رەخساندنی دەرفەتی كار بۆ دەرچووانی بەشە ‏تەندروستییەكان ‏

چارەنووسی خۆبەخشانی تەندروستی ‌و كەی دادەمەزرێن، سیستەمی تەندروستی ‏كوردستان، خراپی بینای نەخۆشخانەكان، ژمارەی پەرستاران كەمە یان زیادە؟ ‏ئاستی زانستی پەرستاران. ئەمانە ئەو مژارانەبوون كە لەم بەرنامەیەدا گفتوگۆیان ‏لەبارەوە كرا.‏


سیستەمی تەندروستی ئێمە ‌و وڵاتان یەك بە سەتە ‏
جەبار محەممەد، سەرۆكی سەندیكای كارمەندانی ‏تەندروستیی ‏‏كوردستان كە ‏‏قسەكەرێكی سەرەكی ئەم بەرنامەیە بوو‏ ‏وەك بەرگریكارێكی پلە یەكی ‏خۆبەخشانی ‏تەندروستی قسەی ‏دەكرد ‌و سەرەتا لە خراپی سیستەمی ‏تەندروستی كوردستانەوە ‏‏دەستپێكرد ‌و گوتی "ئەگەر بەنمرە دیاری بكەین ‏‌و سیستەمی تەندروستی ئێمە لە ‏پلەی یەكەمدا بێت ئەوا هی وڵاتانی ‏دنیا لە ‏پلە سەتدایە". تەنانەت دەگاتە ئەوەش ‏كە بڵێ‌ سیستمی ‏تەندروستی ‏وڵاتانی دراوسێشمان زۆر لە ئێمە ‏باشترە ‌و گومانی ‏‏لەوەش نییە سیستەمی ‏تەندروستی كوردستان بۆ پزیشكان یەك ‏كێشەی نییە تەنانەت ‏پێی وایە ‏وەزارەتی تەندروستی حەق ناوی ‏وەزارەتی پزیشكان بێت چونكە زیاتر كار ‏‏بۆ مافەكانی پزیشك ‏دەكات نەك هاوتەریب كار بۆ كارمەندانی تەندروستیش ‏بكات لە ‏‏كاتێكدا وەك ئەو دەڵێت " 60% ناوەندی تەندروستی ئێمە ‏لە ‏كارمەندانی تەندروستی ‏‏پێكهاتووە".‏

لە كابینەكانی پێشتر دۆخمان باشتر بوو
جەبار محەممەد باس لەوەش دەكات لە كابینەكانی پێشتری ‏حكومەت ‏نوێنەری ‏سەندیكایان لە ‏كۆبوونەوەكانی ئەنجوومەنی ‏وەزارەت بەشداردەبوو
خاوەن بۆچونی خۆشیان بوون دەشڵێت "ئێستا لە ئەنجوومەنی ‏وەزارەتی ‏تەندروستی ‏نوێنەرێكمان هەیە ‏ئەویش كاری خۆی ‏بەباشی ناكات".‏
لە 2014وە كە دامەزاندن لە كەرتی گشتی وەستاوە نزیكەی ‏حەوت هەزار ‏كەس لە لە ‏وەزارەتی تەندروستی بە هەر هۆكارێك ‏بێت چونەتە دەرەوە ‏شوێنەكانیان چۆڵە بۆیە ‏جەبار محەممەد ‌و ‏هاوكارەكانی لە سەندیكا ‏داواكارن شوێنی ئەو حەوت هەزار كەسە ‏بە ‏كارمەندی نوێ‌ پڕبكرێتەوە.‏
ئەگەر سیستەمی تەندروستی پێشبكەوێ‌ ئەوا داهاتی وڵاتیش ‏بەجۆرێك لە ‏جۆرەكان ‏زیاد دەكات جەبار محەممەد بەنموونە باس ‏لە وڵاتی ئوردن دەكات ‏كە سیستەمە ‏تەندروستییەكەی بەجۆرێك ‏پێشكەوتووە داهاتەكەی زۆر زیادی ‏كردوەر "35% داهاتی ‏ئوردن ‏لە كەرتی تەندروستییەوەیە‏".  هەر بەپێی ‏قسەی بەرپرسەكەی ‏سەندیكای ‏كارمەندانی تەندروستی لە وڵاتی ئوردن لە ‏ساڵێكدا 430  ‏كەس بڕوانامەی ‏پەرستارییان پێدراوە، بەڵام تەنیا ‏‏27یان ‏لە ‏كەرتی گشتی دامەزراون، هۆكارەكەشی ‏ئەوەیە "لە ‏كەرتی تایبەت ‏مافەكانیان بەباشی پارێزراوە، بەڵام لەلای ئێمە ‏كەرتی ‏تایبەتیش وێرانە".‏

