"50% بەربژێرە نوێیەكانی پەرلەمان هیچ بڕوانامەیەكیان نییە"
حیزبەكان چ جۆرە كەسانێك دەنێرنە پەرلەمان؟
"50% بەربژێرە نوێیەكانی پەرلەمان هیچ بڕوانامەیەكیان نییە"
لە 406 یاسای پەرلەمان 25 جێبەجێ كراوە
"10 ساڵە، پەرلەمان نەیتوانیوە وەها لە حكومەت بكات لە ساڵێكدا 12مانگ بەبێ گرفت مووچە بدات". قوتابییەكی زانكۆی لوبنانی فەرەنسی لە بەشێكی ئەم بەرنامەیەدا لەسەر رۆڵی پەرلەمان و پەرلەمانتار وەهای گووت. نێوەڕۆكی بەرنامەكە لەسەر رۆڵی پەرلەمان و لێهاتوویی ئەو كەسانە بوو كە دەبنە پەرلەمانتار و دەبنە نوێنەری خەڵكی و جگەلە یاسادانان و پەسەند كردنی بودجەی ساڵانە چاودێری كارەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستانیش دەكەن.
د.سەروەر عەبدولڕەحمان سەرۆكی دامەزراوەی پەی بۆ پەروەردەو گەشەپێدان، كە بەشێك لە كارەكانیان چاودێریكردنی كارەكانی پەرلەمانی كوردستانە ئاشكرای دەكات "بەدرێژی ساڵانی كاركردنی پەرلەمانی كوردستان406 یاسا دەركردوە، بەڵام نزیكەی 25یاسایان وەك خۆی جێبەجێ كراوە و 136یاساش هەڵوەشاونەتەوە یان كاریان پێناكرێت". د.سەروەر عەبدولڕەحمان گوتیشی "20یاسای پەرلەمان هەر نەچونەتە بواری جێبەجێ كردنەوە". سەرۆكی ئەو رێكخراوەی چاودێری پەرلەمانی كوردستان ئەوەش دەخاتەڕوو بە درێژایی كاركردنی پەرلەمانی كوردستان 277یاسا پێشل كراون یان وەكو پێویست جێبەجێ نەكراون و ئەو گوتیشی "ئەوەندەی بەدواداچوونمان كردوە 25یاسای پەرلەمان وەك خۆیان جێبەجێ كراون".
خولەكانی پەرلەمان كامیان باشتر بووە؟
"لە كوردستان ئەزموونی دواخستنی هەڵبژاردن دەوڵەمەندترە لە ئەنجامدانی هەڵبژاردن". د.سەروەر عەبدولڕەحمان بەو جۆرە پێناسەی ئەزموونی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان دەكات و دەشڵێت "خولی یەكەمی پەرلەمانی كوردستان 12ساڵی خایاندوە، بەشێك لە خولەكانی دیكەش بەهەمان شێوە ماوەیان درێژكراوەتەوە، دەبوو تاوەكوئێستا نۆ خولی پەرلەمان هەڵبژارنی بۆ بكرایە، كەچی هێشتا نازانین كەی هەڵبژاردنی خولی شەشەم دەكرێت؟". دامەزراوەكەی د.سەروەر عەبدولڕەحمان لە ماوەی 10ساڵی رابردوو 30 راپۆرتیان لەسەر كارەكانی پەرلەمانی كوردستان بڵاوكردۆتەوە. سەبارەت بە خولەكانی پەرلەمانی كوردستانیش ئەو سەرۆك رێكخراوە ئەوە دەخاتەڕوو لە رووی یاسادانانەوە خولی دوومی پەرلەمانی كوردستان سەركەوتووترین خول بووە و خولی سێیەمی پەرلەمانیش چالاكترین خول بووە".
د.سەروەر عەبدولڕەحمان كە خۆی پێشتر پەرلەمانتاری فراكسیۆنی یەكێتی بووە لە پەرلەمانی كوردستان، بەداخیشە بۆ ئەوەی تاوەكو ئێستا پەرلەمانی كوردستان هەشت جار تەمەنی خۆی درێژكردۆتەوە و دەشڵێت "سەرباری هەموو ئەو كێشانە ئەوە ماوەی ساڵ و نیوێكە هەرێمی كوردستان لە بۆشایی یاسایدایە ئەوەش كارێكی ئێجگار خراپە".
بەبڕوا د.سەروەر، لە هەرێمی كوردستاندا رۆڵی پەرلەمان لە ئەركەوە بۆ (ئیمتیاز ) گۆڕدراوە و رۆژە رەشەكانی پەرلەمانی كوردستانیش لە شەڕی ناوخۆوە هەنگاو بەهەنگاوە دەستیپێكروە "هەر ئەوەش كوالێتی پەرلەمانی ساڵ لەدوای ساڵ بەروو دابەزین بردوە".
