لە هەڵبژاردنی شارەوانییەکانی تورکیا و باکووری کوردستان 61 ملیۆن کەس مافی دەنگدانیان هەیە

 

 

لە هەڵبژاردنەکەدا، ملیۆنێک و 32 هەزار و 610 کەس بۆ یەکەمجار دەنگ دەدەن. 

 

 

لە تورکیا و باکووری کوردستان، 30 گەورە شارەوانیی هەن کە شارەکانی ئیستەنبووڵ، ئەنقەرە، ئیزمیر، ئادانا، ئەنتاڵیا، ئایدن، بالکئەسیر، بورسا، دەنیزلی، ئامەد، ئەرزەڕۆم، ئەسکیشەهیر، دیلۆک، هاتای، مەرسین، قەیسەری، کۆجائێلی، کۆنیا، مەلەتێ، مانیسا، مەرەش، مێردین، موغڵا، ئۆردو، ساکاریا، سامسوون، تەکیرداغ، ترابزۆن، وان و رووها-ن. لەنێویاندا حەوت پارێزگای باکووری کوردستان هەن کە ئامەد، مێردین، رووها، وان، مەرەش، مەلەتێ و ئەرزەڕۆم-ن.  

 

 

جگە لە گەورەشارەوانییەکان، 51 شارەوانیی شارەکان، 973 شارەوانیی قەزاکان و 390 شارەوانیی ناحیەکان هەن. لەنێو ئەم پارێزگایانەدا 20 هەزار و 745 ئەندامی ئەنجوومەنی شارەوانییەکان و هەزار و 272 ئەنجوومەنی گشتیی شارەکان و 50 هەزار و 336 موختار هەڵدەبژێردرێن. هەروەها 14 هەزار و 856 کەس خۆیان بۆ سەرۆکایەتیی شارەوانییەکان بەربژێر کردووە.

 

 

لەم هەڵبژاردنەدا 1718 بەربژێری ژن هەن. لە هەڵبژاردنی شارەوانییەکانی ساڵی 2019دا تەنیا 41 ژن بە سەرۆکی شارەوانیی هەڵبژێردران. 

 

لە ساڵی 1930یەوە، ژن مافی پاڵاوتنیان پێدراوە و لە 94 ساڵی رابردوودا تاوەکو ئێستا تەنیا 150 ژن بە سەرۆک شارەوانیی هەڵبژێردراون. لە کۆی 50 هەزار و 336 موختاردا تەنیا 1034 ژن هەن.

 

ئەمە لە کاتێکدایە، ژمارەی دانیشتووانی تورکیا و باکووری کوردستان 85 ملیۆن و 372 هه‌زار و 377 كه‌سن و ژمارەی ژنان 42 ملیۆن و 638 هه‌زار و 306 كه‌سن. 

 

 

وەک نەریتێکی باو لە تورکیا، سەرجەم هەڵبژاردنەکان رۆژی یەکشەممە دەکرێن.

 

بەپێی دەستەی باڵای هەڵبژاردنەکانی تورکیا، سبەی یەکشەممە لە دوو کاتی جیاوازدا هەڵبژاردن بەڕێوەدەچێت. 

 

لە 24 پارێزگای باکووری کوردستان و هەشت پارێزگای تورکیا کە بریتین لە پارێزگاکانی ئارتڤین، گیرەسوون، گوموشهانە، ئۆردو، ریزە، ترابزۆن، بایبورت و کیلیس هەڵبژاردن تێیاندا لە کاژێر 07:00ـی بەیانی دەست پێدەکات و کاژێر 17:00 کۆتایی دێت. 