‏"رووداو بۆ ئێمە بووەتە مینبەر"‏
نەقیبی سەندیكای كارمەندانی تەندروستی ئەوەش دەخاتەڕوو ‏‏(كەناڵی ‏رووداو) بۆ ‏ئەوان هەمیشە بووەتە مینبەرێك بۆ ‏باسكردنی ‏كێشەكانیان "ئێمە ‏قەت ئەوەمان ‏نەشاردۆتەوە رووداو ‏هەمیشە هاوكارمان بووە  بۆ خستنەڕووی ‏‌و كێشە ‌و داواكار ‏‏ییەكانمان".‏
هەر بەپێی زانیارییەكانی جەبار محەممەد ژمارەی خۆبەخشەكانی ‏كەرتی ‏تەندوستی ‏نزیكەی 10 هەزارە ‌و دەشڵێت "نەك ئەو دە ‏هەزار خۆبەخشە، ‏بەڵكو پێویستە ساڵانە ‏پشكی 12.6٪ی ‏دامەزراندنمان لە عێراق ‏بەربكەوێت".‏
گرفتێكی دیكە كە جەبار محەممەد باسی كرد، ئەوەیە كە عێراق ‏دان بە ‏دەرچووانی ‏كۆلێژە پزیشكییە ناحكومییەكانی هەرێمی ‏كوردستاندا نانێت
بڕیاری دامەزراندنی 100 كەس لە سلێمانی كە بۆ نەخۆشخانەی ‏ئەڵمانییە 8 ‏مانگە ‏جێبەجێنەكراوە لەبارەی هۆكارەكەی جەبار ‏محەممەد "بەهۆی ‏كێشەكانی ئیدارەی ‏سۆرانەوە دامەزراندنی ئەو ‏‏100 كارمەندە دواكەوتووە ‏چونكە لەوێ‌ كێشەیەك هەیە ‏هەتاوەكو ‏چارەسەر نەكرێت ئەو دامەزراندانانە ‏نابێت". ئەو لەكاتێكدا بۆ ‏دامەزراندنی ‏ئەو 100 كەسە لە سلێمانی 5 هەزار ‏‌و لە هەولێریش ‏بۆ 100كەسەكە 5هەزار فۆڕم ‏پڕكراوەتەوە.‏

نوكتەیەك لەسەر نۆژەنكردنەوەی ‏نەخۆشخانەی ‏قەڵادزێ‌‏
د. دیار ئیبراهیم، بەڕێوەبەری گشتیی تەندروستی ‏راپەڕین ‌و ‏ئەندامی ‏‏‏ئەنجوومەنی ‏وەزارەتی تەندروستی لە بەشێكی قسەكانی ‏باسی لەوە كرد بۆ ‏چاكردنی سەربانی ‏نەخۆشخانەی قەڵادزێ‌ كە ‏دۆڵۆپە دەكات داوای بڕێك ‏پارەیان لە وەزارەتی دارایی ‏كردوە، ‏وەڵامی وەزارەتی دارایی وەك ئەو باسی ‏دەكات لە نوكتەیەك ‏چووە چونكە ‏پێیان راگەیاندوون "80% دڵۆپەكانی ‏سەربانەكە ‏ببڕن با 20% بمێنێ‌، ئاشكرایە ‏وەزارەتی دارایی بۆ ‏پرۆژەكانمان ‏پارە خەرج ناكات، تاوەكو ئێستا رەزامەندی كڕینی ‏‏دەرمانی ساڵی 2024 ‏‏مان بۆ نەهاتووە". پرسێكی دیكە كە د. دیار ‏ئیبراهیم ئاماژەی ‏پێدا زۆری  ‏بەشی تەندروستی زانكۆ‌و  ‏پەیمانگاكانن ئەو باسی لەوە كرد ئەو بەشانەی ‏‏پێویست نین دەبێت ‏وەرگرتنی ‏خوێندكار رابگرن ئەو گوتی "تەنیا لە رانیە ‏بەشی ‏‏هەموو كوردستان دەرچووی بەشی ‏تاقیگەمان هەیە، وای ‏لێهاتووە  ‏دەرچووان بۆ ‏خۆبەخشیش دەبێت نۆرە بگرن".‏

