چاوی رووداو - ژنێکی کورد ڤێلایەک بۆ پشیلە بێ خاوەنەکان دەکڕێت

فیچەر - ژنێکی کوردستانی-ئەمریکی ڤێلایەک بۆ پشیلە بێ خاوەنەکان دەکڕێت

لە شاری زاخۆ، خانمێکی کوردستانی-ئەمریکی بە ناوی S.R پرۆژەیەکی مرۆیی و بێوێنەی دەستپێکردووە بۆ چاودێریکردنی پشیلە بێخاوەن و بریندارەکان. ئەم خانمە کە نایەوێت ناوی ئاشکرا بکرێت، ڤێلایەکی گەورەی کڕیوە و کردوویەتی بە پەناگەیەک بۆ ئەو پشیلانەی کە بەهۆی کارەساتی جۆراوجۆرەوە برینداربوون یان پێویستیان بە چاودێرییە.

S.R، کە لەگەڵ خوشکەکەی لە ئەمریکاوە گەڕاونەتەوە، بە سەرمایەی تایبەتی خۆی و بەبێ وەرگرتنی هیچ یارمەتییەک لە لایەنێک، خزمەتی زیاتر لە 300 پشیلە دەکات لە ناوچەکانی دهۆک و زاخۆ. ئەو تەنانەت یەکێک لە قوتابخانەکانی خۆی بە بڕی 2 ملیۆن دۆلار فرۆشتووە بۆ ئەوەی بتوانێت باشترین خزمەتگوزاری پێشکەش بە پشیلەکان بکات.

''کاتەکانم هەمووی بۆ ئەوانە، تەنها چەند کاژێرێکی خەو نەبێت،" S.R بەم جۆرە باسی پابەندبوونی خۆی دەکات بە پرۆژەکەیەوە. ئامانجی ئەو تەنها چاودێریکردنی پشیلەکان نییە، بەڵکو دەیەوێت کولتورێکی نوێ لە کۆمەڵگادا دروست بکات بۆ بەزەیی هێنانەوە بە گیانلەبەران.

لە ماوەی پێنج ساڵی رابردوودا، S.R سەردانی زیاتر لە 10 وڵاتی کردووە، لە نێویاندا وڵاتانی ئەوروپی، ئەمریکا و کۆریای باشوور، بۆ دۆزینەوەی باشترین دەرمان و ئامێری ڤێتێرنەری بۆ چارەسەری پشیلەکان. هەروەها کلینیکێکی پێشکەوتووی دامەزراندووە کە خزمەتگوزاری بێبەرامبەر پێشکەش بە پشیلە بێخاوەنەکان دەکات.

د. ئیبراهیم نووری، پزیشکی ڤێتێرنەری لە کلینیکەکە دەڵێت: "کلینیکی ئێمە هەموو ئامێری پێشکەوتووی هەیە... پشیلەی شەقامەکان کە پێویستیان بە چارەسەری هەیە، بێ بەرامبەر چارەسەریان دەکەین."

پرۆژەکە هاوکاری چالاکوانانی ژینگەپارێزی وەک نالین زاخۆیی و کاروان دێوالی وەردەگرێت، کە پشیلە برینداربووەکان دەدۆزنەوە و دەیانهێنن بۆ کلینیکەکە. تا ئێستا زیاتر لە 20 پشیلەیان بردووەتە تورکیا بۆ نەشتەرگەری و چارەسەری پێشکەوتوو.

هەروەها پرۆژەکە بەرنامەیەکی تایبەتی هەیە بۆ بەخێوکردنی پشیلەکان، کە تێیدا خەڵک دەتوانن پشیلەیەک بەخێو بکەن و هەموو خزمەتگوزارییە پزیشکییەکانی بێبەرامبەر بۆیان دابین دەکرێت، بەو مەرجەی کە نەفرۆشرێت و ئەگەر نەیانتوانی بەخێوی بکەن، دەتوانن بیگەڕێننەوە.

ئەم پرۆژەیە نموونەیەکی بەرچاوە لە کاری خێرخوازی و خۆبەخشی کە دەتوانێت کاریگەری ئەرێنی لەسەر کۆمەڵگا دروست بکات و هاوکات یارمەتی گیانلەبەرە بێتاوانەکان بدات.


چابەهار: دەروازەی گەشتیاری و کولتووری سنووری ئێران
لە باکووری رۆژهەڵاتی تارانەوە، دوای بڕینی 2800 کیلۆمەتر، دەگەینە چابەهار لە پارێزگای سیستان و بەلوچستان. ئەم شارە سنوورییە، کە نیوەی لەسەر دەریای عومان و نیوەکەی دیکەی لەسەر زەریای هیندییە، خاڵی کۆتایی ئێرانە لە سنووری پاکستان.

"کولتووری ئێمە لەگەڵ عەرەب و کورد نزیکە،" ئەمیر عەلی، موزیکژەنێکی ناوچەکە وادەڵێت. ئەو باس لە لێکچوونە کولتوورییەکان دەکات لە شێوازی بیرکردنەوە، جلوبەرگ و نەریتەکانی زەماوەند. ئامێرە میوزیکییە نەریتییەکانیان وەک بەنجۆ، دوونالی، سەروز و تەمبوورگ، بەشێکن لە میراتی کولتووری ناوچەکە.

کەش و هەوای چابەهار لە هاویندا دەگاتە 50 پلەی سیلیزی. بەڵام لە کۆتایی پایزەوە تا دووەم مانگی بەهار، کەشێکی فێنک و نیمچە گەرمی هەیە کە دەبێتە هۆی راکێشانی گەشتیاران.

ئەزەلیا زەند، بەڕێوەبەری پرۆژەی گەشتیاری دەڵێت: "گەشتیارانی زۆر لە وڵاتانی چین، تایلەند، مالیزیا، عێراق و کوردستانەوە سەردانمان دەکەن." شوێنە سەرنجڕاکێشەکانی وەک چیا مەریخییەکان، بەندەری بریس، کەناری دەرک و کەنداوی گواتەر سەرەکیترین جێگەی سەردانی گەشتیارانن.

بەندەری بریس، کە 100 کیلۆمەتر لە باکووری رۆژهەڵاتی چابەهارەوە دوورە، ساڵانە 500 هەزار گەشتیار راکێش دەکات. ئیحان زارەیی، ئەندازیار دەڵێت: "ئەم بەندەرە یەکێکە لە گەورەترین بەندەرەکانی جیهان بۆ راوی ماسی و هەزاران هەلی کاری رەخساندووە."

لە کۆتاییدا، کاریگەری گۆڕانی کەش و هەوای گۆی زەوی بە روونی لەم ناوچەیە بەدی دەکرێت. زنجیرە چیای ژێر دەریا دەرکەوتوون و ناوچەکە بەرەو بیابان بوون دەچێت، کە ئەمەش نیشانەیەکی مەترسیدارە بۆ داهاتووی ژینگەیی ناوچەکە.



قەڵای مێژوویی بۆگد، میراتێکی لەبیرکراو لە کوردستان

قەڵای بۆگد، یەکێک لە گرنگترین شوێنەوارە مێژووییەکانی ناوچەی کۆیە، چارەنووسی لە مەترسیدایە. ئەم قەڵایە کە دەکەوێتە گوندی بۆگد لە سنووری ناحیەی ئاشتی و 35 کیلۆمەتر لە باشووری رۆژهەڵاتی شاری کۆیەوە دوورە، شایەتحاڵی سەردەمی میرنشینی سۆرانە.

قەڵاکە لە ساڵی 1825 لە سەردەمی میر محەمەدی رەواندز بۆ مەبەستی چاودێریکردنی رێگاکانی بازرگانی و هاتوچۆی زێی بچووک دروستکراوە. بە شێوازی بیناسازیی کوردی-ئیسلامی، لە بەردی سروشتی، دار، خۆڵ و قسڵ بنیاتنراوە و لە دوو نهۆم پێکهاتووە.

تایبەتمەندییە سەربازییەکانی قەڵاکە لە دیوارە ئەستوورەکانی (1.04مەتر لە دەرەوە و ١ مەتر لە ناوەوە) و کونە مەتەرێزە سێگۆشەییەکانیدا دەردەکەوێت. هەروەها بیرێکی ئاوی لە ناوەڕاستی حەوشەکەیدا هەبووە کە لە کاتی گەمارۆی سەربازیدا بەکارهاتووە.

