هەرێمی كوردستان كراون هەوا پیس دەكەن". گوتیشی "سووتانی 1 لیتر گازوایل 100 مادەی پیسكردن دەخاتە هەواوە".
خوێندكارێكی زانكۆی بەشداربووی بەرنامەكەش جەختی لەوە كردەوە بەشێك لە پاككەرەوەكانی ناوماڵ مادەی زۆر مەترسیدارن هەوای نێوماڵ بەتەواوەتی پیس دەكەن خوێندكارێكی دیكەش باس لەوە دەكات زۆر پێویستمان بە یاسا نییە بۆ پاراستنی ژینگە بەڵكو پێویستمان بە هۆشیاریی ژینگەیی هەیە.دواجار لەنێو شارەكاندا
29% شێرپەنجەی سییەكان پەیوەندیی بە پیسبوونی هەواوە هەیە
"خۆمان و منداڵەكانمان رۆژانە ژەهر هەڵدەمژین" دكتۆر كارزان عەبدوڵڵا، پزیشكی پسپۆری دڵ و هەناوی لەم بەرنامەدا وەها دەڵێت ئەو خەم بۆ ئەوەش دەخوات كە لە رووی پیسی هەواوە عێراق شەشەمین وڵاتی جیهانە، چونكە پیسبوونی هەوا كاریگەریی راستەوخۆی هەیە لەسەر نەخۆشییەكانی دڵ و مێشك و بۆری هەناسەدان ئەو دەڵێت "29% شێرپەنجەی سییەكان و15% جەڵتەكانی دڵ و 17% جەڵتەی مێشكیش پەیوەندیی بە پیسبوونی بەرگە هەواوە هەیە". هەر بەپێی قسەی ئەو پزیشكە ئەستووربوونی دیواری دڵ و زیادبوونی نەخۆشی شەكرە پەیوەندیی بە پیسبوونی هەواوە هەیە.
بەبۆچوونی دكتۆر كارزان عەبدوڵڵا پیسبوونی هەوای كوردستان بە تایبەت لە هەندێ شاردا بە جۆرەێكە وەك ئەوەوایە هەموومان جگەرە كێش بین "بەپێی ئەو هەوا پیسەی ئەمڕۆ هەڵممژیوە وەك ئەوە وایە 5 جگەرەم كێشا بێت"
دەبێت لەم شارەی كوردستان خەڵكی ماسك ببەستن
هەرچەندە ئەو پزیشكە گومانی هەیە ماسكیش ئەو ژەهرە رابگرێت كە هەوای كوردستانی پیس كردوە، بەڵام ئەوەش دەڵێت "بەپێی داتا جیهانییەكان دەبێت خەڵك لە هەولێر ماسك ببەستن". بەشێك لە پیسبوونی هەوا وەك ئەو پزیشكە باسی دەكات هۆكارەكەی بۆ جگەرە و نێرگەلە دەگەڕێتەوە ئەو دەڵێت "لە بەریتانیا نێرگەلە و جگەرە لە رێستۆرانتەكان قەدەخەیە، بەڵام
لە هەولێر هیچ رێستۆرانتێك نییە نێرگەلە و جگەرەی تێدا نەكێشرێت".
شتێكی دیكە كە بۆ دكتۆر كارزان عەبدوڵڵا جێگەی نیگەرانییە ئەویش ئاوی دەبەی پلاستیك كە بەپێی ئەو زانستەی ئەو پێگەیشتووە مەترسی لەسەر دڵ و دەمارەكان دروست دەكات "وردە پلاستیك كاریگەریی هەیە لەسەر گیرانی دەمارەكانی دڵ".
نەك بۆ جەستە، بەڵكو بۆ دەروونیش پیس بوونی هەوا كاریگەری نەرێنی دروست دەكات ئەوە لە كاتێكدا ئارامی دەروونی 50٪ی باشی تەندرووستی هەموو مرۆڤێكە ئەو دەڵێت "هەر بەو هۆیەوەیە كەشوهەوای پیس تووندوتیژیی زیاتر دەكات و پەستانی خوێنیش بەرز دەكاتەوە و كاریگەیشی لەسەر نەخۆشی شەكرە هەیە".