ناوی خۆبەخشەكان دەنێرنە بەغدا ‏
ئەندامەكەی ‏‏ئەنجوومەنی وەزارەتی تەندروستی ‏‏كوردستان، باسی ‏لەوەشكرد ‏بەنیازن ناوی خۆبەخشەكان هاوشێوەی گرێبەستەكان بنێرن بۆ ‏بەغدا ‏تاوەكو كار ‏لەسەر دامەزراندانیان بكرێت. ئەو پێشنیازی ‏ئەوەش دەكات كار ‏لەسەر پێشخستنی ‏كەرتی تەندروستی بكرێت ‏چونكە وەك ئەو گوتی "ئەگەر ‏بەباشی كاری لەسەر بكرێت ‏‏تەندروستی لە نەوت ‌و گاز گرنگترە".‏
د. دیار ئیبراهیم ئەوەش ناشارێتەوە بۆ كاركردنی لە سیستەمی ‏تەندروستی ‏كوردستان ‏هیچ هاوئاهەنگییەك لەنێوان وەزارتەكان ‏نییە ئەو دەشڵێت ‏
‏"بۆ كاركردنی زیاتر پێویستە ئەنجوومەنێكی باڵا لەسەر ئاستی ‏وەزارەتی ‏‏تەندروستی و ‏چەند وەزارەتێك دروستبكرێت".‏
هەرچەندە بەشی پەرستاری لە كوردستاندا دەرچووی زۆرە، بەڵام ‏وەك د. ‏دیار ‏ئیبراهیم باسی دەكات دەرچووەكان لە هەموو ‏بەشەكاندا نییە ئەو ‏دەڵێت  ‏‏"پێویستمان بەدەرچووی پەرستاری ‏بەشەكانی چاوە ‌و ‏چارەسەركاری سروشتی ‌و ‏منداڵان ‌و مێشك‌ و ‏دەمار هەیە، بەهەموو ئیدارەی ‏راپەڕین دوو پزیشكی مێشك‌ و ‏‏دەمارمان ‏هەیە لە قەزایەكی وەك پشدەر یەك ‏پزیشكی مێشك ‌و ‏دەمار نییە".‏

پێچەوانەی هەموو میوانەكان قسەی كرد
‏"لە جیهاندا بۆ 10 هەزار كەس 38 پەرستار ‏پێویستە، لەلای ئێمە ‏‏17 ‏پەرستارمان ‏بەردەكەوێت واتە هێشتا پەرستارمان كەمە". د. ‏سۆران ئەمین، ‏سەرۆكی بەشی ‏پەرستاری لە ‏زانكۆی ‏پۆلیتەكنیكی ‏‏سلێمانی ‏بەو قسەیەی ‏سەرنجی هەموو ‏میوانەكانی ‏بۆلای خۆی راكێشا ئەو گوتیشی "بەپێی ئەو ‏ئامارەبێت ‏پێویستمان بە پەرستاری ‏زیاتر هەیە، هەرچەندە بەراورد بە ‏عێراق ‏پەرستارمان زۆرە بەڵام عێراق لەوبارەیەوە ‏خۆی كێشەی ‏هەیە".‏
بەپێی زانیارییەكانی د. سۆران ئەمین بێت پیشەی پەرستاریی 70 ‏بۆ 80 ‏‏تایبەتمەندیی جیاوازی هەیە ئەو گوتی "لەلای ئێمە پیشەی ‏پەرستاری لە ‏كۆمەڵێك ‏كاردا بچووك كراوەتەوە كە ئەوە جێگای ‏نیگەرانییە لەكاتێكدا لە ‏هەموو وەزارەتەكاندا ‏پێویستمان بە ‏پەرستارە". د. سۆران ئەوەشی ‏خستەڕوو سیستمی تەندروستی ‏‏كوردستان زۆر كۆنە ‌و لە بیستەكانی ‏سەدەی رابردوو لەلایەن ‏بەریتانییەكانەوە ‏‏دروستكراوە. ‏
ئەو رەتیشی دەكاتەوە كارمەندی پەرستاری كوردستان بێ‌ كوالێتی ‏بن ‏دەڵێت ‏
‏"هەموو كارمەندێكی ئێمە هێندەی چوار پەرستار كاردەكات، ‏ئەگەر دەشڵێن ‏لە ‏كوردستان كار بۆ ئەوان كەمە، دەكرێت ‏بنێردرێنە دەرەوە وڵات بەنمونە ‏دەكرێت ‏ببرێنە وڵاتێكی وەك ‏كەنەدا، چونكە بەراستی ئەو پەرستارانەی ئێمە ‏هەمانن سەروەتی ‏‏نیشتیمانین دەبێت قەدریان بزانین".‏


