هونەرمەند شاکر ئاکرەیی و چەند فیچەرێکی دیکە لە چاوی رووداودا

هونەرمەند شاکر ئاکرەیی: نیو سەدە لە خزمەتی گۆرانی کوردیدا

هونەرمەند شاکر محەممەد ئەمین ئاکرەیی، یەکێک لە دەنگە ناسراوەکانی میوزیکی کوردی، زیاتر لە پەنجا ساڵە لە خزمەتی هونەری کوردیدایە. ئەم هونەرمەندە لە 21ی نیسانی 1954 لە شاری ئاکرێ لەدایکبووە و هەر لە تەمەنی منداڵییەوە لە قوتابخانە بە گوتنی سروود دەنگی خۆی ناساندووە.

سەرەتای ژیانی هونەری ئەم هونەرمەندە دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی 1969، کاتێک لە ماڵی هونەرمەند خەلیل ئاکرەیی لە موسڵ، دەرفەتی ئەوەی بۆ رەخسا لەگەڵ کۆمەڵێک هونەرمەندی بەناوبانگی کورد، وەک محەممەد عارفی جزیری، عیسا بەرواری، حەسەن جزیری، نەسرین شێروان و گوڵبەهار ئاشنا ببێت.

هەر لەو ساڵەدا بۆ یەکەمجار لەسەر شانۆ دەرکەوت و لە چەندین چالاکی قوتابیان و لاواندا لە شارەکانی موسڵ، دهۆک، ئاکرێ و شێخان گۆرانی گوت. دواتر بەشداری شۆڕشی ئەیلوولی کرد و بووە پێشمەرگە. پاش نسکۆی 1975 گەڕایەوە دهۆک و لە چەندین ئاهەنگدا بەشداری کرد.

یەکەم گۆرانی بە ناوی "تۆ جوانتری لە هەموو گوڵان" لە 16ی تشرینی یەکەمی 1976 لە رادیۆی دەنگی کوردستان لە بەغدا بڵاوکرایەوە. هونەرمەند سەمیر زاخۆیی، کە لەو کاتەدا لە رادیۆی بەغدا کاری دەکرد، دەنگی شاکر ئاکرەیی بە "دەنگێکی چیایی" وەسف دەکات.

لە ماوەی ژیانی هونەریدا، شاکر ئاکرەیی زیاتر لە 150 گۆرانی تۆمارکردووە و چەندین کاسێتی بڵاوکردوەتەوە. ساڵی 1980 لەبەر فشاری حکومەتی عێراق پەیوەندی بە شۆڕشی گوڵانەوە کرد و یەکەم تیپی هونەری بە ناوی گوڵان دامەزراند.

لە کۆتاییدا، بەهۆی خزمەتی زیاتر لە 50 ساڵەی لە بواری هونەری کوردیدا، بەڕێوەبەرایەتی گشتی رۆشنبیری و هونەری دهۆک رێورەسمێکی رێزلێنانی بۆ رێکخست، بە ئامادەبوونی ژمارەیەکی زۆر لە هونەرمەندانی نەوەی کۆن و نوێی دهۆک، زاخۆ و هەولێر.


کچانی گوندی زێوە و خەونی بەرزەفڕینیان لە تۆپی بالەدا

لە گوندێکی بچووکی رۆژهەڵاتی کوردستان، ئافرەتێکی گەنج خەریکی شکاندنی نەریتە کۆنەکان و دروستکردنی مێژوویەکی نوێیە لە بواری وەرزشی کچاندا. 

زەینەب حاتەمی، ئەو کچە 24 ساڵەی کە سەرەڕای تەواوکردنی خوێندن لە بواری تۆپی پێ، بڕیاریداوە ژیانی خۆی تەرخان بکات بۆ پەرەپێدانی تۆپی بالە لە ناوچە گوندنشینەکانی دەڤەری مەرگەوەڕ.

حاتەمی، کە یانەکەی لە گوندی زێوە دامەزراندووە، توانیویەتی لە ماوەیەکی کەمدا ژمارەی یاریزانەکانی لە شەش کچەوە بگەیەنێتە نزیکەی چل کچ. 