 

لە 49 پارێزگاکەی دیکەی تورکیا کە بریتین لە ئادانا، ئافیۆن، ئاماسیا، ئەنقەرە، ئەنتاڵیا، ئایدن، بالکئەسیر، بیلەجیک، بۆڵو، بوردور، بورسا، چاناککالە، چانکری، چۆروم، دەنیزلی، ئەدیرنە، ئەسکیشەهیر، هاتای، ئیسپارتا، مەرسین، ئیستەنبووڵ، ئیزمیر، کاستامۆنو، قەیسەری، کرکلارئێلی، کرشەهیر، کۆجائێلی، کۆنیا، کوتاهیا، مانیسا، موغڵا، نەڤشەهیر، نیدە، ساکاریا، سامسوون، سینۆپ، تەکیرداغ، تۆکات، ئوشاک، یۆزگات، زۆنگولداک، ئاکسارای، کارامان، کرککالە، بارتن، یالۆڤا، کارابوک، عوسمانییە و دوزجە، تێیاندا هەڵبژاردن لە کاژێر 08:00 دەستپێدەکات و لە کاژێر 16:00 کۆتایی دێت.  

 

 

لە هەڵبژاردنی شارەوانییەکانی تورکیا و باکووری کوردستاندا 34 پارتی سیاسی بەشدارن و دوای تیروپشک ریزبەندی پارتەکان لەسەر پسوولەی دەنگدان بەمشێوەیە دەستنیشانکراوە:

 

1. پارتی داد و گەشەپێدان - ئاکپارتی

2. ئیی پارتی

3. پارتی چەپ

4. پارتی یەکێتیی گەورە

5. پارتی مەملەکەت

6. پارتی نیشتمانی وەتەن

7. پارتی چەپی دیموکرات

8. پارتی سەرلەنوێ رەفاهـ

9. پارتی یەکسانی و دیموکراسی گەلان - دەم پارتی

10. پارتی کۆمۆنیستی تورکیا

11. پارتی یەکێتیی ئەنادۆڵ

12. پارتی زافەر

13. پارتی رزگاریخوازی گەل

14. بزووتنەوەی کۆمۆنیستی تورکیا

15. پارتی سەربەخۆی تورکیا

16. پارتی ئایندە

17. پارتی تورکیای نوێ

18. پارتی گەلی کۆماری - جەهەپە

19. پارتی رەنج

20. پارتی دۆزی ئازاد - هوداپار

21. پارتی ماف و ئازادییەکان - هاکپار

22. پارتی ئۆجاک

23. پارتی یەکێتی دادپەروەری

24. پارتی دیموکرات

25. پارتی یەکێتیی هێزەکان

26. پارتی میللەت

27. پارتی رێگای نیشتمانی

28. پارتی دادپەروەری

29. پارتی دیموکراسی گەشاوە

30. پارتی بزووتنەوەی نەتەوەیی - مەهەپە

31. پارتی کرێکارانی تورکیا

32. پارتی پێشکەوتن و دیموکراسی - دەڤا

33. پارتی سەعادەت

34. پارتی وەتەن

 

 

سبەی 13ـەمین هەڵبژاردنی شارەوانییەکانی تورکیا بەڕێوەدەچێت. دوای دامەزراندنی کۆماری تورکیا لە ساڵی 1924، شارەوانییەکان بەپێی میکانیزمێکی دیاریکراو لەلایەن حکومەتەوە دەستنیشان دەکرا. 

 

ساڵی 1961 پەرلەمانی تورکیا یاسای هەڵبژاردنەکانی هەموار کردەوە و رۆژی 17ـی تشرینی دووەمی 1963، یەکەم هەڵبژاردنی شارەوانییەکان کرا کە سەرۆک و ئەندامانی ئەنجوومەنی شارەوانییەکان راستەوخۆ لەلایەن خەڵکەوە هەڵبژێردران. ریزبەندی مێژووی هەڵبژاردنی شارەوانییەکان بەمشێوەیەیە:

 

1. رۆژی 17ـی تشرینی دووەمی 1963

2. رۆژی 2ـی حوزەیرانی 1968

3. رۆژی 9ـی کانوونی یەکەمی 1973

4. رۆژی 11ـی کانوونی یەکەمی 1977 

5. رۆژی 25ـی ئاداری 1984 

6. رۆژی 26ـی ئاداری 1986

7. رۆژی 27ـی ئاداری 1994 

8. رۆژی 18ـی نیسانی 1999 

9. رۆژی 28ـی ئاداری 2004 

10. رۆژی 29ـی ئاداری 2009

11. رۆژی 12ـی کانوونی یەکەمی 2012 

12. رۆژی 31ـی ئاداری 2019

13. رۆژی 31ـی ئاداری 2024 

 

لە هەڵبژاردنی شارەوانییەکانی ساڵی 2019دا ئاکپارتی 15 گەورەشارەوانی، جەهەپە 11 گەورەشارەوانی، هەدەپە سێ  گەورەشارەوانی و مەهەپە یەک گەورەشارەوانییان بەدەستهێنا. 