لە چارەنووسمان نووسراوە كە دانامەزرێین
هەرێز یاسین، كارمەندی تەندروستی لە هەولێر كە پسپۆڕی ‏خۆراكزانی ‌و ‏پارێزییە ‏باسی لەوە كرد بۆ تەواو كردنی بەشەكەی ‏زیاتر لە 10 ملیۆن ‏دیناری خەرجكرد ‏ئێستاش وەك خۆی دەڵێت ‏‏"لە چارەنووسمان نووسراوە ‏كە دانامەزرێین" هەرێز ‏یاسین ‏جەخت لەوە دەكاتەوە پسپۆڕییەكەی ئەو زۆر ‏كەم‌و تایبەتە "لەو ‏پسپۆڕیەی ‏من بۆ 60 هەزار كەسی كوردستان پزیشێك ‏هەیە". ‏هەرێز یاسین ئەوەش دەخاتەڕوو ‏ناوی 2457 كەس لە ‏دەرچووانی ‏ئەمساڵ نێردراون بۆ بەغدا بەڵام ناوی ئەوانی تێدا ‏‏نەبووە.‏
بەبڕوای ئەو كارمەندە تەندروستیەی هەولێر لە كوردستاندا بۆ كەم ‏بوار پلانی ‏‏پێشوەختە هەیە دەشڵێت "بەشی پلاندانان لە ‏وەزارەتەكانی هەرێمی ‏كوردستان ‏چالاك نین ئەگەر وەها نییە، ‏لەكاتێكدا دامەزاندان نییە كردنەوەی ‏ئەو هەموو بەشە ‏تەندروستییە ‏بۆ؟


خوێندكار هەیە بە 95 ‌و هەشە بە 50نمرە وەرگیراوە
سەروەر سەرحەد، پەرستاری خۆبەخش لە سلێمانی ‏‏‏وەك میوانێكی ‏دیكەی ‏بەرنامەكە ‏باسی لەوە كرد لە زانكۆ حكومییەكان بە نمرەی ‏‏95 خوێندكاری ‏پەرستاری ‏وەردەگرن، بەڵام ناحكومییەكان بە ‏نمرەی 50 ش وەریدەگرن ‏‏"ئەو نادادییەكی ‏زۆرە".‏
سەروەر سەرحەد كە خۆی ماوەی چەندین ساڵە خۆبەشە بەرگری ‏لە ‏خۆبەخشەكانی ‏تەندروستی دەكات دەڵێت "لە سەردەمی كۆرۆنادا ‏هەموو ‏پارێزگای سلێمانی خۆبەخش ‏بەڕێوەی دەبرد، ئێستاش ‏زیاتر 40٪ی كەرتی ‏تەندروستی پارێزگای سلێمانی ‏خۆبەخش ‏بەڕێوەی دەبات".‏

ئەم بەرنامەیە شەوی 20-05-2024 پێشكەش كراو میوانە سەرەكییەكان ‏پێكهاتبوون لە ‏
‏- د. دیار ئیبراهیم، بەڕێوەبەری گشتیی تەندروستی ‏راپەڕین ‌و ‏ئەندامی ‏‏‏ئەنجوومەنی ‏وەزارەتی تەندروستی ‏‏
‏- د. سۆران ئەمین، سەرۆكی بەشی پەرستاری لە ‏زانكۆی ‏پۆلیتەكنیكی ‏‏‏سلێمانی ‏
‎‏- سەروەر سەرحەد، پەرستاری خۆبەخش لە سلێمانی ‏‏‏
‏- جەبار محەممەد، سەرۆكی سەندیكای كارمەندانی ‏تەندروستیی ‏‏كوردستان ‏‏
‏- هەرێز یاسین،كارمەندی تەندروستی لە هەولێر