یەكێك لە ئەركە سەرەكییەكانی پەرلەمان پەسەندكردنی یاسای بودجەیە، بەڵام پەرلەمانی كوردستان ماوەی 10 ساڵە یاسای بودجەی پەسەند نەكردوە "ئەوەش بەكەم‌وكوڕییەكی گەورەی پەرلەمانی كوردستان هەژمار دەكرێت".
لە تەلەفزیۆنەوە دەستلەكاركێشانەوەكەی خۆی بینیوە
ئەزموونێك كە بەشێك لە حیزبەكانی هەرێمی كوردستان تاقییانكردۆتەوە ئەوەیە، كەسی بەربژێر پێش هەر كارێك نوسراوێكی دەستلەكاركێشانەوەی پێ واژۆ دەكرێت و دواتر ئەگەر ئەو كەسە چووە پەرلەمان و بەهەر هۆكارێك سەرپێچی بڕیارەكانی حیزب بكات ئەوا راستەوخۆ بەبێ ئاگاداری و ویستی خۆی دەستلەكاركێشانەوەكەی دەنێرنە سەرۆكایەتی پەرلەمان بۆ ئەوەش د.سەروەر عەبدولڕەحمان نموونە لەسەر خۆی و بەربژێرەكانی یەكێتی دەهێنێتەوە كە ئەو نوسراوەیان پێ واژۆ كراوە "لە 2013 ئەوە بەسەر زۆرینە بەربژێرەكاندا سەپێنرا بەر لە هەڵبژاردن دەستلەكاركێشانەوەیان پی واژۆ كرا، فەرهاد سەنگاوی یەكێكە لە قوربانییەكانی ئەو كارە لە تەلەفیزیۆنەوە دەستلەكاركێشانەوەكەی خۆی بینیبوو". هەرچەند مێژووی كاری پەرلەمانتاری لە هەرێمی كوردستان بەراوورد بە عێراقی دوای ساڵی 2003 زیاترە، بەڵام د.سەروەر عەبدولڕەحمان و زۆر كەسانی دیكەش، بۆچوونیان وایە لە رووی یاسادانانەوە پەرلەمانی عێراق چالاكترە لە پەرلەمانی كوردستان.
لە قەیتانی پۆستەڵەوە تاوەكو ئێف شانزە
بۆ خولی شەشەمی پەرلەمانی كوردستان جگەلە پارتی بەربژێری هەموو حیزبەكان نێدرایە كۆمیسیۆنی هەڵبژاردن، بەپێی ئەو لیستی لە كۆمسیۆنەوە دەست دامەزراوەی پەی كەوتووە "لە 856كاندیدی حیزبەكان جگەلە پارتی، 50% یان هیچ بڕوانامەیەكیان نەبوو تەنیا نوسیویانە دەزانن بخوێنەوە‌و بنوسن".د.سەروەر عەبدوەلڕەحمان ئەوەش دەخاتەڕوو "ئەو جۆرە كاندیدانە دەچنە پەرلەمان بۆیە حاڵی پەرلەمان بەوجۆرەیە، پەرلەمانتار هەبووە لە ساڵێكدا وشەیەكی نەگوتووە، بەداخەوە پەرلەمانتار هەبووە زۆر ناچالاك بووە، بەڵام جارێكی دیكە دەرچۆتەوە".
بەڵێنەكانی بەربژێر لەكاتی هەڵمەتی هەڵبژاردن زۆرجار هەموو سنوورەكان تێدەپەڕێنێ لەوبارەیەوە د.سەروەر دەڵێت "كاتی خۆی بەربژێرێك بە كۆمەڵێك پێشمەرگەی دەگوتبوو بەڵێنتان پێدەدەم لە قەیتانی پۆستەڵەوە بۆتان دابین بكەم تاوەكو ئێف شانزە"
د.سەروەر باس لەوەش دەكات، هەندێ پەرلەمانتار بەجۆرێك كار دەكەن ئاگایان لەو بەڵێنانە نامێنێ كە پێش دەرچوونیان داویانە بە نموونەش دەڵێت "ئەوانەی بەڵێنی گەڕانەوەی مووچە فەوتاوەكانیان دا كە خۆیان چوونە پەرلەمان نەك مووچە فەوتاوەكانیان نەگەڕاندەوە، بەڵكو خۆیان هەشت مانگ بە نایاسایی مووچەیان لە پەرلەمان وەرگرت".
گرفتێكی دیكەی پەرلەمانی كوردستان ئەوەیە هەموو پسپۆڕە جیاوازەكانی تێدا نییە بەنموونە "لە خولی پێنجدا پسپۆڕانی كشتوكاڵ و ئەندازیار و دارایی بوونیان نەبوو، هەر لەو خولەدا 28دەرچووی یاسای تێدا بوو، كەچی زۆرترین پێشلكاری یاسایی كرا".
