فیچەر - چیرۆکی ژن ومێردێکی کوردی دانیشتووی ئۆزبەکستان
چیرۆکێکی سەرنجڕاکێشی نێو ئەو دەیان چیرۆکە کە لەنێو کوردی یەکێتیی سۆڤیێتی جاران هەن و هێشتا نەگێڕدراونەتەوە بۆتان دەگێڕێتەوە.
کاتێک کۆماری کوردستان تێکچوو، مەلا مستەفای بارزانی و پێشمەرگەکانی چوونە یەکێتیی سۆڤیێت. لەوێ بەسەر وڵاتانی جیاوازدا دابەشکران. بەشێکیان کەوتنە ئۆزبەکستان. نزیکەی هەشتا ساڵ دواتر، ژن و مێردێک لەوێ چیرۆکی باڵکێشی خۆیان دەگێڕنەوە.
یەکێکیان رۆڵەی پێشمەرگەیەکی مهابادییە و ئەویدیکەش رۆڵەی پێشمەرگەیەکی بارزانییە. ئەوان لە ئۆزبەکستانن، بەڵام دڵیان بۆ کوردستان لێدەدا.
مەحموود و هەدیە دوو هاوژینی کوردن، هەردووکیان منداڵی پێشمەرگەیەکی مەلا مستەفا بارزانین. باوکی مەحموود - رەحمان مەحموود ئەحمەد، خەڵکی مەهاباد بوو، باوکی هەدیە - بابەکر محەممەد زوبەیر خەڵکی بارزان بوو.
دوای رووخانی کۆماری کوردستان، لە ساڵی 1947، ئەو دووانە پێکەوە لەگەڵ 499 پێشمەرگە، بە سەرکردایەتیی مستەفا بارزانی، چوونە ناو خاکی یەکێتیی سۆڤیێت و لە ساڵی 1948 گواستراونەتەوە بۆ ئۆزبەکستان و لە ناوچەی نەمانگان نیشتەجێ دەبن.
مەحموود رەحمان – کوڕی پێشمەرگە دەڵێ: لە نامانگان دەست دەکەن بە فێربوونی زمانی رووسی. لە ساڵی 1954 باوکم رەفیقە ئوسمانۆڤای دایکمی ناسی و هاوسەرگیری لەگەڵ کرد. لە ساڵی 1955 خوشکم ساشا لەدایک بوو. پاشان لە ساڵی 1958 مستەفا بارزانی رایگەیاند کە دەگەڕێینەوە بۆ وڵات. لەو سەردەمەدا زۆرێک لە کوردەکان لە گوندی ڤرێڤسکی کە بە زمانی ئەلمەزارای ئێستا، هاوسەرگیریان کردووە. کێ ژنی تێتەری هێنا، کە ئۆزبەکی هێناوە، کێ تێتەری لە کریماوە هێناوە، کێ تێتەری لە کازانەوە هێناوە. هەریەکەیان دوو سێ منداڵیان هەبوو. هەموویان سواری کەشتی "گورزیە" دەبن و دەگەنە بەسرەی عێراق و پاشان خۆیان دەگەیێننە کوردستان.
لە ساڵی 1961 جارێکی تر شەڕ دەستی پێکردەوە. من لە ساڵی 1962 لە شاری هەولێر لەدایک بووم. دایکم هەموو منداڵەکانی دەبات بۆ بەغدا و لەوێ ناسنامەیەکی نوێم بۆ دروست دەکات و ناوی کۆتایی خۆی بە حەبیبولین دەداتێ. هەروەها نووسراوە کە من لە بەغدا لەدایک بووم. ئەمە لە ناسنامەکەمدا بنووسە: بەغدا، عێراق. لە ترسەوە ئەو قسەیەی نووسیوە. چونکە، دەنگۆیەک بڵاوبووبووەوە کە کوڕێکی رەحمان لەدایک بووە و مەترسی ئەوە هەیە بیکوژن یان بیگرن، بۆ ئەوەی باوکم بگرن. وە بە هاوکاری باڵیۆزخانەی سۆڤیێت دایکم عێراق بەجێدەهێڵێت و دەگەڕێتەوە ئۆزبەکستان.
