پەیمانگەی واشنتن: دوور نییە حکومەتەکەی سوودانیش بە دەردی ئەوەی عادل عەبدولمەهدی بچێت

 

"هەڵسەنگاندنی حکومەتی نوێی عێراق؛ پێوەرەکانی پاراستنی بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا" ناونیشانی راپۆرتێکی پەیمانگەی واشنتنە کە مایکڵ نایتس، لێکۆڵینڤان لە پەیمانگەکە ئامادەی کردووە.

 

محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکوەزیرانی راسپێردراو لە کۆبوونەوەی داهاتووی پەرلەماندا هەوڵی بەدەستخستنی متمانە بۆ کابینەی حکومەتەکەی دەدات. مایک نایتس دەڵێت، ئەگەر سەرکەوتووبێت، هەروەک چاوەڕوان دەکرێت وابێت، لە کۆتاییدا بەغدا ئاڵۆزترین بازنەی هەڵبژاردنی، دادەخات. 

 

مایک نایتس ئاماژە بەوە دەکات، هەڵبژاردنی رابردوو بە نزیکەیی نەیتوانی راگواستنی ئاشتییانەی دەسەڵات بهێنێتە کایەوە و "فراکسیۆنە دۆڕاوەکانیش" لە رێگەی "بڕیارە گەندەڵەکانی سیستەمی دادوەرییەوە" وایان لە گەورەترین براوەی هەڵبژاردنەکان (رەوتی سەدر) کرد، واز لە پەرلەمان بێنێت. 

 

لێکۆڵینڤانەکەی پەیمانگەی واشنتن پێیوایە، لەژێر رۆشنایی ئەم هەلومەرجانەدا، "پێویستە" حکومەتی ئەمریکا و هاوبەشەکانی بەشێوەیەکی هێواش، بەڵام مکوڕ گوشار دروست بکەن بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنێکی پێشوەختەی گشتگیر بە مەبەستی گەڕاندنەوەی رەوایی بۆ پرۆسەی دیموکراسی. هاوکات دەبێت هەموو هاوڕێیانی عێراق وەکو "هەڵۆ" چاودێریی حکومەتی نوێی عێراق بکەن بۆ دڵنیاییدان لەوەی کە میلیشیاکان و "سیاسەتڤانە گەندەڵەکان" هەوڵی پاکتاوکردنی تەکنۆکراتەکان نادەن، پەنا بۆ ناوزڕاندن لە دژی بەرپرسانی نزیک لە رۆژئاوا نابەن و رابردوو پەردەپۆش ناکەن. 

 

نایتس هۆشداری لە تێکچوونی پەیوەندیی نێوان عێراق و وڵاتانی رۆژئاوا دەدات و دەڵێت: "لە دوای ئاگادارکردنەوەیەکی زۆری درۆینە، مانەوەی پەیوەندیی نزیکی عێراق لەگەڵ رۆژئاوا کەوتووەتە مەترسییەوە و تەنیا لێکدانەوە و تاوتوێکردنێکی پتەو بۆ چاوەڕوانکراوەکان دەتوانێت دڵنیایی لە بەردەوامیی هاوبەشییەکە بدات". 

 

 

مایکڵ نایتس بە دووری دەزانێت کە کابینەکەی سوودانی بە دڵی هاوبەشە رۆژئاواییەکانی عێراق بێت و دەڵێت: "سوودانی، وەکو وەزیرێکی پێشوو و پارێزگارێکی پێشوو، سیاسەتڤانێکی پرۆفێشناڵە و کابینەکەی ئۆکەی لەسەر ژمارەیەک بڕوانامەی تەکنۆکرات و گشتگیری (تائیفی) دەکات. لەژێر رۆشنایی ئەمەشدا، چاوەڕواندەکرێت حکومەتی نوێ چەند هەڵەیەکی بێزارکەر بکات، کە ناکرێت ئەمریکا و هاوبەشەکانی دیکە پشتگوێی بخەن". 

 

مایکڵ نایتس دەڵێت، گرتنە دەستی دەسەڵات لەلایەن سوودانییەوە ئەنجامی پرۆسەیەکی هەڵبژاردنی شکستخواردووە، کە تێیدا دەنگدانێکی سەرکەوتووی سەرپەرشتیکراو لەلایەن نەتەوە یەکگرتووەکانەوە، لەلایەن پارتە دۆڕاوەکانەوە بنپێکرا، بەهێزترینی ئەوانەش پەیوەندییان بە میلیشیاکانی پاڵپشتیکراو لەلایەن ئێرانەوە هەیە کە بەشێوەیەکی فەرمی بەشێکن لە هێزەکانی حەشدی شەعبی، بەڵام لە دەرەوەی دەسەڵاتی دەوڵەت کاردەکەن". 