پەرلەمانتارێكی پێشووی پارتی: نەدەبوو لە پەرلەمان ئەو هەڵەیە بكەین
د. عومەر نوورەدینی، ئەندامی خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان، كەئێستا مامۆستای زانكۆی لوبنانی فەرەنسییە، دان بەوەدا دەنێ لە خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان هەڵەیەكیان كردوە تاوەكوئێستاش كاریگەری ئەو هەڵەیە رەنگدانەوەی لەسەر كارەكانی پەرلەمانی كوردستان هەیە و دەشڵێت "هەڵەیەك كە لە خولی سێیەم كردمان ئەوەبوو لیستی داخراومان گۆڕی بۆ لیستی كراوە، بەڕاستی نەدەبوو ئەو هەڵەیە بكەین".
بە ئەندازەی میوانەكانی دیكەی ئەم بەرنامەیە د. عومەر نوورەدینی بۆ كارەكانی پەرلەمان رەشبین نییە و بۆچوونی وایە پەرلەمانی كوردستان هەر لەسەرەتاوە بە دەركردنی كۆمەڵێك یاسا بناخەی سیستەمێكی سیاسی باشی داڕشتووە، ئەو باس لەو مەترسیانەش دەكات كە لەسەر پەرلەمانی كوردستان بەبەردەوامی هەیە و گوتی "لەگەڵ لەدایك بوونی پەرلەمانی كوردستان وڵاتانی هەرێمی، شەش مانگ جارێك بۆ لەنێوبردنی كۆدەبونەوە".
د. عومەر نوورەدینی ئەوەش دەخاتەڕوو لە پەیڕەوی ناوخۆی هیچ حیزبێكی كوردستاندا باسی ئەوە نەكراوە پرسی كاندیدبوون بۆ پەرلەمان چۆنە؟ یان چ جۆرە كەسێك دەبێتە بەربژێری حیزب بۆ پەرلەمان. نوورەدینی ئەوە بەپێویستییەكی سەردەمەكە دەزانێ و داواكارە حیزبەكان بۆ لەمەودوا بیر لەو كارە بكەنەوە. سەبارەت بە بەڵێنەكانی پێش هەڵبژاردنیش دەڵێت "نابێت ئەوەمان لەبیر بچێت، لە هیچ شوێنێكی دنیادا بەڵێنی پەرلەمانتاران هەمووی جێبەجێ ناكرێت".
بەبڕوای د. عومەر لەم سەردەمەدا كاریگەری سوشیالمیدیا لەسەر پەرلەمان و حیزبەكان زیاتر بووە و دەشڵێت "رێنمایی بۆ كادرانی پارتی هەیە كە نابێت حیزبەكەیان حیزبی فەیسبووك بێت، دیارە ئەمە جیاوازە لەوەی تۆ بتەوێ بۆ كارەكانت سوود لە سۆشیالمیدیا وەربگریت".
"ئۆپۆزسیۆن نەبوون، بەڵكو رەوتێكی پۆپۆلستی بوون"
د. عومەر نوورەدینی لەو بڕوایەدایە، هیچ سیستەمێكی سیاسی بەبێ بوونی ئۆپۆزسیۆن، بوونێكی كامڵی نابێت، ئەو وەك خۆی باسی دەكات لە 2003 دا رەخنەی ئەوەی گرتووە كە كەم‌وكوڕییەكی پەرلەمانی كوردستان ئەوەیە كە ئۆپۆزسیۆنی پەرلەمانی نییە، لەگەڵ دروستیبوونی بزووتنەوەی گۆڕان و ئامادەبوونیان لە پەرلەمان وەك دەنگێكی جیاواز و خاوەنی نزیكەی 25 كورسی پەرلەمان، وەها لێكدرایەوە كە ئۆپۆزسیۆنی پەرلەمانی دروست بووە، بەڵام د. عومەر نوورەدینی هەرگیز وەها نابینیوە و دەڵێت "ئەوەی لە كوردستان هەبوو ئۆپۆزسیۆنی پەرلەمانی نەبوو، بەڵكو بزووتنەوەیەكی پۆپۆلستی بوو، چونكە ئۆپۆزسیۆنی پەرلەمانی هەرگیز باسی ئەوە ناكات بڵێ دەبێت دەسەڵات بڕوخێ، بەڵكو كار دەكات بۆ ئەوەی بە خەباتی مەدەنی بچێتە دەسەڵات".
گلەییەك كە د. عومەر نوورەدینی لە پەرلەمانی كوردستانی هەیەتی، ئەوەیە كە پەرلەمان نەیتوانیوە پرسی دەستوور یەكلایی بكاتەوە ئەو دەڵێت "نەبوونی دەستوور هۆكارێكە بۆ ئەنجامنەدانی هەڵبژاردن لەكاتی خۆیدا، كاتی خۆی زۆر هەوڵدرا دەستوورێك هەبێت، بەڵام بەداخەوە نەكرا، بەبۆچوونی من بوونی دەستووری خراپ لە نەبوونی دەستوور باشترە".