بەڵام لە ساڵی 1988، رژێمی بەعس قەڵاکەی تەقاندەوە و بووە هۆی وێرانبوونی نهۆمی دووەم و سەربانەکەی. پاش ئەوە، کاریگەریی سروشت و پشتگوێخستن زیاتر زیانی پێگەیاندووە.

بەڕێوەبەرایەتی شوێنەواری کۆیە دەرخستەیەکی تێروتەسەلی بۆ نۆژەنکردنەوە و پاراستنی قەڵاکە پێشکەش بە بەڕێوەبەرایەتی گشتی شوێنەوار و کەلەپووری هەرێمی کوردستان کردووە و چاوەڕێی رەزامەندین بۆ دەستپێکردنی پرۆژەی نۆژەنکردنەوەکە.

ئەم قەڵایە هاوشێوەی قەڵای سارتکەیە لە دوکان و شێوازی بیناسازی و کونە مەتەرێزەکانی لەگەڵ قەڵاکانی دیکەی کوردستان وەک قەڵای قشڵەی کۆیە، قەڵای شێروانە و قەڵای دەربەندی گۆمەسپان یەک دەگرێتەوە.

رۆژینا و رۆژیار دوانە وەرزشوانی باسکەن لە مەهاباد

لە شاری مەهاباد، دوو خوشکی دوانە، رۆژینا و رۆژیار، چیرۆکێکی سەرنجڕاکێشیان هەیە. ئەم دوو خوشکە کە لە ساڵی 2007 لەدایکبوون، لە خێزانێکی وەرزشدۆست پەروەردە بوون و ئێستا وەک دوو ئەستێرەی گەشی یاری باسکە لە رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران دەدرەوشێنەوە.

سەرەتای رێگاکەیان بە یاری جمناستیک دەستی پێکرد، بەڵام دوای بینینی یارییەکی باسکەی هاوڕێیانیان، ژیانیان گۆڕانکارییەکی گەورەی بەسەردا هات. رۆژینا باس لەوە دەکات کە رۆحی هاوکاری لە نێوان یاریزانەکان سەرنجی راکێشاون. رۆژیار جەخت لەسەر گرنگی کاری بەکۆمەڵ دەکاتەوە و دەڵێت "باسکە وەرزشێکی تیمییە و جیاوازە لە وەرزشە تاکەکەسییەکان."

لە تەمەنی 12 ساڵییەوە، ئەم دوو خوشکە لەژێر چاودێری راهێنەرەکەیان، شادی، راهێنانی بەردەوام دەکەن. شادی دەڵێت: "هەر لە رۆژی یەکەمەوە دڵنیابووم لە تواناکانیان و پێشکەوتنیان." 

سەرەڕای ئەو رەخنە و گومانانەی کە هەبوون، خێزانەکەیان بە تایبەتی دایکیان، شیرین، پشتگیرییەکی بەهێزیان بۆ کردوون. شیرین باس لەوە دەکات کە کچەکانی تەنها لە وەرزشدا نا، بەڵکو لە بوارەکانی دیکەش وەک میوزیک و خوێندن سەرکەوتوون.

ئێستا، رۆژینا و رۆژیار لە پۆلی 11ی ئامادەیی دەخوێنن و توانیویانە هاوسەنگی لە نێوان خوێندن و وەرزشدا رابگرن. رۆژینا جەخت لەسەر ئەوە دەکاتەوە کە "وەرزش تەنها کات بەسەربردن نییە، بەڵکو هێزی بیرکردنەوە و ئارامی دەروونی پێدەبەخشێت."

ئەم دوو خوشکە خاوەنی چەندین خەڵاتن لە پاڵەوانێتییە جۆراوجۆرەکانی قوتابخانە، پارێزگا و کیشوەری. خەونی گەورەیان بەشداریکردنە لە پاڵەوانێتییە جیهانییەکان لەگەڵ تیمی نیشتمانی و بەدەستهێنانی میدالیای زێڕینە.

ئەم چیرۆکە نموونەیەکی بەرچاوە لەوەی کە چۆن خەون و پشتگیری خێزان، لەگەڵ کۆششی بەردەوام، دەتوانێت رێگا بۆ سەرکەوتن بکاتەوە.