ئەم یاریزانانە، کە تەمەنیان لە نێوان 10 بۆ 27 ساڵدایە، هەفتانە دوو جار و هەر جارەی یەک کاژێر و نیو راهێنان دەکەن.

"نەبوونی پشتیوانی دارایی گەورەترین کێشەمانە،" حاتەمی دەڵێت، کە ئەمەش بووەتە رێگر لە بەردەم بەشداریکردنیان لە زۆربەی پاڵەوانێتییەکاندا.

سۆگەند سەید ئەحمەد، یەکێک لە یاریزانە دیارەکانی تیپەکە کە دوو ساڵە لەژێر سەرپەرشتی حاتەمیدا راهێنان دەکات، داوای باشترکردنی ژێرخانی وەرزشی دەکات. لە هەمان کاتدا، ساماعیسازادە، یاریزانێکی 13 ساڵە، خەونی گەورەی هەیە و دەیەوێت ببێتە ئەندامی تیمی نیشتمانی بالەی ئێران.

ئەم پرۆژەیە، کە یاریزانەکانی لە گوندە جیاوازەکانی دەڤەری مەرگەوەڕەوە کۆکردووەتەوە، نموونەیەکی زیندووە لەوەی کە چۆن وەرزش دەتوانێت دەرفەتی نوێ بۆ کچانی گوندنشین بڕەخسێنێت و پەنجەرەیەکی نوێ بەرەو جیهانێکی فراوانتر بکاتەوە.

ئەم هەوڵەی حاتەمی، سەرەڕای هەموو بەربەستەکان، دەریدەخات کە بەهرە و توانا سنووری جوگرافی ناناسن و دەتوانێت ببێتە سەرەتایەک بۆ گۆڕانکارییەکی گەورەتر لە داهاتووی وەرزشی کچان لە ناوچە گوندنشینەکانی کوردستاندا.


زەینەب ئەرکەوازی: وێنەکێشی ژنانی خانەقین

لە شاری خانەقین، هونەرمەندێکی شێوەکار هەوڵیداوە پێگەی ژن لە کۆمەڵگادا لە رێگەی بۆیاخ و فڵچەوە بەرزبکاتەوە. زەینەب حسێن موساخان، کە بە زەینەب ئەرکەوازی ناسراوە، میراتگری بەهرەی باوکێکی شێوەکارە کە توانیویەتی خۆی وەک دەنگێکی هونەری لە ناوچەکەدا بسەلمێنێت.

زەینەب، کە لە گوندی ئەرکەوازی گەورە بووە، تا ئێستا خاوەنی نۆ پێشانگای تایبەتی شێوەکارییە و بەشداری چەندین فێستیڤاڵ و کۆنفرانسی هونەری کردووە، چ لە خانەقین و چ لە دەرەوەی شارەکەش. ئەو لە پاڵ کاری مامۆستایەتی لە کەرتی پەروەردە، هونەرەکەی بۆ گەیاندنی وانەکانی بە قوتابییەکانی بەکاردەهێنێت.

"من حەز دەکەم لە رێگەی هونەرەوە گوزارشت لە کێشەکانی کۆمەڵگا و دەوروبەرم بکەم. هونەرمەند دەبێت خاوەن هەڵوێست بێت، بە تایبەت لە بۆنە نیشتمانییەکاندا،" زەینەب دەڵێت.

لە تابلۆکانیدا، زەینەب تیشک دەخاتە سەر ژنانی بەهێز و کاریگەر، وەک شەهید لەیلا قاسم و ئەحلام مەنسوور. ئەو پێیوایە تەنها باسکردنی توندوتیژی و نەهامەتییەکانی ژنان بەس نییە، بەڵکو پێویستە لایەنە جوان و بەهێزەکانی ژنان نیشان بدرێن.

لە پاڵ شێوەکاریدا، زەینەب خولیای دیزاین و دروومانی جلوبەرگی کوردیشە و ماوەی دوو تا سێ ساڵە خۆی جلەکانی خۆی دەدوورێت. ئەو پێیوایە هونەر دەکرێت لە هەموو بوارێکدا بەکاربهێنرێت.