فارووق رەفیق: من مەڕی رەشم
لەكاتی قسەكانی ئەو دوو پەرلەمانتارەی پێشووی كوردستان (د.سەروەر و د.عومەر) فارووق رەفیق، كە وەك نوسەر‌و توێژەرێك لە بەرنامەكەدا بەشداربوو تەواو بێ دەنگ بوو، دوای قسەكانی ئەو دوو میوانە فارووق رەفیق باسی لەوە كرد هەرگیز نەیتوانیوە لەبەرنامەدا بۆ ماوەیەكی درێژ بەبێ دەنگی بمێنێتەوە، بەڵام قسەكانی ئەو دوو پەرلەمانتارەی پێشووی كوردستان بۆ ئەو جێگای سەرنج بووە ئەو گوتیشی "لە ئینگلیزیدا بە كەسی یاخی دەڵێن مەڕی رەش، بۆیە من مەڕی رەشم، هەمیشە یاخیم لەو شتانەی دەبنە جێ سەرنجم".
فارووق رەفیق، جەخت لەوە دەكاتەوە پەرلەمان شوێنێكە بۆ گفتوگۆ‌و قسەكردن "پێم سەیرە كەسێك لەوێ بێت و قسە نەكات". فارووق رەفیق سەرەنجی لەسەر ئەوانەش هەیە كە قسەیان زۆر كردوە "ئەوانەش كە لە پەرلەماندا قسەی زۆریان كردوە دەبێت بزانین چیان گوتووە؟ چونكە هەبووە قسەی زۆر كردوە، بەڵام پڕۆژەیەكی پێنەبووە". بەبڕوای ئەو نوسەر‌و توێژەرە "پەرلەمانی كوردستان زۆر لەوە وێرانترە كە پێشبینی دەكرێت".
لە بێئیشیدا ناردویانەتە پەرلەمان
ئەو توێژەری كورد جەخت لەوە دەكاتەوە هەندێ كەس لە بێكاریدا حیزبەكان دەیانێرێتە پەرلەمان بۆ ئەوەی كارێكیان بۆ بدۆزنەوە، نەك بۆ پرسێكی گرنگی وەك نوێنەرایەتیكردنی گەل "هەتاوەكو باسی بردەرێكیان كرد كە ببوە پەرلەمانتار دەواتر پێیان گوتبوو بابچێتەوە سەر ئیشەكەی پێشووی، نەیانزانیبوو ئەو برادەرە پێشتر ئیشی هەر نەبووە تاوەكو بچێتەوە سەری". فارووق رەفیق ئەوەش دەخاتەڕوو پەرلەمان لە ئاست زۆر پرسی گرنگ بێدەنگی هەڵبژاردەوە و دەڵێت "هۆی چییە پەرلەمان بێدەنگە بەرامبەر ئەو سوكایەتییەی بە بەشێك لە نوسەران و توێژەران دەكرێت؟ من زانیاریم هەیە پارە لە وڵاتانی دراوسێ رژاوە بۆ شكاندنی هەندێ نوسەر‌و توێژەری كورد، كەچی پەرلەمان لە ئاستی ئەو پرسە‌و زۆر پرسی دیكەش بێدەنگە".
فارووق رەفیق رەخنەی لە بەشێك لە نوسەر‌و توێژەرانیش هەیە و دەڵێت "كۆمەڵێك رۆشنبیر هەیە دەڵێن سیاسەت واتە درۆ‌و دەلەسە، بەبڕوای من لە هەرێمی كوردستان كێشەیەكی گەورەمان هەیە ئەویش ئەوەیە پەروەردەی مەدەنیمان نییە بۆیە لە زۆربەی بوارەكان گرفتمان هەیە".
بەڵێنە گەورەكانی بەربژێری حیزبەكان لەكاتی هەڵمەتی هەڵبژاردن فارووق رەفیق یشی نیگەران كردوە و دەڵێت "هەندێ بەربژێر بەڵێنی وەها دەدەن دەڵێی كە دەرچوون كەون بەڕێوە دەبەن هێندە بەڵێنەكانیان گەورەیە".
رەخنەكانی ئەو نوسەری كورد هەر لە حیزبەكانی دەسەڵات نییە، بەڵكو لەو حیزبانەش كە لە بەرەیی ئۆپۆزسیۆنن "من رەخنەی قوڵم لە ئۆپۆزسیۆنی ئەم وڵاتە هەیە، ئۆپۆزسیۆن دەبێت بیركردن‌و رووئیایەكی نوێ هەبێت، نەك بڵێ باوەڕم بە كتێب نییە".