 

هەدەپە لە باکووری کوردستاندا سێ گەورەشارەوانی، پێنج شارەوانی شار، 40 شارەوانیی ناحیەی بەدەستهێنا، بەڵام ئێستا تەنیا پێنج شارەوانی لەدەستدا ماوە و ئەوانی دیکە قەییوومیان بۆ دانرا. 

 

 

رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا و سەرۆکی ئاکپارتی، لە قوتابخانەی سافەت چەبی لە ناوچەی ئوسکوداری ئیستەنبووڵ. 

 

ئۆزگور ئۆزەل، سەرۆکی جەهەپە، لە قوتابخانەی 23ی نیسان لە ناوچەی یونس ئێمرە-ی پارێزگای مانیسا.

 

دەوڵەت باخچەلی، سەرۆکی مەهەپە، لە قوتابخانەی ئانیت تەپە لە ئەنقەرە. 

 

مەرال ئاکشەنەر، سەرۆکی ئیی پارتی، لە قوتابخانەی ئێملاک لە ناوچەی بیلکەنت-ی ئەنقەرە. 

 

تولای هاتیمئۆغوڵڵاری، هاوسەرۆکی دەم پارتی، لە قوتابخانەی ئایشە ئاتیل لە ناوچەی چوکورۆڤا-ی ئادانا. 

 

تونجەر باکرهان، هاوسەرۆکی دەم پارتی، لە قوتابخانەی ئەحمەد وەفیق پاشا لە ناوچەی چانکایا-ی ئەنقەرە. 

 

تەمەل کارامۆڵڵائۆغڵو، سەرۆکی پارتی سەعادەت، لە قوتابخانەی چانکایا لە ناوچەی چانکایا-ی ئەنقەرە. 

 

ئەحمەد داودئۆغڵو، سەرۆکی پارتی ئایندە، لە قوتابخانەی گۆکتورک لە ناوچەی ئەیوب سوڵتان-ی ئیستەنبووڵ. 

 

عەلی باباجان، سەرۆکی پارتی دێڤا، لە قوتابخانەی ئێملاک لە ناوچەی بیلکەنت-ی ئەنقەرە. 

 

ئەرکان باش، سەرۆکی پارتی کرێکاری تورکیا، لە قوتابخانەی ئەنادۆڵ لە ناوچەی کادیکۆی ئیستەنبووڵ. 

 

موحەرەم ئینجە، سەرۆکی پارتی مەملەکەت، لە قوتابخانەی شەنەر چاکماک لە ناوچەی چانکایا لە ئەنقەرە. 

 

ئەکرەم ئیمامئۆغڵو، بەربژێری سەرۆکی گەورەشارەوانیی ئیستەنبووڵ، لە قوتابخانەی ئەمین لە ناوچەی بەیلیکدوزو لە ئیستەنبووڵ. 

 

موراد کوروم، بەربژێری سەرۆکی گەورەشارەوانیی ئیستەنبووڵ، لە قوتابخانەی ئیمەجە لە ناوچەی کاختهانە لە ئیستەنبووڵ. 

 

مەنسوور یاڤاش، بەربژێری سەرۆکی گەورەشارەوانیی ئەنقەرە، لە قوتابخانەی ئەنادۆڵ لە ناوچەی ئومیتکۆی لە ئەنقەرە. 

 

تورگوت ئاڵتنئۆک، بەربژێری سەرۆکی گەورەشارەوانیی ئەنقەرە، لە قوتابخانەی کۆجاتەپە لە ناوچەی چانکایا لە ئەنقەرە.