 

لەبارەی ئەو گرووپانەشەوە نایتس دەڵێت: "سەرەتا ئەوان هەڕەشەی تووندوتیژیی فراوانیان کرد؛ دواتر لە 7ـی نۆڤێمبەری 2021 بە درۆن هەوڵی کوشتنی سەرۆکوەزیران [مستەفا کازمی]یان دا، کاتێک ئەوەش شکستی هێنا، دەستیانکرد بە بەکار‌هێنانی دادوەرە گەندەڵەکان تاوەکو ئامانجە یاساییەکان لەرێرەوی خۆی لابدەن بۆ ئەوەی رێگەنەدەن سەرکەوتنی زۆرینەی براوە بتوانێت حکومەت پێکبێنێت". 

 

لێکۆلێنڤانەکەی پەیمانگەی واشنتن پێیوایە، ئاڵنگاریی بۆ پاڵپشتیکارانی دیموکراسی لە عێراق ئەوەیە، کە دەکرێت ئەم دەرەنجامە گورزێکی کوشندە لە متمانەی خەڵکی بە پرۆسەی سیاسی بدات و رێژەی بەشداریش لە دەنگداندا کەمتر بکاتەوە. جگە لەوەش دەڵێت: "براوە فێڵلێکراوەکانی هەڵبژاردنی پار-پاڵپشتیکارانی موقتەدا سەدر- دەکرێت ئەم دۆخە بقۆزنەوە بۆ پاساوهێنانەوە بۆ تێکدانی سەقامگیریی وڵات، کە لەلایەن دژبەرەکانیانەوە بەڕێوەدەبرێت."

 

 

لەبارەی گرووپە چەکدارەکانی نزیک لە ئێران لە عێراقدا، مایکڵ نایتس باس لەوە دەکات، ئەندامانی ئەو گرووپانەی لەلایەن ئەمریکاوە خراونەتە لیستی تیرۆرەوە، وەکو کەتائیبی حیزبوڵلا و عەسائیبی ئەهلحەق و گرووپەکانی دیکەی نزیک لە ئێران لە هەڵبژاردنی نوێدا بۆ پەرلەمان دەنگیان پێدرا و هەڵبژێردران. سوودانی پەیوەندیی خۆی لەگەڵ سیاسەتڤانانی سەر بە میلیشیا سزادراوەکان ناشارێتەوە، وەکو فالح فەیاز و حوسێن موئەنیس. 

 

نایتس دۆخەکە بە هاوشێوەی پێکهێنانی کابینەکەی عادل عەبدولمەهدی لە ساڵی 2018 دا دەچوێنێت، کە تێیدا "گرووپە تیرۆریستییەکانی سەر بە ئێران و گرووپەکانی دیکەی نزیکی رۆڵی هەرە لەپێشیان لە وڵاتدا پێدرا."

 

 

مایکڵ نایتس لەو بارەیەوە دەڵێت، کاتێک دواجار "میلیشیاکان" سەرکردایەتیی عێراقیان کرد لەژێر حکومەتی عادل عەبدولمەهدیدا لە ساڵەکانی 2018-2019، پرۆسەی داماڵینی وڵاتیان لە سەروەت و سامان تووندتر کرد، لەنێویدا یەدەگی دۆلاری ئەمریکی، هەناردەکردنی نەوت، بودجەی سەربازی، داهاتی بەندەرەکان و فڕۆکەخانە نێودەوڵەتییەکان. 

 

بۆیە نایتس پێیوایە حکومەتەکەی سوودانیش ئەگەری گەڕانەوە بۆ سەر ئەم رێڕەوەی هەیە. ئەویش وەکو خۆی دەڵێت، ئەمجارە لەگەڵ "سیاسەتڤانانی میلیشیاکان، وەکو فەیاز، نووری مالیکی، قەیس خەزعەلی و هادی عامری". بە بڕوای نایتس، ئەمانە فایەق زێدان، سەرۆکی ئەنجوومەنی دادگەی باڵاشیان لەگەڵ دەبێت بۆ ئەوەی وەکو خۆی دەڵێت، لە رێگەی بڕیارەکانی دادگەی باڵاوە یارمەتیی ئەوان بدات.

 

 

لێکۆڵینڤانەکەی پەیمانگەی واشنتن بