100 کورسی - زمانی کوردی
بەرنامەی 100 کورسی یەکێکە لە بەرنامەکانی تۆڕی میدیایی رووداو، کە لە رۆژانی هەڵبژاردندا پێشکێش دەکرێت. بەرنامەی ئەمجارە تایبەت کرا بە گفتوگۆکردن دەربارەی پرسی پاراستن و پەرەپێدانی زمانی کوردی.
بەرنامەکە بە بەشداری هەریەکە لە دڵزار حەسەن، بەربژێری سەربەخۆ لە بازنەی هەولێر، داهێن هاشم، بەربژێری لیستی گۆڕان لە بازنەی هەولێر، ئەوەر سەباح، بەربژێری لیستی کۆمەڵی دادگەریی لە بازنەی هەولێر، شاناز رەمزی (شاناز
هیرانی)، بەربژێری لیستی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان لە بازنەی هەولێر و تەڵعەت تاهیر، مامۆستای زانکۆ و کادیری پارتی دیموکراتی کوردستان بەڕێوەچوو.
هەروەها لە بەرنامەکەدا د. عومەر پەتی، نووسەر و شارەزای زمانی کوردی بۆ هەڵسەنگاندنی دیدگای میوانەکان بەشدار بوو.
لە سەرەتای بەرنامەکەدا، داهێن هاشم زمانی بە "یەکێک لە پێناسەکانی رۆحی نەتەوە" ناوبرد و ئاماژەی بەوەش کرد، زمانی کوردی یەکێکە لە زمانە هەرە زیندووەکانی جیهان.
لەبارەی بایەخدان بە زمانی کوردی، داهێن هاشم گوتی، "لە هەرێمی کوردستان بایەخ بە زمانی کوردی نەدراوە... ئەرکی حکومەت بووە کە زمانێکی ستاندارد دروست بکات".
زمانی کوردی لەپاڵ زمانی عەرەبی، یەکێکە لە زمانە فەرمییەکانی عێراق. داهێن هاشم ئاماژەی بەوە کرد، "دەبێت نوێنەرانی کورد لە حکومەت و پەرلەمانی عێراق داوای وەرگێڕی کوردی بکەن و بە کوردی قسە بکەن".
هەروەها دڵزار حەسەن، کە وەکو بەربژێرێکی سەربەخۆ خۆی بۆ ئەم خولەی پەرلەمانی کوردستان بەربژێر کردووە، ئاماژەی بەوە کرد، " لە ساڵی 1992ـەوە سەرکردایەتی سیاسی کورد گرنگی بۆ زمان دانەناوە".
دڵزار حەسەن کێشەی زمانی بە "کێشەیەکی ستراتیجی" ناوبرد و گوتی، "سەرکردایەتی سیاسی [لە هەرێمی کوردستان] لە خەمی زماندا نەبوون و پەرلەمان و حکومەت سیاسەتی کولتوور و زمان بۆ پاراستنی زمان جێبەجێ ناکەن".
لەبارەی هەوڵەکانی خولەکانی پێشووتری پەرلەمان کورستان بۆ پاراستنی زمان، دڵزار حەسەن گوتی، "تەنیا لە خولی سێیەم، چوارەم و پێنجەمی پەرلەمان هەوڵ بۆ پاراستنی زمان دراوە".
ئەنوەر سەباح، بەربژێری کۆمەڵی دادگەریی لە بەرنامەکەدا رۆڵی حوجرەکانی بۆ مانەوەی زمانی کوردی بە "گرنگ" دانا و گوتی، "لەگەڵ هاتنی ئیسلام زمانی کوردی دەوڵەمەندتر بووە".
بەربژێرەکەی کۆمەڵی دادگەریی رەخنەی لە بەرپرسانی کورد گرت و بەوە تۆمەتباری کردن کە گرنگییان بە زمانی کوردی نەداوە و گوتی، "دەسەڵاتی کوردی ئەوەندە کاری لەسەر ناشیرینکردنی زمانی کوردی کردووە، دوژمنانی کورد نەیانکردووە".
ئەنوەر سەباح داواشی کرد حکومەت کار لەسەر "جوانترکردنی زمانی کوردی" بکات و دەڵێت، "کار لەسەر ئەوە بکرێت زانکۆ و پەیمانگەی تایبەت بە فێرکردنی زمانی کوردی بکرێتەوە".
شاناز هیرانی، بەربژێری لیستی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان لە بازنەی هەولێر باسی لە بەرنامەی خۆی کرد لەنێو پەرلەمان و گوتی، "یەکێک لە کارە گرنگەکانم لە پەرلەمان ئەوەیە ئەکادیمیای کوردی بەهێز بکەمەوە".
هەروەها شاناز هیرانی رەخنەی لە نووسراوە فەرمییەکانی حکومەت گرت و ئاماژەی بەوەش کرد، دەبێت لەسەر نووسراوە فەرمییەکان حکومەت پرس بە ئەکادیمیای کوردی بکات.