هەدیە بابەکر - کچی پێشمەرگە:
دایکم بەرگەی سەختییەکانی شەڕی نەدەگرت. منداڵەکانی بچووک بوون و بۆیە دەترسا. مانگێک پێکەوە بە کەشتیی "گورزیە" گەشتمان کرد و گەیشتینە شاری ئۆدێسا، لەوێشەوە بەرەو مۆسکۆ و لەوێشەوە بۆ تاشکەند.
مەحموود رەحمان – کوڕی پێشمەرگە دەڵێ :ساڵی 1964 جارێکی دیکە ئاگربەست لە نێوان عێراق و کوردستان راگەیەندرا. پاشان باوکم دەزانێت دایکم عێراقی بەجێهێشتووە. بڕیاریدا خێزانەکەی بدۆزێتەوەو لە ساڵی 1965 بە شێوەیەکی نایاسایی عێراقی بەجێهێشت. هەروەها لە ئێرانەوە بەسەر رووباری ئێرزەوە سنوور دەبڕێت. هەموو رێگاکەی بە باشی دەزانی. بەڵام سنوور دەستگیری دەکەن. بۆ ماوەی یەک دوو مانگ بە وەک زیندانی دەمێنێتەوە. پاشان دایکم کە هاوڵاتی یەکێتی سۆڤیێت بوو داواکاری پێشکەش کرد و لە پاییزدا باوکم گەیشتە تاشکەند.
ئامانجی باوکم هێنانەوەی خێزانەکەی بوو. بەڵام کەی جی بی- یان هەواڵگریی سۆڤیێتی ئەوکات پێی دەڵێن، تۆ بڕۆ و بگەڕێوە، بەڵام خێزانەکە لێرە دەمێنێتەوە، چونکە خێزانێکی سۆڤیێتییە. باوکم ئیتر هیچ بژاردەیەکی نەماوە. بەبێ خێزانەکەی نەیدەتوانی بگەڕێتەوە. لە ئەنجامدا ئەویش دەمێنێتەوە.
هەدیە بابەکر - کچە پێشمەرگە دەڵێ :ساڵی 1972 باوکم هەوڵیدا خێزانەکەی بگەڕێنێتەوە بۆ کوردستان. هەموو بەڵگەنامەکان ئامادە دەکات و دەینێرێت. لێرەدا حکومەتی سۆڤیێت 48 رۆژی پێداین بۆ ئەوەی بڕیاری خۆمان بدەین. براکانی دایکم دەستیان کرد بە قەناعەت پێکردنی دایکم کە بمێنێتەوە. گوتیان: هەڵەی پێشووت دووبارە مەکەرەوە. بیر لە منداڵەکانتان بکەرەوە”. بەڕاستی دایکم حەزی دەکرد بگەڕێتەوە. بەڵگەنامەکانیش ئامادە بوون. بەڵام دەمێنێتەوە. بەڵام پەیوەندیمان بەردەوام بوو، باوکم بە بەردەوامی نامەی دەنارد. یارمەتی نارد، بەپێی دەرفەتی خۆی. هەروەها وەک پێشمەرگە کارەکانی خۆی ئەنجام دەدا، ئێمەی لە بیر نەکرد. باشە ئەوە چارەنووسی ئێمە بوو. پەیوەندی ئێمە تەنیا کاتێک پچڕا کە روویان لە ئێران کرد. بەڵام دواتر ئەو پەیوەندییە دروست بووەوە. باوکم لە نەغەدەوە نامەی بۆ دەناردین.
دایکم لە ساڵی 93 کۆچی دوایی کرد. ئەو ئامۆژگاری کردین کە “بە دڵنیاییەوە سەردانی وڵاتەکەت بکەین. پەیوەندیتان لەدەست مەدەن، چونکە گەڕانەوەمان بۆ ئۆزبەکستان چارەنووسسازە”.
مەحموود رەحمان – کوڕی پێشمەرگە:
- کاتێک یەکێتی سۆڤیێت ڕووخا، باوکم بڕیاریدا بچێتە ئەو وڵاتە. ماڵەکەی فرۆشت تا بەهەمان پارە بگاتە عێراق. بەڵام مانگێک پێش ئەوەی بڕوات، پاسێک لێیدا. لەبینی وڵاتەکەی بێبەش بوو.
لە ساڵی 2004 پەیامێک بۆ ژنەکەم هات، کە باوکی بابەکر لەوێ هاوسەرگیری کردووەتەوە. وە بنەماڵەی دووەمیشی پەیامێکیان ناردووە کە بێن، کوردستان ئێستا ئازادە، بارودۆخی وڵات زۆر باشە.
سەرەتا بە ژنەکەمم وت کە تۆ بڕۆیت، چونکە تۆ و زاواکەت تەلەفۆنیان بۆ کرد. زوبەیری برای ئەو کاتە لە ژیاندا بوو. چوونە ئێران. لە ئێران نادری برای بەخێرهاتنیان دەکات. وە بۆ یەکەمجار لە ساڵی 2004 هەنگاویان ناوە سەر خاکی کوردستان. پاشان ژنەکەم لەوێوە تەلەفۆنی بۆ کردم و گوتی مەحموودیش وەرە. و من و کوڕەکەمیش چووینە کوردستان.
هەدیە بابەکر - کچە پێشمەرگە دەڵێ : لە سەر سنوور هەموو خزمەکانمان هاتبوون بۆ پێشوازیکردنمان. براکانم، خوشکەکانم، تەنانەت خاڵۆزا و پورەکانیشم هاتبوون. زۆر بە گەرمی پێشوازییان لێکردین. هەموومان گریاین.
پێکەوە سنوورمان بەزاند. وە گەیشتینە ماڵی باوک. بەم شێوەیە وڵاتەکەمان دەبینی.
براکانم زۆر باشن. فکری دەرهێنەرە، فیلمی دیکۆمێنتاری، سینەماکاری، نازانم. نادر مێژوونووسە. تا دەیتوانی پشتگیریی کردین. ماوەیەک لەگەڵ براکانمان دەژیاین، لەگەڵ دایکی دووەمم. دوای ئەوەی هاوسەرەکەم و کوڕەکەم دەستیان بە کار کرد، خانوویەکمان بەکرێ گرت.
مەحموود رەحمان – کوڕی پێشمەرگە دەڵێ: بەڵێ لە کوردستان ماینەوە. ساڵ و نیوێک لەوێ ژیاین. پاشان لەگەڵ خێزانەکە هاتینەوە تاشکەند. بەڵام هەموو ساڵێک دەگەڕیمەوە، چونکە مووچە وەردەگرم. هەردوو خزم و کەسوکاری ژنەکەم لەوێ دەژین. بێگومان خەونم ئەوە بوو کە لەوێ بمێنمەوە. پەنا بەخوا ئەگەر دەرفەتێکی وا هەبێت، ئەگەر خانوویێکمان پێ بدەن، بۆ ئەوەی بتوانین وەک خێزان لەوێ بژین، من بە خۆشی لەوێ دەمێنمەوە.
هەدیە بابەکر - کچە پێشمەرگە دەڵێ: من سوپاسگوزارم بۆ وڵاتەکەم. دەمەوێت هەمیشە پێشمەرگایەتیمان لەبیربێت. لەبیرمان نەچێت چۆن خەباتیان بۆ ئازادی کرد. من سوپاسگوزاری حکومەتی کوردستانم، کە هاوکارە بۆ پاراستنی یادەوەرییان، هاوکاری منداڵەکانیان دەکات، وەک منداڵی خۆیان. زۆر سوپاس!
پێشمەرگە بابەکر - باوکی هەدیە لە بارزانی بە خاک سپێردرا. پێشمەرگە رەحمان - باوکی مەحموودیش لە تاشکەند.
مەحموود و هەدیە تەنیا یەک کوڕ و دوو نەوەیان هەیە. دیارە هەمیشە پێکەوە سەردانی گۆڕی باپیرانیان دەکەن.
کاتێک کۆماری کوردستان تێکچوو، مەلا مستەفای بارزانی و پێشمەرگەکانی چوونە یەکێتیی سۆڤیێت. لەوێ بەسەر وڵاتانی جیاوازدا دابەشکران. بەشێکیان کەوتنە ئۆزبەکستان. نزیکەی هەشتا ساڵ دواتر، ژن و مێردێک لەوێ چیرۆکی باڵکێشی خۆیان دەگێڕنەوە.
یەکێکیان رۆڵەی پێشمەرگەیەکی مهابادییە و ئەویدیکەش رۆڵەی پێشمەرگەیەکی بارزانییە. ئەوان لە ئۆزبەکستانن، بەڵام دڵیان بۆ کوردستان لێدەدا.
مەحموود و هەدیە دوو هاوژینی کوردن، هەردووکیان منداڵی پێشمەرگەیەکی مەلا مستەفا بارزانین. باوکی مەحموود - رەحمان مەحموود ئەحمەد، خەڵکی مەهاباد بوو، باوکی هەدیە - بابەکر محەممەد زوبەیر خەڵکی بارزان بوو.
دوای رووخانی کۆماری کوردستان، لە ساڵی 1947، ئەو دووانە پێکەوە لەگەڵ 499 پێشمەرگە، بە سەرکردایەتیی مستەفا بارزانی، چوونە ناو خاکی یەکێتیی سۆڤیێت و لە ساڵی 1948 گواستراونەتەوە بۆ ئۆزبەکستان و لە ناوچەی نەمانگان نیشتەجێ دەبن.
مەحموود رەحمان – کوڕی پێشمەرگە دەڵێ: لە نامانگان دەست دەکەن بە فێربوونی زمانی رووسی. لە ساڵی 1954 باوکم رەفیقە ئوسمانۆڤای دایکمی ناسی و هاوسەرگیری لەگەڵ کرد. لە ساڵی 1955 خوشکم ساشا لەدایک بوو. پاشان لە ساڵی 1958 مستەفا بارزانی رایگەیاند کە دەگەڕێینەوە بۆ وڵات. لەو سەردەمەدا زۆرێک لە کوردەکان لە گوندی ڤرێڤسکی کە بە زمانی ئەلمەزارای ئێستا، هاوسەرگیریان کردووە. کێ ژنی تێتەری هێنا، کە ئۆزبەکی هێناوە، کێ تێتەری لە کریماوە هێناوە، کێ تێتەری لە کازانەوە هێناوە. هەریەکەیان دوو سێ منداڵیان هەبوو. هەموویان سواری کەشتی "گورزیە" دەبن و دەگەنە بەسرەی عێراق و پاشان خۆیان دەگەیێننە کوردستان.
لە ساڵی 1961 جارێکی تر شەڕ دەستی پێکردەوە. من لە ساڵی 1962 لە شاری هەولێر لەدایک بووم. دایکم هەموو منداڵەکانی دەبات بۆ بەغدا و لەوێ ناسنامەیەکی نوێم بۆ دروست دەکات و ناوی کۆتایی خۆی بە حەبیبولین دەداتێ. هەروەها نووسراوە کە من لە بەغدا لەدایک بووم. ئەمە لە ناسنامەکەمدا بنووسە: بەغدا، عێراق. لە ترسەوە ئەو قسەیەی نووسیوە. چونکە، دەنگۆیەک بڵاوبووبووەوە کە کوڕێکی رەحمان لەدایک بووە و مەترسی ئەوە هەیە بیکوژن یان بیگرن، بۆ ئەوەی باوکم بگرن. وە بە هاوکاری باڵیۆزخانەی سۆڤیێت دایکم عێراق بەجێدەهێڵێت و دەگەڕێتەوە ئۆزبەکستان.
هەدیە بابەکر - کچی پێشمەرگە:
دایکم بەرگەی سەختییەکانی شەڕی نەدەگرت. منداڵەکانی بچووک بوون و بۆیە دەترسا. مانگێک پێکەوە بە کەشتیی "گورزیە" گەشتمان کرد و گەیشتینە شاری ئۆدێسا، لەوێشەوە بەرەو مۆسکۆ و لەوێشەوە بۆ تاشکەند.
مەحموود رەحمان – کوڕی پێشمەرگە دەڵێ :ساڵی 1964 جارێکی دیکە ئاگربەست لە نێوان عێراق و کوردستان راگەیەندرا. پاشان باوکم دەزانێت دایکم عێراقی بەجێهێشتووە. بڕیاریدا خێزانەکەی بدۆزێتەوەو لە ساڵی 1965 بە شێوەیەکی نایاسایی عێراقی بەجێهێشت. هەروەها لە ئێرانەوە بەسەر رووباری ئێرزەوە سنوور دەبڕێت. هەموو رێگاکەی بە باشی دەزانی. بەڵام سنوور دەستگیری دەکەن. بۆ ماوەی یەک دوو مانگ بە وەک زیندانی دەمێنێتەوە. پاشان دایکم کە هاوڵاتی یەکێتی سۆڤیێت بوو داواکاری پێشکەش کرد و لە پاییزدا باوکم گەیشتە تاشکەند.
ئامانجی باوکم هێنانەوەی خێزانەکەی بوو. بەڵام کەی جی بی- یان هەواڵگریی سۆڤیێتی ئەوکات پێی دەڵێن، تۆ بڕۆ و بگەڕێوە، بەڵام خێزانەکە لێرە دەمێنێتەوە، چونکە خێزانێکی سۆڤیێتییە. باوکم ئیتر هیچ بژاردەیەکی نەماوە. بەبێ خێزانەکەی نەیدەتوانی بگەڕێتەوە. لە ئەنجامدا ئەویش دەمێنێتەوە.
هەدیە بابەکر - کچە پێشمەرگە دەڵێ :ساڵی 1972 باوکم هەوڵیدا خێزانەکەی بگەڕێنێتەوە بۆ کوردستان. هەموو بەڵگەنامەکان ئامادە دەکات و دەینێرێت. لێرەدا حکومەتی سۆڤیێت 48 رۆژی پێداین بۆ ئەوەی بڕیاری خۆمان بدەین. براکانی دایکم دەستیان کرد بە قەناعەت پێکردنی دایکم کە بمێنێتەوە. گوتیان: هەڵەی پێشووت دووبارە مەکەرەوە. بیر لە منداڵەکانتان بکەرەوە”. بەڕاستی دایکم حەزی دەکرد بگەڕێتەوە. بەڵگەنامەکانیش ئامادە بوون. بەڵام دەمێنێتەوە. بەڵام پەیوەندیمان بەردەوام بوو، باوکم بە بەردەوامی نامەی دەنارد. یارمەتی نارد، بەپێی دەرفەتی خۆی. هەروەها وەک پێشمەرگە کارەکانی خۆی ئەنجام دەدا، ئێمەی لە بیر نەکرد. باشە ئەوە چارەنووسی ئێمە بوو. پەیوەندی ئێمە تەنیا کاتێک پچڕا کە روویان لە ئێران کرد. بەڵام دواتر ئەو پەیوەندییە دروست بووەوە. باوکم لە نەغەدەوە نامەی بۆ دەناردین.
دایکم لە ساڵی 93 کۆچی دوایی کرد. ئەو ئامۆژگاری کردین کە “بە دڵنیاییەوە سەردانی وڵاتەکەت بکەین. پەیوەندیتان لەدەست مەدەن، چونکە گەڕانەوەمان بۆ ئۆزبەکستان چارەنووسسازە”.