"حەز دەکەم نموونەیەکی جوان بم بۆ نەوەکانی داهاتوو، کە بڵێن ئەوە کچێکی خانەقینییە توانیویەتی لە رێگەی وێنەکانییەوە نوێنەرایەتی شارەکەی بکات،" زەینەب دەڵێت، کە هێشتا هەست بە شانازی باوکە کۆچکردووەکەی دەکات کاتێک لە رۆژنامە و تەلەڤزیۆنەکان دەردەکەوێت.

ئەم هونەرمەندە خانەقینییە نموونەیەکی بەرچاوە لەوەی چۆن دەکرێت لە رێگەی هونەرەوە پەیامی کۆمەڵایەتی و نیشتمانی بگەیەنرێت و هاوکات رێگە بۆ نەوەی نوێی ژنان خۆش بکرێت.


شاری مێژوویی نەمروود: لە شکۆوە بۆ وێرانی و هەوڵەکانی نۆژەنکردنەوە

لە 30 کیلۆمەتری باشووری موسڵەوە، شاری مێژوویی نەمروود هەڵکەوتووە کە یەکێکە لە گرنگترین شوێنەوارە مێژووییەکانی ناوچەکە. ئەم شارە کە مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ سەدەی 14ی پێش زایین، لە سەردەمی شکۆداری خۆیدا پایتەختی ئیمپراتۆرییەتی ئاشووری و ناوەندێکی گرنگی شارستانییەت بووە.

بەڵام چارەنووسی ئەم شارە مێژووییە پڕ بووە لە کارەسات. لە کۆندا، کلدان و میدییەکان دوای سەد ساڵ لە گەشەسەندنی، هێرشیان کردە سەر شارەکە و وێرانیان کرد. 

لە ساڵی 2015دا، رێکخراوی داعش بە بەکارهێنانی 200 بەرمیلی پڕ لە مادەی تەقینەوە، بەشێکی زۆری تەقاندەوە و زۆر لە پارچە گرانبەهاکانیشی دزران.

حەمید جاسم، خەڵکی موسڵ دەڵێت: "ئەم شوێنە سیمبوڵی پارێزگای نەینەوایە. پێش چەندین ساڵ گەشتیاران لە زۆربەی وڵاتانی جیهان سەردانی ئەم شارەیان دەکرد. داواکاریمان ئەوەیە دووبارە نۆژەنی بکەنەوە، چونکە سیمبوڵی عێراق و نەینەوایە."

ئێستا، لە هەوڵێکی هاوبەشدا، فەرمانگەی شوێنەواری موسڵ لەگەڵ پەیمانگەیەکی ئەمریکی دەستیان کردووە بە کۆکردنەوەی پارچەکانی پەیکەری نەمروود. د. ئەحمەد فەکاک ئەلبەدرانی، وەزیری رۆشنبیری عێراق رایگەیاند کە تا ئێستا 35 هەزار پارچەیان کۆکردووەتەوە.

عەلی ئیسماعیل، فەرمانبەری شوێنەواری نەینەوا، باسی گرنگی پرۆژەکە دەکات و دەڵێت: "زۆر بە دیقەتەوە کار لەگەڵ پارچەکان دەکەین بۆ ئەوەی تووشی هیچ هەڵەیەک نەبین. بەربەستی زۆرمان هەن، چونکە پێشتر تەقێنراوەتەوە، ترسی ئەوەمان هەیە پارچەی دیکە مابن و بتەقنەوە."

کۆگای تایبەت دابینکراون بۆ پاراستنی پارچە مێژووییەکان لە سەرما و گەرما، و پلانی درێژخایەن هەیە بۆ گەڕاندنەوەی شارەکە بۆ شکۆی پێشووی خۆی و کردنەوەی بۆ گەشتیاران. ئەم هەوڵە بەردەوامانە هیوایەک دەبەخشن بۆ پاراستنی ئەم میراتە گرنگەی مرۆڤایەتی و گەڕاندنەوەی وەک ناوەندێکی گەشتیاری جیهانی.