یاسای باری کەسی هەموار دەکرێتەوە و پرسی مەزهەبی ژن و پیاو زەقدەکرێتەوە

 

بەپێی هەموارەکە، دەبێت ژن و پیاو لەکاتی هاوسەرگیری ئەو مەزهەبە دیاریبکەن کە دەیانەوێت حوکمەکانی بەسەریاندا جێبەجێ ببێت، لەکاتی ناکۆکیی نێوان ژن و پیاوێکی مەزهەب جیاوازدا، مەزهەبی پیاوەکە کاری پێدەکرێت.

 

چالاکڤانێکی یاسایی دەڵێت؛ هەموارکردنەکە دژی مافەکانی مرۆڤ و زەقکردنەوەی مەزهەبەکانە.

 

سبەی (چوارشەممە، 24ـی تەمموزی 2024) پەرلەمانی عێراق کۆدەبێتەوە، پێشنیازەیاسای هەموارکردنەوەی یاسای باری کەسیی ژمارە 188ـی ساڵی 1959 یەکێکە لە خاڵەکانی کارنامەکەی. بەپێی ئەو پێشنیازەی پێشکێشکراوە، دوو مادە هەمواردەکرێنەوە، ئەوانیش مادەکانی دوو و دەن.

 

بەپێی هەندێک لەو بەڵگەنامانەی بڵاوکراونەتەوە، لەسەر یەکێک لە پەڕەکان نووسراوە ئەو هەموارە لەلایەن مەرجەعییەتی ئایینیی شیعەکانەوە راسپێردراوە، بەڵام هێشتا راستی و دروستیی ئەو نووسینە روون نەبووەتەوە.

 

 

- دیاریکردنی مەزهەب بۆ ئەوەی گرێبەستی هاوسەرگیرییەکەی لەسەر بکرێت و حوکمەکانی ئەو مەزهەبەیان بەسەردا جێبەجێ بکرێت.

 

- هەرکەسێک پێشتر ئەوەی نەکردووە، دەتوانێت داواکاری بۆ هەڵبژاردنی مەزهەب پێشکێش بکات.

 

- ئەگەر ناکۆکی لەنێوان هاوسەرەکان هەبوو لەبارەی ئەو مەزهەبەی بەپێی حوکمەکانی گرێبەست دەکەن، گرێبەستەکە بەپێی مەزهەبی پیاوەکە دەبێت.

 

- دیوانەکانی وەقفی سوننە و شیعە پابەند دەبن، پەڕاو و تۆماری حوکمە شەرعییەکان لە پرسەکانی باری کەسی دروستبکەن.

 

- تۆمار یان پەڕاوەکان حوکمەکانی باری کەسی بەپێی فیقهی شیعەی جەعفەری دەبێت بۆ شیعە و یەکێکی دیکە بەپێی فیقهی سوننە دەبێت، لە دانانیاندا پشت بە بۆچوونی کەسە دیارەکانی هەردوو مەزهەبەکە لە عێراق دەبەسترێت.

 

- ئەگەر دیاریکردنی ئەو کەسە دیارەی لە مەزهەبی شیعە پشتی پێدەبەسترێت کێشەی تێکەوت، ئەوا بۆچوونی ئەو مەرجەعە ئایینییە پشتی پێدەبەسترێت کە زۆرینەی شیعە لە عێراق پەیڕەویی دەکەن. لە سوننەش رای ئەنجوومەنی زانستیی و فەتوا وەردەگیرێت.

 

 

دادگەی باری کەسی گرێبەستەکانی هاوسەرگیری پەسەند دەکات، دوای ئەوەی لەلایەن کەسانی رێگەپێدراوەوە لە دیوانەکانی وەقفی سونە و شیعە یان لایەنێکی شەرعی یان یاسایی پەسند دەکرێن.

 

هەموارەکە نیگەرانیی بەشێک لە چالاکانی مافەکانی مرۆڤ و ئافرەتانی لێکەوتووەتەوە و، دەڵێن گرێبەستی هاوسەرگیری بەپێی مەزهەب دابەشکردنی عێراقە.

 

هومام قەبانی، یاساناس، بە رووداوی گوت "ئەو هەموارە پێشێلکردنی دەستووری عێراق و یاساکانییەتی، دژی پڕەنسیپی یەکسانی و دادپەروەری و ئازادییە، پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤ، بەتایبەت منداڵانە، دژی یەکێتیی نیشتمانی و دابەشکردنی عێراقە لەسەر بنچینەی مەزهەبی، دەبێتە هۆی هەڵوەشانەوەی خێزانەکان، دروستکردنی ناکۆکیی زۆر لەنێو خێزانەکان و دواتر زیادبوونی جیابوونەوە."

 

دەشڵێت "هەڵبژاردنی مەزهەب، یەکێکە لە کارەساتەکانی نێو یاساکە."

 

بەڵام د. رائید مالیکی دەڵێت "هەموو ئەو قسانەی دەکرێن راست نییە، بەپێچەوانەوە لە بەرژەوەندیی تاکە کەسەکاندایە."

 

لە هۆکارەکانی دەرچوواندنی هەموارەکەدا هاتووە؛ لەگەڵ مادەی دووی دەستوور دەگونجێت و مادەی 41ـیشی کە دەڵێت عێراقییەکان ئازادن لە دیاریکردنی مەزهەبەکانیان، بەڵام رەفاهـ حەسەن، چالاکڤانی مافەکانی ئافرەتان پێیوایە "هەموارەکە دژی مافەکانی ژنان و کچانە، دابەشکردنێکی زەقی عێراقییەکانە، ئەمە خراپە و ئێمە هەڵوێستمان دژی دەبێت و بێدەنگ نابین، چونکە ئیدی کار بە دەقی ئایینی و مەزهەبەکان دەکرێت و یاسا بەوەلاوە دەنرێت."