مەحموود رەحمان – کوڕی پێشمەرگە:
- کاتێک یەکێتی سۆڤیێت ڕووخا، باوکم بڕیاریدا بچێتە ئەو وڵاتە. ماڵەکەی فرۆشت تا بەهەمان پارە بگاتە عێراق. بەڵام مانگێک پێش ئەوەی بڕوات، پاسێک لێیدا. لەبینی وڵاتەکەی بێبەش بوو.
لە ساڵی 2004 پەیامێک بۆ ژنەکەم هات، کە باوکی بابەکر لەوێ هاوسەرگیری کردووەتەوە. وە بنەماڵەی دووەمیشی پەیامێکیان ناردووە کە بێن، کوردستان ئێستا ئازادە، بارودۆخی وڵات زۆر باشە.
سەرەتا بە ژنەکەمم وت کە تۆ بڕۆیت، چونکە تۆ و زاواکەت تەلەفۆنیان بۆ کرد. زوبەیری برای ئەو کاتە لە ژیاندا بوو. چوونە ئێران. لە ئێران نادری برای بەخێرهاتنیان دەکات. وە بۆ یەکەمجار لە ساڵی 2004 هەنگاویان ناوە سەر خاکی کوردستان. پاشان ژنەکەم لەوێوە تەلەفۆنی بۆ کردم و گوتی مەحموودیش وەرە. و من و کوڕەکەمیش چووینە کوردستان.
هەدیە بابەکر - کچە پێشمەرگە دەڵێ : لە سەر سنوور هەموو خزمەکانمان هاتبوون بۆ پێشوازیکردنمان. براکانم، خوشکەکانم، تەنانەت خاڵۆزا و پورەکانیشم هاتبوون. زۆر بە گەرمی پێشوازییان لێکردین. هەموومان گریاین.
پێکەوە سنوورمان بەزاند. وە گەیشتینە ماڵی باوک. بەم شێوەیە وڵاتەکەمان دەبینی.
براکانم زۆر باشن. فکری دەرهێنەرە، فیلمی دیکۆمێنتاری، سینەماکاری، نازانم. نادر مێژوونووسە. تا دەیتوانی پشتگیریی کردین. ماوەیەک لەگەڵ براکانمان دەژیاین، لەگەڵ دایکی دووەمم. دوای ئەوەی هاوسەرەکەم و کوڕەکەم دەستیان بە کار کرد، خانوویەکمان بەکرێ گرت.
مەحموود رەحمان – کوڕی پێشمەرگە دەڵێ: بەڵێ لە کوردستان ماینەوە. ساڵ و نیوێک لەوێ ژیاین. پاشان لەگەڵ خێزانەکە هاتینەوە تاشکەند. بەڵام هەموو ساڵێک دەگەڕیمەوە، چونکە مووچە وەردەگرم. هەردوو خزم و کەسوکاری ژنەکەم لەوێ دەژین. بێگومان خەونم ئەوە بوو کە لەوێ بمێنمەوە. پەنا بەخوا ئەگەر دەرفەتێکی وا هەبێت، ئەگەر خانوویێکمان پێ بدەن، بۆ ئەوەی بتوانین وەک خێزان لەوێ بژین، من بە خۆشی لەوێ دەمێنمەوە.
هەدیە بابەکر - کچە پێشمەرگە دەڵێ: من سوپاسگوزارم بۆ وڵاتەکەم. دەمەوێت هەمیشە پێشمەرگایەتیمان لەبیربێت. لەبیرمان نەچێت چۆن خەباتیان بۆ ئازادی کرد. من سوپاسگوزاری حکومەتی کوردستانم، کە هاوکارە بۆ پاراستنی یادەوەرییان، هاوکاری منداڵەکانیان دەکات، وەک منداڵی خۆیان. زۆر سوپاس!
پێشمەرگە بابەکر - باوکی هەدیە لە بارزانی بە خاک سپێردرا. پێشمەرگە رەحمان - باوکی مەحموودیش لە تاشکەند.
مەحموود و هەدیە تەنیا یەک کوڕ و دوو نەوەیان هەیە. دیارە هەمیشە پێکەوە سەردانی گۆڕی باپیرانیان دەکەن.
به‌شی بكه لە
