بۆچی ناکرێت موسڵمان ئایینەکەی بگۆڕێت؟
ئەم بەرنامەیەی باوەڕنما بە بەشداریی د. محێدین محەممەد خانی، پسپۆڕی دەروونناسیی پەروەردەیی، د. مورشید مەعشووق خەزنەوی، دکتۆرا لە فیقهی ئیسلامی و، د. عیماد گوانی بەڕێوەچوو. بەرنامەکە تیشکی خستە سەر پرسی گۆڕینی ئایین لە ئیسلامدا؛ ئایا موسڵمانێک مافی ئەوەی هەیە ئایینەکەی بگۆڕێت یان نا.
لە سەرەتای بەرنامەکەدا د. مورشید خەزنەوی باسی ئازادیی مرۆڤ دەکات لە هەڵبژاردنی بیروباوەڕدا و دەڵێت: "مرۆڤ ئازادە چ جۆرە بیروباوەڕێک هەڵبژێرێت". هەروەها جەخت دەکاتەوە لەوەی کە ئەم بابەتە پەیوەندی بە فیقهی ئیسلامییەوە هەیە و دەڵێت: "بابەتی فیقهی بابەتێکی پیرۆز و یەکلاکەرەوە نییە". ئەو ئاماژە بەوە دەکات کە لە قورئاندا سزای دونیایی بۆ گۆڕینی ئایین نەهاتووە: "لە قورئاندا باسی سزای دونیایی بۆ گۆڕینی ئایین نەکراوە". هەروەها باسی جیاوازیی مەزهەبەکان دەکات لەم بارەیەوە و دەڵێت: "لە مەزهەبی حەنەفیدا ژن ئایینەکەی بگۆڕێت سزا نادرێت، بەڵام پیاو دەکوژرێت".
د. عیماد گوانی لە بەشێکی تری بەرنامەکەدا دەڵێت خوای گەورە ئازادیی داوەتە مرۆڤ بۆ هەڵبژاردنی ئایین: "خوای گەورە بژارەی داوە بە مرۆڤ پەیڕەوی هەر ئایینێک بکات کە پێیخۆشە". هەروەها ئەوە رووندەکاتەوە کە سزاکانی هەڵگەڕانەوە لە ئایین لە قورئاندا پەیوەستن بە رۆژی قیامەت: "لە قورئاندا سزاکانی هەڵگەڕانەوە لە ئایین قیامەتین". لەگەڵ ئەوەشدا دەڵێت کە کەسێک بانگەشە بۆ بێباوەڕی خۆی بکات، ئەوا بەپێی یاسا سزا دەدرێت: "کەسێک بانگەشە بۆ کافربوونی خۆی بکات بە یاسا سزادەدرێت". هەروەها رەتی دەکاتەوە کە مەلایەک لە کۆمەڵگەیەکی غەیری ئیسلامیدا بڕیاری شەرعی بدات: "نابێت مەلایەک لە کۆمەڵگەیەکدا کە حوکمی ئیسلامی نەبوو بڕیاری حوکمی شەرعی بدات" و دەڵێت: "کوشتن کاری مەلا نییە" و "بڕیاری کوشتن کاری دادگەیە، کاری تاک نییە".
د. محەممەد خانی باسی لایەنی دەروونیی بابەتەکە دەکات و دەڵێت: "مرۆڤ لە دەروونناسیدا پێکهاتەیەکە لە ئەقڵ، هەست و کردار". ئەو ئاماژە بەوە دەکات کە مرۆڤێک ئەگەر ئەقڵی نەبێت، ئەوا بەرپرسیارێتیی ئایینی و یاسایی لەسەر نییە. هەروەها دەڵێت کە مرۆڤ دەبێت بە ئەقڵی خۆی بڕیاربدات و نابێت شتێک قبووڵ بکات کە نەچێتە ئەقڵییەوە. د. محەممەد خانی جەخت لەوە دەکاتەوە کە ئەو دژی تووندوتیژیی ئایینییە و پێویستە ئازادیی باوەڕ هەبێت: "لەگەڵ تووندوتیژیی ئایینی نیم و دەبێت ئازادیی باوەڕ هەبێت".
د. عیماد گوانی ئاماژە بەوە دەکات کە ئیسلام پەیوەندیی نێوان مرۆڤ و خۆی و کۆمەڵگا و خودا رێکدەخات، هەروەها دەڵێت ئەوە دادگەیە کە سزای ئەو کەسە دیاری دەکات کە ئایینەکەی دەگۆڕێت: "دادگە سزای ئەو کەسە دیاری دەکات کە ئایینەکەی دەگۆڕێت".
لە کۆتایی بەرنامەکەدا د. محەممەد خانی دەڵێت کە دەبێت بۆچوونەکان کراوە بن، بەڵام نابێت ئاشتی تێکبچێت: "با بۆچوونەکان کراوە بن، بەڵام نابێت ئاشتی تێکبچێت" و باوەڕ تاوەکو ئەو شوێنەی کە نەبێتە تووندوتیژی و رق ئاساییە. د. عیماد گوانیش روونیدەکاتەوە کە دژایەتیکردنی ئیسلام بریتییە لە سووکایەتیکردن بە پیرۆزییەکانی.