بەربژێرەکەی یەکێتی ئەوەشی خستەڕوو، زمانی کوردی لەسەر تابلۆکان بە پلەی سێیەم دێت و داوای کرد حکومەت کار بۆ ئەوە بکات، ئەو دیاردەیە بنبڕ بکات. شاناز هیرانی هەروەها ئاماژەی بەوە کرد، دەبێت یاسایەک بۆ گەڕانەوەی وشە کوردییە پەتییەکان بۆ ناو ئەدەبییاتی کوردی هەبێت.
لە بەرنامەکەدا تەڵعەت تاهیر وەکو مامۆستای زانکۆ و کادرێکی پارتی دیموکراتی کوردستان بەشدار بوو. تەڵعەت تاهیر ئاماژەی بەوە کرد، هەموو حیزب و لایەنەکان کۆکن لەسەر ئەوەی زمانی کوردی لەژێر هەڕەشەدا بووە، بەڵام لە دوای راپەڕینەوە نەمانتوانیوە زمانەکەمان لەژێر هەڕەشە بپارێزین.
گوتیشی لە کابینەی نۆیەمی حکومەتی هەرێمی کوردستان دامەزراوە پەروەردەییەکان راسپێردران بۆ ئەوەی دامەزراوە پەروەردەییە بیانییەکانی نێو هەرێمی کوردستان فێری کوردی بکەن.
هەروەها تەڵعەت تاهیر ئاماژەی بەوەش کرد، نابێت بەربژێرەکانی پارتی زمانی کوردی پشتگوێ بخەن و دەبێت "خەمی سەرەکی بەربژێرەکانی پارتی پاراستنی زمانی کوردی بێت".
لەکۆتایی بەرنامەکەشدا عومەر پەتی، نووسەر و شارەزای زمانی کوردی سوپاسی رەنج سەنگاوی، پێشکێشکاری بەرنامەکەی کرد و گوتی، لە هەڵبژاردنی ناونیشانی بەرنامەکە کە 'پاراستن و پەرەپێدانی زمان"ـە داهێنانی کردووە.
عومەر پەتی ئاماژەی بەوە کرد، دەبێت حکومەت مەرج بۆ کۆمپانیاکان دابنێت بۆ ئەوەی کارمەندەکانیان فێری کوردی بکەن. هەروەها داواشی کرد، وانە زانستییەکان بە کوردی لە خوێندنگە و زانکۆکان بخوێندرێت.
هەروەها عومەر پەتی ئاماژەی بە یاسای زمانی کوردی کرد، کە لە خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان دەرکرا و گوتی، "یاساکە بە مردوویی لەدایک بووە"
بەرنامەکە بە بەشداری هەریەکە لە دڵزار حەسەن، بەربژێری سەربەخۆ لە بازنەی هەولێر، داهێن هاشم، بەربژێری لیستی گۆڕان لە بازنەی هەولێر، ئەوەر سەباح، بەربژێری لیستی کۆمەڵی دادگەریی لە بازنەی هەولێر، شاناز رەمزی (شاناز
هیرانی)، بەربژێری لیستی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان لە بازنەی هەولێر و تەڵعەت تاهیر، مامۆستای زانکۆ و کادیری پارتی دیموکراتی کوردستان بەڕێوەچوو.
هەروەها لە بەرنامەکەدا د. عومەر پەتی، نووسەر و شارەزای زمانی کوردی بۆ هەڵسەنگاندنی دیدگای میوانەکان بەشدار بوو.
لە سەرەتای بەرنامەکەدا، داهێن هاشم زمانی بە "یەکێک لە پێناسەکانی رۆحی نەتەوە" ناوبرد و ئاماژەی بەوەش کرد، زمانی کوردی یەکێکە لە زمانە هەرە زیندووەکانی جیهان.
لەبارەی بایەخدان بە زمانی کوردی، داهێن هاشم گوتی، "لە هەرێمی کوردستان بایەخ بە زمانی کوردی نەدراوە... ئەرکی حکومەت بووە کە زمانێکی ستاندارد دروست بکات".
زمانی کوردی لەپاڵ زمانی عەرەبی، یەکێکە لە زمانە فەرمییەکانی عێراق. داهێن هاشم ئاماژەی بەوە کرد، "دەبێت نوێنەرانی کورد لە حکومەت و پەرلەمانی عێراق داوای وەرگێڕی کوردی بکەن و بە کوردی قسە بکەن".
هەروەها دڵزار حەسەن، کە وەکو بەربژێرێکی سەربەخۆ خۆی بۆ ئەم خولەی پەرلەمانی کوردستان بەربژێر کردووە، ئاماژەی بەوە کرد، " لە ساڵی 1992ـەوە سەرکردایەتی سیاسی کورد گرنگی بۆ زمان دانەناوە".
دڵزار حەسەن کێشەی زمانی بە "کێشەیەکی ستراتیجی" ناوبرد و گوتی، "سەرکردایەتی سیاسی [لە هەرێمی کوردستان] لە خەمی زماندا نەبوون و پەرلەمان و حکومەت سیاسەتی کولتوور و زمان بۆ پاراستنی زمان جێبەجێ ناکەن".
لەبارەی هەوڵەکانی خولەکانی پێشووتری پەرلەمان کورستان بۆ پاراستنی زمان، دڵزار حەسەن گوتی، "تەنیا لە خولی سێیەم، چوارەم و پێنجەمی پەرلەمان هەوڵ بۆ پاراستنی زمان دراوە".
ئەنوەر سەباح، بەربژێری کۆمەڵی دادگەریی لە بەرنامەکەدا رۆڵی حوجرەکانی بۆ مانەوەی زمانی کوردی بە "گرنگ" دانا و گوتی، "لەگەڵ هاتنی ئیسلام زمانی کوردی دەوڵەمەندتر بووە".
بەربژێرەکەی کۆمەڵی دادگەریی رەخنەی لە بەرپرسانی کورد گرت و بەوە تۆمەتباری کردن کە گرنگییان بە زمانی کوردی نەداوە و گوتی، "دەسەڵاتی کوردی ئەوەندە کاری لەسەر ناشیرینکردنی زمانی کوردی کردووە، دوژمنانی کورد نەیانکردووە".
ئەنوەر سەباح داواشی کرد حکومەت کار لەسەر "جوانترکردنی زمانی کوردی" بکات و دەڵێت، "کار لەسەر ئەوە بکرێت زانکۆ و پەیمانگەی تایبەت بە فێرکردنی زمانی کوردی بکرێتەوە".
شاناز هیرانی، بەربژێری لیستی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان لە بازنەی هەولێر باسی لە بەرنامەی خۆی کرد لەنێو پەرلەمان و گوتی، "یەکێک لە کارە گرنگەکانم لە پەرلەمان ئەوەیە ئەکادیمیای کوردی بەهێز بکەمەوە".
هەروەها شاناز هیرانی رەخنەی لە نووسراوە فەرمییەکانی حکومەت گرت و ئاماژەی بەوەش کرد، دەبێت لەسەر نووسراوە فەرمییەکان حکومەت پرس بە ئەکادیمیای کوردی بکات.
بەربژێرەکەی یەکێتی ئەوەشی خستەڕوو، زمانی کوردی لەسەر تابلۆکان بە پلەی سێیەم دێت و داوای کرد حکومەت کار بۆ ئەوە بکات، ئەو دیاردەیە بنبڕ بکات. شاناز هیرانی هەروەها ئاماژەی بەوە کرد، دەبێت یاسایەک بۆ گەڕانەوەی وشە کوردییە پەتییەکان بۆ ناو ئەدەبییاتی کوردی هەبێت.
لە بەرنامەکەدا تەڵعەت تاهیر وەکو مامۆستای زانکۆ و کادرێکی پارتی دیموکراتی کوردستان بەشدار بوو. تەڵعەت تاهیر ئاماژەی بەوە کرد، هەموو حیزب و لایەنەکان کۆکن لەسەر ئەوەی زمانی کوردی لەژێر هەڕەشەدا بووە، بەڵام لە دوای راپەڕینەوە نەمانتوانیوە زمانەکەمان لەژێر هەڕەشە بپارێزین.
گوتیشی لە کابینەی نۆیەمی حکومەتی هەرێمی کوردستان دامەزراوە پەروەردەییەکان راسپێردران بۆ ئەوەی دامەزراوە پەروەردەییە بیانییەکانی نێو هەرێمی کوردستان فێری کوردی بکەن.
هەروەها تەڵعەت تاهیر ئاماژەی بەوەش کرد، نابێت بەربژێرەکانی پارتی زمانی کوردی پشتگوێ بخەن و دەبێت "خەمی سەرەکی بەربژێرەکانی پارتی پاراستنی زمانی کوردی بێت".
لەکۆتایی بەرنامەکەشدا عومەر پەتی، نووسەر و شارەزای زمانی کوردی سوپاسی رەنج سەنگاوی، پێشکێشکاری بەرنامەکەی کرد و گوتی، لە هەڵبژاردنی ناونیشانی بەرنامەکە کە 'پاراستن و پەرەپێدانی زمان"ـە داهێنانی کردووە.
عومەر پەتی ئاماژەی بەوە کرد، دەبێت حکومەت مەرج بۆ کۆمپانیاکان دابنێت بۆ ئەوەی کارمەندەکانیان فێری کوردی بکەن. هەروەها داواشی کرد، وانە زانستییەکان بە کوردی لە خوێندنگە و زانکۆکان بخوێندرێت.
هەروەها عومەر پەتی ئاماژەی بە یاسای زمانی کوردی کرد، کە لە خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان دەرکرا و گوتی، "یاساکە بە مردوویی لەدایک بووە"
به‌شی بكه لە