لە عێراقدا بۆ هەوا دوو پایتەختەكە پیسترینن
هەنار هادی، بەرێوەبەری پڕۆژەكان لە دەمەزراوەی مید كە دامەزراوەیەكە 30 ئامێری چاودێریی هەوایان هەیە و 19 یان لە نێو شاری سلێمانیدا داناوە ئەوە دەخاتەڕوو بەپێی چاودێرییەكانی ئەوان بەغدا‌و هەولێر دوو پیسترین هەوایان هەیە هەنار هادی دەڵێت "بۆ پیسی هەوا بەغدا یەكەم شارە دواتر هەولێر ئینجا سلێمانی، سلێمانی كە لە پلەی سێیەمدایە بۆ پیسی هەوا مانای ئەوە نییە پاكترینە پەیوەندی بەوە هەیە ئامێری چاودێری كردنی هەوامان تێدا زۆر داناوە".
بۆ پاكی و پیسی هەوا لە رەنگی سەوزەوە بۆ مۆر دیاری كراوە، هەنار هادی دەڵێت "لە كاتی چاودێری كردنی ئامێرەكان زۆر بەكەمی رەنگی سەوز دەبینین زۆربەی كات ناوچەكان رەنگی زەرد پیشان دەدەن".
لەبارەی ئەوەش لە سلێمانیدا چ ناوچەیەك زۆر پیسە هەنار هادی باس لەوە دەكات بەشی باشووری سلێمانی بەبەردەوامی پیسە ئەو دەڵێت "تووی مەلیك و بەشی سەرەوەی شەست مەتری سلێمانی تاوەكو رادەیەك هەوایان خاوێنە". لەبارەی خراپترین گەڕەك و ناوچەش لە سلێمانیدا بەرێوەبەری پڕۆژەكان لە دەمەزراوەی مید ئەوەی خستەڕوو هەوای ناوچەی تانجەرۆ زۆر وێرانە جگەلەوە "شەقامی مەولەوی زۆرینەی كاتەكان رەنگەكەی پرتەقاڵییە ئەمەش لەبەر زۆری هاتووچۆی ئۆتۆمبێل".
پێچەوانەی پێشبینییەكان گەڕەكێكی بەنێوبانگی سلێمانی هەواكەی زۆر ناخاوێنە ئەوەیش وەك هەنار هادی دەڵێت "گەڕەكی رزگاری لە سلێمانی زۆرینەی كات لە رەنگی پرتەقاڵیدایە واتە هەواكەی زۆر پیسە نەك سەوز و زەرد نییە بەڵكو بۆ رەنگی پرتەقاڵیش رۆیشتووە".
رەنگی مۆر مەترسیدارترینە، چ ناوچەیەكی كوردستان ئەو رەنگەی هەیە؟
لە بەشێكی دیكەی بەرنامەكەدا هەنار هادی ئەوەی روونكردەوە لە هەرێمی كوردستاندا ناوچەمان هەیە بۆ پیسبوونی گەیشتۆتە رەنگی مۆر كە بەپێی ئەو پێوەرانەی بۆ كوالێتی هەوا دیاری كراوە زۆر مەترسیدارە، چونكە رەنگەكان لە سەوز دەستپێدەكات بۆ زەرد و دواتر بۆ پرتەقاڵی و دوای ئەویش بۆ سوور دواجاریش دەگاتە رەنگی مۆر و تاوەكو مۆری تۆخیش دەڕوات كە ئەوەی دواترینیان مەترسیدارترینیانە ئەو گوتی "لە چەند رۆژی رابردوو لە كەلار و كفری هەوا هێندە پیسبوو رەنگەكەی مۆر بوو بوو".
لەبارەی هەوای سیتییەكانیش بەبڕوای ئەو میوانەی بەرنامەكە سیتییەكان تاوەكو رادەیەك دۆخیان باشترە لەبەر بوونی سەوزایی زیاتر.
ئەو دامەزراوەی هەنار هادی كاری تێدا دەكات لە ئیدارەكانی گەرمیان و راپەڕین پێنج ئامێری چاودێری هەوایان داناوە هاوكات لە شاری كەركووكیش ئامێرێكیان هەیە ئەو گوتی "بۆ پیسی هەوا دۆخی كەركووك هەر زۆر خراپە هەمیشە لە ئامێرەكاندا رەنگەكەی لە پرتەقاڵی نایەتەخوارەوە". رێژەی سەوزایی لە شاری كەركووك بەپێی قسەی سەرۆكی شارەوانەیەكەی بێت 3% ئەوەش بۆ شارێكی پیشەسازی وەك كەركووك زۆر كەمە.