ئەم بەرنامەیە شەوی 23-06-2024 پێشكەش كرا‌و میوانە سەرەكییەكانیش پێكهاتبوون لە
- فارووق رەفیق، نوسەر‌و توێژەر
- د. عومەر نوورەدینی، ئەندامی خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان و مامۆستای زانكۆ
- د.سەروەر عەبدولڕەحمان، سەرۆكی دامەزراوەی پەی بۆ پەروەردەو گەشەپێدان
"50% بەربژێرە نوێیەكانی پەرلەمان هیچ بڕوانامەیەكیان نییە"
لە 406 یاسای پەرلەمان 25 جێبەجێ كراوە
"10 ساڵە، پەرلەمان نەیتوانیوە وەها لە حكومەت بكات لە ساڵێكدا 12مانگ بەبێ گرفت مووچە بدات". قوتابییەكی زانكۆی لوبنانی فەرەنسی لە بەشێكی ئەم بەرنامەیەدا لەسەر رۆڵی پەرلەمان و پەرلەمانتار وەهای گووت. نێوەڕۆكی بەرنامەكە لەسەر رۆڵی پەرلەمان و لێهاتوویی ئەو كەسانە بوو كە دەبنە پەرلەمانتار و دەبنە نوێنەری خەڵكی و جگەلە یاسادانان و پەسەند كردنی بودجەی ساڵانە چاودێری كارەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستانیش دەكەن.
د.سەروەر عەبدولڕەحمان سەرۆكی دامەزراوەی پەی بۆ پەروەردەو گەشەپێدان، كە بەشێك لە كارەكانیان چاودێریكردنی كارەكانی پەرلەمانی كوردستانە ئاشكرای دەكات "بەدرێژی ساڵانی كاركردنی پەرلەمانی كوردستان406 یاسا دەركردوە، بەڵام نزیكەی 25یاسایان وەك خۆی جێبەجێ كراوە و 136یاساش هەڵوەشاونەتەوە یان كاریان پێناكرێت". د.سەروەر عەبدولڕەحمان گوتیشی "20یاسای پەرلەمان هەر نەچونەتە بواری جێبەجێ كردنەوە". سەرۆكی ئەو رێكخراوەی چاودێری پەرلەمانی كوردستان ئەوەش دەخاتەڕوو بە درێژایی كاركردنی پەرلەمانی كوردستان 277یاسا پێشل كراون یان وەكو پێویست جێبەجێ نەكراون و ئەو گوتیشی "ئەوەندەی بەدواداچوونمان كردوە 25یاسای پەرلەمان وەك خۆیان جێبەجێ كراون".
خولەكانی پەرلەمان كامیان باشتر بووە؟
"لە كوردستان ئەزموونی دواخستنی هەڵبژاردن دەوڵەمەندترە لە ئەنجامدانی هەڵبژاردن". د.سەروەر عەبدولڕەحمان بەو جۆرە پێناسەی ئەزموونی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان دەكات و دەشڵێت "خولی یەكەمی پەرلەمانی كوردستان 12ساڵی خایاندوە، بەشێك لە خولەكانی دیكەش بەهەمان شێوە ماوەیان درێژكراوەتەوە، دەبوو تاوەكوئێستا نۆ خولی پەرلەمان هەڵبژارنی بۆ بكرایە، كەچی هێشتا نازانین كەی هەڵبژاردنی خولی شەشەم دەكرێت؟". دامەزراوەكەی د.سەروەر عەبدولڕەحمان لە ماوەی 10ساڵی رابردوو 30 راپۆرتیان لەسەر كارەكانی پەرلەمانی كوردستان بڵاوكردۆتەوە. سەبارەت بە خولەكانی پەرلەمانی كوردستانیش ئەو سەرۆك رێكخراوە ئەوە دەخاتەڕوو لە رووی یاسادانانەوە خولی دوومی پەرلەمانی كوردستان سەركەوتووترین خول بووە و خولی سێیەمی پەرلەمانیش چالاكترین خول بووە".
د.سەروەر عەبدولڕەحمان كە خۆی پێشتر پەرلەمانتاری فراكسیۆنی یەكێتی بووە لە پەرلەمانی كوردستان، بەداخیشە بۆ ئەوەی تاوەكو ئێستا پەرلەمانی كوردستان هەشت جار تەمەنی خۆی درێژكردۆتەوە و دەشڵێت "سەرباری هەموو ئەو كێشانە ئەوە ماوەی ساڵ و نیوێكە هەرێمی كوردستان لە بۆشایی یاسایدایە ئەوەش كارێكی ئێجگار خراپە".
بەبڕوا د.سەروەر، لە هەرێمی كوردستاندا رۆڵی پەرلەمان لە ئەركەوە بۆ (ئیمتیاز ) گۆڕدراوە و رۆژە رەشەكانی پەرلەمانی كوردستانیش لە شەڕی ناوخۆوە هەنگاو بەهەنگاوە دەستیپێكروە "هەر ئەوەش كوالێتی پەرلەمانی ساڵ لەدوای ساڵ بەروو دابەزین بردوە".
یەكێك لە ئەركە سەرەكییەكانی پەرلەمان پەسەندكردنی یاسای بودجەیە، بەڵام پەرلەمانی كوردستان ماوەی 10 ساڵە یاسای بودجەی پەسەند نەكردوە "ئەوەش بەكەم‌وكوڕییەكی گەورەی پەرلەمانی كوردستان هەژمار دەكرێت".
لە تەلەفزیۆنەوە دەستلەكاركێشانەوەكەی خۆی بینیوە
ئەزموونێك كە بەشێك لە حیزبەكانی هەرێمی كوردستان تاقییانكردۆتەوە ئەوەیە، كەسی بەربژێر پێش هەر كارێك نوسراوێكی دەستلەكاركێشانەوەی پێ واژۆ دەكرێت و دواتر ئەگەر ئەو كەسە چووە پەرلەمان و بەهەر هۆكارێك سەرپێچی بڕیارەكانی حیزب بكات ئەوا راستەوخۆ بەبێ ئاگاداری و ویستی خۆی دەستلەكاركێشانەوەكەی دەنێرنە سەرۆكایەتی پەرلەمان بۆ ئەوەش د.سەروەر عەبدولڕەحمان نموونە لەسەر خۆی و بەربژێرەكانی یەكێتی دەهێنێتەوە كە ئەو نوسراوەیان پێ واژۆ كراوە "لە 2013 ئەوە بەسەر زۆرینە بەربژێرەكاندا سەپێنرا بەر لە هەڵبژاردن دەستلەكاركێشانەوەیان پی واژۆ كرا، فەرهاد سەنگاوی یەكێكە لە قوربانییەكانی ئەو كارە لە تەلەفیزیۆنەوە دەستلەكاركێشانەوەكەی خۆی بینیبوو". هەرچەند مێژووی كاری پەرلەمانتاری لە هەرێمی كوردستان بەراوورد بە عێراقی دوای ساڵی 2003 زیاترە، بەڵام د.سەروەر عەبدولڕەحمان و زۆر كەسانی دیكەش، بۆچوونیان وایە لە رووی یاسادانانەوە پەرلەمانی عێراق چالاكترە لە پەرلەمانی كوردستان.
لە قەیتانی پۆستەڵەوە تاوەكو ئێف شانزە
بۆ خولی شەشەمی پەرلەمانی كوردستان جگەلە پارتی بەربژێری هەموو حیزبەكان نێدرایە كۆمیسیۆنی هەڵبژاردن، بەپێی ئەو لیستی لە كۆمسیۆنەوە دەست دامەزراوەی پەی كەوتووە "لە 856كاندیدی حیزبەكان جگەلە پارتی، 50% یان هیچ بڕوانامەیەكیان نەبوو تەنیا نوسیویانە دەزانن بخوێنەوە‌و بنوسن".د.سەروەر عەبدوەلڕەحمان ئەوەش دەخاتەڕوو "ئەو جۆرە كاندیدانە دەچنە پەرلەمان بۆیە حاڵی پەرلەمان بەوجۆرەیە، پەرلەمانتار هەبووە لە ساڵێكدا وشەیەكی نەگوتووە، بەداخەوە پەرلەمانتار هەبووە زۆر ناچالاك بووە، بەڵام جارێكی دیكە دەرچۆتەوە".
بەڵێنەكانی بەربژێر لەكاتی هەڵمەتی هەڵبژاردن زۆرجار هەموو سنوورەكان تێدەپەڕێنێ لەوبارەیەوە د.سەروەر دەڵێت "كاتی خۆی بەربژێرێك بە كۆمەڵێك پێشمەرگەی دەگوتبوو بەڵێنتان پێدەدەم لە قەیتانی پۆستەڵەوە بۆتان دابین بكەم تاوەكو ئێف شانزە"
د.سەروەر باس لەوەش دەكات، هەندێ پەرلەمانتار بەجۆرێك كار دەكەن ئاگایان لەو بەڵێنانە نامێنێ كە پێش دەرچوونیان داویانە بە نموونەش دەڵێت "ئەوانەی بەڵێنی گەڕانەوەی مووچە فەوتاوەكانیان دا كە خۆیان چوونە پەرلەمان نەك مووچە فەوتاوەكانیان نەگەڕاندەوە، بەڵكو خۆیان هەشت مانگ بە نایاسایی مووچەیان لە پەرلەمان وەرگرت".
گرفتێكی دیكەی پەرلەمانی كوردستان ئەوەیە هەموو پسپۆڕە جیاوازەكانی تێدا نییە بەنموونە "لە خولی پێنجدا پسپۆڕانی كشتوكاڵ و ئەندازیار و دارایی بوونیان نەبوو، هەر لەو خولەدا 28دەرچووی یاسای تێدا بوو، كەچی زۆرترین پێشلكاری یاسایی كرا".
پەرلەمانتارێكی پێشووی پارتی: نەدەبوو لە پەرلەمان ئەو هەڵەیە بكەین
د. عومەر نوورەدینی، ئەندامی خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان، كەئێستا مامۆستای زانكۆی لوبنانی فەرەنسییە، دان بەوەدا دەنێ لە خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان هەڵەیەكیان كردوە تاوەكوئێستاش كاریگەری ئەو هەڵەیە رەنگدانەوەی لەسەر كارەكانی پەرلەمانی كوردستان هەیە و دەشڵێت "هەڵەیەك كە لە خولی سێیەم كردمان ئەوەبوو لیستی داخراومان گۆڕی بۆ لیستی كراوە، بەڕاستی نەدەبوو ئەو هەڵەیە بكەین".
بە ئەندازەی میوانەكانی دیكەی ئەم بەرنامەیە د. عومەر نوورەدینی بۆ كارەكانی پەرلەمان رەشبین نییە و بۆچوونی وایە پەرلەمانی كوردستان هەر لەسەرەتاوە بە دەركردنی كۆمەڵێك یاسا بناخەی سیستەمێكی سیاسی باشی داڕشتووە، ئەو باس لەو مەترسیانەش دەكات كە لەسەر پەرلەمانی كوردستان بەبەردەوامی هەیە و گوتی "لەگەڵ لەدایك بوونی پەرلەمانی كوردستان وڵاتانی هەرێمی، شەش مانگ جارێك بۆ لەنێوبردنی كۆدەبونەوە".
د. عومەر نوورەدینی ئەوەش دەخاتەڕوو لە پەیڕەوی ناوخۆی هیچ حیزبێكی كوردستاندا باسی ئەوە نەكراوە پرسی كاندیدبوون بۆ پەرلەمان چۆنە؟ یان چ جۆرە كەسێك دەبێتە بەربژێری حیزب بۆ پەرلەمان. نوورەدینی ئەوە بەپێویستییەكی سەردەمەكە دەزانێ و داواكارە حیزبەكان بۆ لەمەودوا بیر لەو كارە بكەنەوە. سەبارەت بە بەڵێنەكانی پێش هەڵبژاردنیش دەڵێت "نابێت ئەوەمان لەبیر بچێت، لە هیچ شوێنێكی دنیادا بەڵێنی پەرلەمانتاران هەمووی جێبەجێ ناكرێت".
بەبڕوای د. عومەر لەم سەردەمەدا كاریگەری سوشیالمیدیا لەسەر پەرلەمان و حیزبەكان زیاتر بووە و دەشڵێت "رێنمایی بۆ كادرانی پارتی هەیە كە نابێت حیزبەكەیان حیزبی فەیسبووك بێت، دیارە ئەمە جیاوازە لەوەی تۆ بتەوێ بۆ كارەكانت سوود لە سۆشیالمیدیا وەربگریت".
"ئۆپۆزسیۆن نەبوون، بەڵكو رەوتێكی پۆپۆلستی بوون"
د. عومەر نوورەدینی لەو بڕوایەدایە، هیچ سیستەمێكی سیاسی بەبێ بوونی ئۆپۆزسیۆن، بوونێكی كامڵی نابێت، ئەو وەك خۆی باسی دەكات لە 2003 دا رەخنەی ئەوەی گرتووە كە كەم‌وكوڕییەكی پەرلەمانی كوردستان ئەوەیە كە ئۆپۆزسیۆنی پەرلەمانی نییە، لەگەڵ دروستیبوونی بزووتنەوەی گۆڕان و ئامادەبوونیان لە پەرلەمان وەك دەنگێكی جیاواز و خاوەنی نزیكەی 25 كورسی پەرلەمان، وەها لێكدرایەوە كە ئۆپۆزسیۆنی پەرلەمانی دروست بووە، بەڵام د. عومەر نوورەدینی هەرگیز وەها نابینیوە و دەڵێت "ئەوەی لە كوردستان هەبوو ئۆپۆزسیۆنی پەرلەمانی نەبوو، بەڵكو بزووتنەوەیەكی پۆپۆلستی بوو، چونكە ئۆپۆزسیۆنی پەرلەمانی هەرگیز باسی ئەوە ناكات بڵێ دەبێت دەسەڵات بڕوخێ، بەڵكو كار دەكات بۆ ئەوەی بە خەباتی مەدەنی بچێتە دەسەڵات".
گلەییەك كە د. عومەر نوورەدینی لە پەرلەمانی كوردستانی هەیەتی، ئەوەیە كە پەرلەمان نەیتوانیوە پرسی دەستوور یەكلایی بكاتەوە ئەو دەڵێت "نەبوونی دەستوور هۆكارێكە بۆ ئەنجامنەدانی هەڵبژاردن لەكاتی خۆیدا، كاتی خۆی زۆر هەوڵدرا دەستوورێك هەبێت، بەڵام بەداخەوە نەكرا، بەبۆچوونی من بوونی دەستووری خراپ لە نەبوونی دەستوور باشترە".
فارووق رەفیق: من مەڕی رەشم
لەكاتی قسەكانی ئەو دوو پەرلەمانتارەی پێشووی كوردستان (د.سەروەر و د.عومەر) فارووق رەفیق، كە وەك نوسەر‌و توێژەرێك لە بەرنامەكەدا بەشداربوو تەواو بێ دەنگ بوو، دوای قسەكانی ئەو دوو میوانە فارووق رەفیق باسی لەوە كرد هەرگیز نەیتوانیوە لەبەرنامەدا بۆ ماوەیەكی درێژ بەبێ دەنگی بمێنێتەوە، بەڵام قسەكانی ئەو دوو پەرلەمانتارەی پێشووی كوردستان بۆ ئەو جێگای سەرنج بووە ئەو گوتیشی "لە ئینگلیزیدا بە كەسی یاخی دەڵێن مەڕی رەش، بۆیە من مەڕی رەشم، هەمیشە یاخیم لەو شتانەی دەبنە جێ سەرنجم".
فارووق رەفیق، جەخت لەوە دەكاتەوە پەرلەمان شوێنێكە بۆ گفتوگۆ‌و قسەكردن "پێم سەیرە كەسێك لەوێ بێت و قسە نەكات". فارووق رەفیق سەرەنجی لەسەر ئەوانەش هەیە كە قسەیان زۆر كردوە "ئەوانەش كە لە پەرلەماندا قسەی زۆریان كردوە دەبێت بزانین چیان گوتووە؟ چونكە هەبووە قسەی زۆر كردوە، بەڵام پڕۆژەیەكی پێنەبووە". بەبڕوای ئەو نوسەر‌و توێژەرە "پەرلەمانی كوردستان زۆر لەوە وێرانترە كە پێشبینی دەكرێت".
لە بێئیشیدا ناردویانەتە پەرلەمان
ئەو توێژەری كورد جەخت لەوە دەكاتەوە هەندێ كەس لە بێكاریدا حیزبەكان دەیانێرێتە پەرلەمان بۆ ئەوەی كارێكیان بۆ بدۆزنەوە، نەك بۆ پرسێكی گرنگی وەك نوێنەرایەتیكردنی گەل "هەتاوەكو باسی بردەرێكیان كرد كە ببوە پەرلەمانتار دەواتر پێیان گوتبوو بابچێتەوە سەر ئیشەكەی پێشووی، نەیانزانیبوو ئەو برادەرە پێشتر ئیشی هەر نەبووە تاوەكو بچێتەوە سەری". فارووق رەفیق ئەوەش دەخاتەڕوو پەرلەمان لە ئاست زۆر پرسی گرنگ بێدەنگی هەڵبژاردەوە و دەڵێت "هۆی چییە پەرلەمان بێدەنگە بەرامبەر ئەو سوكایەتییەی بە بەشێك لە نوسەران و توێژەران دەكرێت؟ من زانیاریم هەیە پارە لە وڵاتانی دراوسێ رژاوە بۆ شكاندنی هەندێ نوسەر‌و توێژەری كورد، كەچی پەرلەمان لە ئاستی ئەو پرسە‌و زۆر پرسی دیكەش بێدەنگە".
فارووق رەفیق رەخنەی لە بەشێك لە نوسەر‌و توێژەرانیش هەیە و دەڵێت "كۆمەڵێك رۆشنبیر هەیە دەڵێن سیاسەت واتە درۆ‌و دەلەسە، بەبڕوای من لە هەرێمی كوردستان كێشەیەكی گەورەمان هەیە ئەویش ئەوەیە پەروەردەی مەدەنیمان نییە بۆیە لە زۆربەی بوارەكان گرفتمان هەیە".
بەڵێنە گەورەكانی بەربژێری حیزبەكان لەكاتی هەڵمەتی هەڵبژاردن فارووق رەفیق یشی نیگەران كردوە و دەڵێت "هەندێ بەربژێر بەڵێنی وەها دەدەن دەڵێی كە دەرچوون كەون بەڕێوە دەبەن هێندە بەڵێنەكانیان گەورەیە".
رەخنەكانی ئەو نوسەری كورد هەر لە حیزبەكانی دەسەڵات نییە، بەڵكو لەو حیزبانەش كە لە بەرەیی ئۆپۆزسیۆنن "من رەخنەی قوڵم لە ئۆپۆزسیۆنی ئەم وڵاتە هەیە، ئۆپۆزسیۆن دەبێت بیركردن‌و رووئیایەكی نوێ هەبێت، نەك بڵێ باوەڕم بە كتێب نییە".
ئەم بەرنامەیە شەوی 23-06-2024 پێشكەش كرا‌و میوانە سەرەكییەكانیش پێكهاتبوون لە
- فارووق رەفیق، نوسەر‌و توێژەر
- د. عومەر نوورەدینی، ئەندامی خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان و مامۆستای زانكۆ
- د.سەروەر عەبدولڕەحمان، سەرۆكی دامەزراوەی پەی بۆ پەروەردەو گەشەپێدان
به‌شی بكه لە