هەر بەپێی بەدواداچوونەكانی نوێنەرەكەی دامەزراوەی مید لەرۆژانی هەینیی و پێنجشەممە ناوچە گەشتیارییەكان دۆخی هەواكەیان زۆر خراپ دەبێت
هەنار هادی دەڵێت "لە بیارە كە ناوچەیەكی گەشتیارییە ئامێرێكمان داناوە لە رۆژانی پێنجشەممە‌و هەینیی و شەممە رەنگی ئامێرەكە بەردەوام لە زەرد نایەتە خوارەوە".
لە هەولێر چ ناوچەیەك هەواكەی زۆر پیسە؟
د.رێبین سەمەد، سەرۆكی بەشی ئەندازایاریی رووپێوان لە زانكۆی پۆلەتەنكنێكی هەولێر وەك یەكێك لە میوانەكانی بەرنامەكە ئەوەی خستەڕوو هەوای هەولێر بە دوانۆكسیدی نایترۆجین پیس بووە و پاڵێوگەكانی نەوت و كارگەكانیش هۆكاری هەرە سەرەكین بۆ پیسبوونەكە سەبارەت بە پیسترین شوێنی هەولێر د.رێبین وەها دەبینێ بەشێوەیەكی گشتی هەوای گەڕەكەكانی باشووری رۆژئاوای هەولێر پیسبووە گوتیشی "بۆ هەوا رێگای كەركووك پیسترین شوێنی شاری هەولێرە واتە رێگای كەركووك – هەولێر سەرچاوەی پیسبوونی هەوای شارەكەیە". د. رێبین سەمەد ئەوەشی خستەڕوو لەسەر ئاستی جیهان، عێراق شەشەمین وڵاتی پیسبووە گوتی "بەغدا 13یەمین پیسترین پایتەختی جیهانە و هەولێریش دووەم پیسترین شاری عێراقە".
بەپێی بەدواداچوونەكانی سەرۆكی بەشی ئەندازایاریی رووپێوان لە زانكۆی پۆلەتەنكنێكی هەولێر، لەدوای ساڵی 2022 وە شاری هەولێر لە راپۆرتەكاندا وەكو یەكێك لە پیسترین شارەكان ناوی تۆماركراوە لە كۆتایی قسەكانیشدا گوتی "پیسبوونی هەوا خاك و بەرهەمە كشتوكاڵییەكانیش پیس دەكات بۆیە دەبێت بە گرنگیەوە لەم پرسە بڕوانین".
دار هاوەردە كراوە لە جیاتی خاوێنكردنەوە هەوای پیس دەكات
یەریڤان شاسوار، هەڵگری بڕوانامەی ماستەر لە كوالێتی هەوا و راوێژكار لە رێكخراوی (سی دی ئۆ) وەك میوانێكی دیكەی بەرنامەكە ئەوەی خستەڕوو
هەندێك لەو درەختانەی هاوردەی هەرێمی كوردستان كراون لەجیاتی خاوێنكردنەوە هەوا پیس دەكەن ئەو گوتیشی "كۆنكرێت بوو بە نەگبەتی بۆ ژینگەی هەرێمی كوردستان، چونكە باڵەخانە كۆنكرێتییەكان پلەی گەرمی بەرزدەكەنەوە و جگەلەوە رێژەی سەوزایی زۆر كەمبووەتەوە و دەبێت ئەوەش بڵێم داتاكانی هەرێمی كوردستان لەبارەی رێژەی سەوزایی ناڕاستن و جێگای باوەڕ نین".
یەریڤان شاسوار رێنمایی خەڵكی دەكات خۆیان لەو شوێنانە بپارێزێت كە رێژەی ئۆزۆن تێیاندا بەرزە ئەو دەشڵێت "بەهۆی زۆری ئۆتۆمبێل هەوای شەقامەكان زۆر پیسن و دەبێت هەموان ئەوە بزانن لە سووتانی 1 لیتر گازوایل 100 مادەی پیسكردن بە هەوادا بڵاودەبێتەوە بۆیە پێویستە هەموو ئەو كەسانەی كاریان لە شەقامەكانەدایە بە تایبەت پۆلیسی هاتووچۆ ماسك بەكاربهێنن". قوڕقووشم كە ماددەیەكی ژەهرینە "لە هەوای هەرێمی كوردستان بڵاوبووەتەوە" یەریڤان شاسوار ئەوەشی گووت.
لایەنی پەیوەندار لە حكومەت چی پێدەكرێت؟
عەبدولڕەزاق خەیلانی، بەڕێوەبەری فەرمانگەی هۆشیاركردنەوەی ژینگە و راگەیاندن لە دەستەی ژینگە وەك میوانێكی دیكەی بەرنامەكە باسی لەوە كرد پیسبوونی هەوا لە پیسبوونی ئاو و خاك مەترسیدارترە پێویستە ئامادەكاری تەواو لەوبارەیەوە بكرێت
بەبڕوای عەبدولڕەزاق خەیلانی، پیسبوونی هەوای كوردستان نەگەیشتۆتە هێڵی سووری "ئەگەر پیسبوونی ژینگەكەمان گەشتبێتە هێڵی سوور كەواتە ژیان راوەستاوە، بەراستی ناكرێت خەڵك بترسێنین".
بەڕێوەبەری فەرمانگەی هۆشیاركردنەوەی ژینگە و راگەیاندن لە دەستەی ژینگە رەخنە لەو دەگرێت كە لەجیاتی گسكدان بە هەوا شەقامەكان پاكبرێتەوە گوتی "كارمەندێكی شارەوانی بەهەوایەكی زۆر بە حسابی خۆی شەقامەكەی پاكدەكردەوە، بەڵام پیستری دەكرد و تۆزێكی زۆری بە هەودا بڵاودەكردەوە، شارەوانیم لەو كارە ئاگادار كردووەتەوە پێویستە ئاو لە گسكدانی شەقامەكاندا بەكاربهێنرێت نەك هەوا". خەیلانی باسی لەوەش كرد هەندێ لە پڕۆژەی نیشتەجێبوون (سیتییەكان). لە هەوڵی كەمكردنەوەی سەوزایی پڕۆژەكانیانن، بەڵام وەك خۆی گوتی "رێگەنادەین رێژەی سەوزایی لە پرۆژەكان كەمبكرێتەوە". ئەو رەخنەی لە نوێنەرانی وەزارەتە پەیوەندیدارەكانیش گرد بەوەی بە هەر هۆكارێك بێت نەهاتوونەتە بەرنامەكە.
سەبارەت بە پاڵێوگەكانیش كە هەمیشە مەترسین لەسەر ژینگە عەبدولڕەزاق خەیلانی ئەوەی خستەڕوو لەساڵی 2020 وە رێنمایی دەركراوە بۆ كاری پاڵێوگەكان گوتی "وەزارەتی سامانە سرووشتییەكان بەرپرسە لە جێبەجێكردنی رێنمایی پاڵێوگەكان".
بەبڕوای بەرپرسەكەی حكومەتی هەرێمی كوردستان زۆری ژمارەی ئۆتۆمبێل كە نزیكەی دووملیۆنە لە كوردستاندا كارەساتی ژینگەیی دروستكردووە "نەبوونی یان كەمی گواستنەوەی گشتی كاریگەریی زۆر خراپی لەسەر ژینگە هەبووە".
نایلۆن بەتایبەت سفرەی سەفەری یەكێكن لە هۆكارەكانی پیسبوونی ژینگە هەوڵی زۆر هەیە بۆ كەمكردنەوەی بەكارهێنانی عەبدولڕەزاق خەیلانی لەوبارەیەوە دەڵێت "هەر لەپێناو كەمكردنەوەی بەكارهێنانی سفرەی سەفەری پێشنیازمانكردووە باجی سەر سفرەی سەفەری 10 هێندە زیادبكرێت".
ئەم بەرنامەیە شەوی 02-06-2024 پێشكەش كرا‌و میوانە سەرەكییەكانیش پێكهاتبوون لە
- د.رێبین سەمەد، سەرۆكی بەشی ئەندازایاریی رووپێوان لە زانكۆی پۆلەتەنكنێكی هەولێر
- هەنار هادی، بەرێوەبەری پرۆژەكان لە دەمەزراوەی مید
- عەبدولڕەزاق خەیلانی، بەڕێوەبەری فەرمانگەی هۆشیاركردنەوەی ژینگە و راگەیاندن لە دەستەی ژینگە
- دكتۆر كارزان عەبدوڵڵا، پزیشكی پسپۆری دڵ و هەناوی
- یەریڤان شاسوار، هەڵگری بڕوانامەی ماستەر لە كوالێتی هەوا و راوێژكار لە رێكخراوی (سی دی ئۆ)
هاوكات هەنار هادی كە كارمەندی یەكێكە لەو دامەزراوانەیە كە چاودێری كوالێتی هەوای كوردستان دەكات باس لەوە دەكات بەغدا‌و هەولێر دوو پیسترین هەوایان هەیە. لە هەموو ئەوانە سەرنجڕاكێشتر قسە یەكێك لە میوانەكانی ئەم بەرنامەیە بەناوی یەریڤان شاسوار بوو كاتێك گوتی"هەندێك لەو درەختانەی هاوردەی هەرێمی كوردستان كراون هەوا پیس دەكەن". گوتیشی "سووتانی 1 لیتر گازوایل 100 مادەی پیسكردن دەخاتە هەواوە".
خوێندكارێكی زانكۆی بەشداربووی بەرنامەكەش جەختی لەوە كردەوە بەشێك لە پاككەرەوەكانی ناوماڵ مادەی زۆر مەترسیدارن هەوای نێوماڵ بەتەواوەتی پیس دەكەن خوێندكارێكی دیكەش باس لەوە دەكات زۆر پێویستمان بە یاسا نییە بۆ پاراستنی ژینگە بەڵكو پێویستمان بە هۆشیاریی ژینگەیی هەیە.دواجار لەنێو شارەكاندا
29% شێرپەنجەی سییەكان پەیوەندیی بە پیسبوونی هەواوە هەیە
"خۆمان و منداڵەكانمان رۆژانە ژەهر هەڵدەمژین" دكتۆر كارزان عەبدوڵڵا، پزیشكی پسپۆری دڵ و هەناوی لەم بەرنامەدا وەها دەڵێت ئەو خەم بۆ ئەوەش دەخوات كە لە رووی پیسی هەواوە عێراق شەشەمین وڵاتی جیهانە، چونكە پیسبوونی هەوا كاریگەریی راستەوخۆی هەیە لەسەر نەخۆشییەكانی دڵ و مێشك و بۆری هەناسەدان ئەو دەڵێت "29% شێرپەنجەی سییەكان و15% جەڵتەكانی دڵ و 17% جەڵتەی مێشكیش پەیوەندیی بە پیسبوونی بەرگە هەواوە هەیە". هەر بەپێی قسەی ئەو پزیشكە ئەستووربوونی دیواری دڵ و زیادبوونی نەخۆشی شەكرە پەیوەندیی بە پیسبوونی هەواوە هەیە.
بەبۆچوونی دكتۆر كارزان عەبدوڵڵا پیسبوونی هەوای كوردستان بە تایبەت لە هەندێ شاردا بە جۆرەێكە وەك ئەوەوایە هەموومان جگەرە كێش بین "بەپێی ئەو هەوا پیسەی ئەمڕۆ هەڵممژیوە وەك ئەوە وایە 5 جگەرەم كێشا بێت"
دەبێت لەم شارەی كوردستان خەڵكی ماسك ببەستن
هەرچەندە ئەو پزیشكە گومانی هەیە ماسكیش ئەو ژەهرە رابگرێت كە هەوای كوردستانی پیس كردوە، بەڵام ئەوەش دەڵێت "بەپێی داتا جیهانییەكان دەبێت خەڵك لە هەولێر ماسك ببەستن". بەشێك لە پیسبوونی هەوا وەك ئەو پزیشكە باسی دەكات هۆكارەكەی بۆ جگەرە و نێرگەلە دەگەڕێتەوە ئەو دەڵێت "لە بەریتانیا نێرگەلە و جگەرە لە رێستۆرانتەكان قەدەخەیە، بەڵام
لە هەولێر هیچ رێستۆرانتێك نییە نێرگەلە و جگەرەی تێدا نەكێشرێت".
شتێكی دیكە كە بۆ دكتۆر كارزان عەبدوڵڵا جێگەی نیگەرانییە ئەویش ئاوی دەبەی پلاستیك كە بەپێی ئەو زانستەی ئەو پێگەیشتووە مەترسی لەسەر دڵ و دەمارەكان دروست دەكات "وردە پلاستیك كاریگەریی هەیە لەسەر گیرانی دەمارەكانی دڵ".
نەك بۆ جەستە، بەڵكو بۆ دەروونیش پیس بوونی هەوا كاریگەری نەرێنی دروست دەكات ئەوە لە كاتێكدا ئارامی دەروونی 50٪ی باشی تەندرووستی هەموو مرۆڤێكە ئەو دەڵێت "هەر بەو هۆیەوەیە كەشوهەوای پیس تووندوتیژیی زیاتر دەكات و پەستانی خوێنیش بەرز دەكاتەوە و كاریگەیشی لەسەر نەخۆشی شەكرە هەیە".
لە عێراقدا بۆ هەوا دوو پایتەختەكە پیسترینن
هەنار هادی، بەرێوەبەری پڕۆژەكان لە دەمەزراوەی مید كە دامەزراوەیەكە 30 ئامێری چاودێریی هەوایان هەیە و 19 یان لە نێو شاری سلێمانیدا داناوە ئەوە دەخاتەڕوو بەپێی چاودێرییەكانی ئەوان بەغدا‌و هەولێر دوو پیسترین هەوایان هەیە هەنار هادی دەڵێت "بۆ پیسی هەوا بەغدا یەكەم شارە دواتر هەولێر ئینجا سلێمانی، سلێمانی كە لە پلەی سێیەمدایە بۆ پیسی هەوا مانای ئەوە نییە پاكترینە پەیوەندی بەوە هەیە ئامێری چاودێری كردنی هەوامان تێدا زۆر داناوە".
بۆ پاكی و پیسی هەوا لە رەنگی سەوزەوە بۆ مۆر دیاری كراوە، هەنار هادی دەڵێت "لە كاتی چاودێری كردنی ئامێرەكان زۆر بەكەمی رەنگی سەوز دەبینین زۆربەی كات ناوچەكان رەنگی زەرد پیشان دەدەن".
لەبارەی ئەوەش لە سلێمانیدا چ ناوچەیەك زۆر پیسە هەنار هادی باس لەوە دەكات بەشی باشووری سلێمانی بەبەردەوامی پیسە ئەو دەڵێت "تووی مەلیك و بەشی سەرەوەی شەست مەتری سلێمانی تاوەكو رادەیەك هەوایان خاوێنە". لەبارەی خراپترین گەڕەك و ناوچەش لە سلێمانیدا بەرێوەبەری پڕۆژەكان لە دەمەزراوەی مید ئەوەی خستەڕوو هەوای ناوچەی تانجەرۆ زۆر وێرانە جگەلەوە "شەقامی مەولەوی زۆرینەی كاتەكان رەنگەكەی پرتەقاڵییە ئەمەش لەبەر زۆری هاتووچۆی ئۆتۆمبێل".
پێچەوانەی پێشبینییەكان گەڕەكێكی بەنێوبانگی سلێمانی هەواكەی زۆر ناخاوێنە ئەوەیش وەك هەنار هادی دەڵێت "گەڕەكی رزگاری لە سلێمانی زۆرینەی كات لە رەنگی پرتەقاڵیدایە واتە هەواكەی زۆر پیسە نەك سەوز و زەرد نییە بەڵكو بۆ رەنگی پرتەقاڵیش رۆیشتووە".
رەنگی مۆر مەترسیدارترینە، چ ناوچەیەكی كوردستان ئەو رەنگەی هەیە؟
لە بەشێكی دیكەی بەرنامەكەدا هەنار هادی ئەوەی روونكردەوە لە هەرێمی كوردستاندا ناوچەمان هەیە بۆ پیسبوونی گەیشتۆتە رەنگی مۆر كە بەپێی ئەو پێوەرانەی بۆ كوالێتی هەوا دیاری كراوە زۆر مەترسیدارە، چونكە رەنگەكان لە سەوز دەستپێدەكات بۆ زەرد و دواتر بۆ پرتەقاڵی و دوای ئەویش بۆ سوور دواجاریش دەگاتە رەنگی مۆر و تاوەكو مۆری تۆخیش دەڕوات كە ئەوەی دواترینیان مەترسیدارترینیانە ئەو گوتی "لە چەند رۆژی رابردوو لە كەلار و كفری هەوا هێندە پیسبوو رەنگەكەی مۆر بوو بوو".
لەبارەی هەوای سیتییەكانیش بەبڕوای ئەو میوانەی بەرنامەكە سیتییەكان تاوەكو رادەیەك دۆخیان باشترە لەبەر بوونی سەوزایی زیاتر.
ئەو دامەزراوەی هەنار هادی كاری تێدا دەكات لە ئیدارەكانی گەرمیان و راپەڕین پێنج ئامێری چاودێری هەوایان داناوە هاوكات لە شاری كەركووكیش ئامێرێكیان هەیە ئەو گوتی "بۆ پیسی هەوا دۆخی كەركووك هەر زۆر خراپە هەمیشە لە ئامێرەكاندا رەنگەكەی لە پرتەقاڵی نایەتەخوارەوە". رێژەی سەوزایی لە شاری كەركووك بەپێی قسەی سەرۆكی شارەوانەیەكەی بێت 3% ئەوەش بۆ شارێكی پیشەسازی وەك كەركووك زۆر كەمە.
هەر بەپێی بەدواداچوونەكانی نوێنەرەكەی دامەزراوەی مید لەرۆژانی هەینیی و پێنجشەممە ناوچە گەشتیارییەكان دۆخی هەواكەیان زۆر خراپ دەبێت
هەنار هادی دەڵێت "لە بیارە كە ناوچەیەكی گەشتیارییە ئامێرێكمان داناوە لە رۆژانی پێنجشەممە‌و هەینیی و شەممە رەنگی ئامێرەكە بەردەوام لە زەرد نایەتە خوارەوە".
لە هەولێر چ ناوچەیەك هەواكەی زۆر پیسە؟
د.رێبین سەمەد، سەرۆكی بەشی ئەندازایاریی رووپێوان لە زانكۆی پۆلەتەنكنێكی هەولێر وەك یەكێك لە میوانەكانی بەرنامەكە ئەوەی خستەڕوو هەوای هەولێر بە دوانۆكسیدی نایترۆجین پیس بووە و پاڵێوگەكانی نەوت و كارگەكانیش هۆكاری هەرە سەرەكین بۆ پیسبوونەكە سەبارەت بە پیسترین شوێنی هەولێر د.رێبین وەها دەبینێ بەشێوەیەكی گشتی هەوای گەڕەكەكانی باشووری رۆژئاوای هەولێر پیسبووە گوتیشی "بۆ هەوا رێگای كەركووك پیسترین شوێنی شاری هەولێرە واتە رێگای كەركووك – هەولێر سەرچاوەی پیسبوونی هەوای شارەكەیە". د. رێبین سەمەد ئەوەشی خستەڕوو لەسەر ئاستی جیهان، عێراق شەشەمین وڵاتی پیسبووە گوتی "بەغدا 13یەمین پیسترین پایتەختی جیهانە و هەولێریش دووەم پیسترین شاری عێراقە".
بەپێی بەدواداچوونەكانی سەرۆكی بەشی ئەندازایاریی رووپێوان لە زانكۆی پۆلەتەنكنێكی هەولێر، لەدوای ساڵی 2022 وە شاری هەولێر لە راپۆرتەكاندا وەكو یەكێك لە پیسترین شارەكان ناوی تۆماركراوە لە كۆتایی قسەكانیشدا گوتی "پیسبوونی هەوا خاك و بەرهەمە كشتوكاڵییەكانیش پیس دەكات بۆیە دەبێت بە گرنگیەوە لەم پرسە بڕوانین".
دار هاوەردە كراوە لە جیاتی خاوێنكردنەوە هەوای پیس دەكات
یەریڤان شاسوار، هەڵگری بڕوانامەی ماستەر لە كوالێتی هەوا و راوێژكار لە رێكخراوی (سی دی ئۆ) وەك میوانێكی دیكەی بەرنامەكە ئەوەی خستەڕوو
هەندێك لەو درەختانەی هاوردەی هەرێمی كوردستان كراون لەجیاتی خاوێنكردنەوە هەوا پیس دەكەن ئەو گوتیشی "كۆنكرێت بوو بە نەگبەتی بۆ ژینگەی هەرێمی كوردستان، چونكە باڵەخانە كۆنكرێتییەكان پلەی گەرمی بەرزدەكەنەوە و جگەلەوە رێژەی سەوزایی زۆر كەمبووەتەوە و دەبێت ئەوەش بڵێم داتاكانی هەرێمی كوردستان لەبارەی رێژەی سەوزایی ناڕاستن و جێگای باوەڕ نین".
یەریڤان شاسوار رێنمایی خەڵكی دەكات خۆیان لەو شوێنانە بپارێزێت كە رێژەی ئۆزۆن تێیاندا بەرزە ئەو دەشڵێت "بەهۆی زۆری ئۆتۆمبێل هەوای شەقامەكان زۆر پیسن و دەبێت هەموان ئەوە بزانن لە سووتانی 1 لیتر گازوایل 100 مادەی پیسكردن بە هەوادا بڵاودەبێتەوە بۆیە پێویستە هەموو ئەو كەسانەی كاریان لە شەقامەكانەدایە بە تایبەت پۆلیسی هاتووچۆ ماسك بەكاربهێنن". قوڕقووشم كە ماددەیەكی ژەهرینە "لە هەوای هەرێمی كوردستان بڵاوبووەتەوە" یەریڤان شاسوار ئەوەشی گووت.
لایەنی پەیوەندار لە حكومەت چی پێدەكرێت؟
عەبدولڕەزاق خەیلانی، بەڕێوەبەری فەرمانگەی هۆشیاركردنەوەی ژینگە و راگەیاندن لە دەستەی ژینگە وەك میوانێكی دیكەی بەرنامەكە باسی لەوە كرد پیسبوونی هەوا لە پیسبوونی ئاو و خاك مەترسیدارترە پێویستە ئامادەكاری تەواو لەوبارەیەوە بكرێت
بەبڕوای عەبدولڕەزاق خەیلانی، پیسبوونی هەوای كوردستان نەگەیشتۆتە هێڵی سووری "ئەگەر پیسبوونی ژینگەكەمان گەشتبێتە هێڵی سوور كەواتە ژیان راوەستاوە، بەراستی ناكرێت خەڵك بترسێنین".
بەڕێوەبەری فەرمانگەی هۆشیاركردنەوەی ژینگە و راگەیاندن لە دەستەی ژینگە رەخنە لەو دەگرێت كە لەجیاتی گسكدان بە هەوا شەقامەكان پاكبرێتەوە گوتی "كارمەندێكی شارەوانی بەهەوایەكی زۆر بە حسابی خۆی شەقامەكەی پاكدەكردەوە، بەڵام پیستری دەكرد و تۆزێكی زۆری بە هەودا بڵاودەكردەوە، شارەوانیم لەو كارە ئاگادار كردووەتەوە پێویستە ئاو لە گسكدانی شەقامەكاندا بەكاربهێنرێت نەك هەوا". خەیلانی باسی لەوەش كرد هەندێ لە پڕۆژەی نیشتەجێبوون (سیتییەكان). لە هەوڵی كەمكردنەوەی سەوزایی پڕۆژەكانیانن، بەڵام وەك خۆی گوتی "رێگەنادەین رێژەی سەوزایی لە پرۆژەكان كەمبكرێتەوە". ئەو رەخنەی لە نوێنەرانی وەزارەتە پەیوەندیدارەكانیش گرد بەوەی بە هەر هۆكارێك بێت نەهاتوونەتە بەرنامەكە.
سەبارەت بە پاڵێوگەكانیش كە هەمیشە مەترسین لەسەر ژینگە عەبدولڕەزاق خەیلانی ئەوەی خستەڕوو لەساڵی 2020 وە رێنمایی دەركراوە بۆ كاری پاڵێوگەكان گوتی "وەزارەتی سامانە سرووشتییەكان بەرپرسە لە جێبەجێكردنی رێنمایی پاڵێوگەكان".
بەبڕوای بەرپرسەكەی حكومەتی هەرێمی كوردستان زۆری ژمارەی ئۆتۆمبێل كە نزیكەی دووملیۆنە لە كوردستاندا كارەساتی ژینگەیی دروستكردووە "نەبوونی یان كەمی گواستنەوەی گشتی كاریگەریی زۆر خراپی لەسەر ژینگە هەبووە".
نایلۆن بەتایبەت سفرەی سەفەری یەكێكن لە هۆكارەكانی پیسبوونی ژینگە هەوڵی زۆر هەیە بۆ كەمكردنەوەی بەكارهێنانی عەبدولڕەزاق خەیلانی لەوبارەیەوە دەڵێت "هەر لەپێناو كەمكردنەوەی بەكارهێنانی سفرەی سەفەری پێشنیازمانكردووە باجی سەر سفرەی سەفەری 10 هێندە زیادبكرێت".
ئەم بەرنامەیە شەوی 02-06-2024 پێشكەش كرا‌و میوانە سەرەكییەكانیش پێكهاتبوون لە
- د.رێبین سەمەد، سەرۆكی بەشی ئەندازایاریی رووپێوان لە زانكۆی پۆلەتەنكنێكی هەولێر
- هەنار هادی، بەرێوەبەری پرۆژەكان لە دەمەزراوەی مید
- عەبدولڕەزاق خەیلانی، بەڕێوەبەری فەرمانگەی هۆشیاركردنەوەی ژینگە و راگەیاندن لە دەستەی ژینگە
- دكتۆر كارزان عەبدوڵڵا، پزیشكی پسپۆری دڵ و هەناوی
- یەریڤان شاسوار، هەڵگری بڕوانامەی ماستەر لە كوالێتی هەوا و راوێژكار لە رێكخراوی (سی دی ئۆ)
به‌شی بكه لە
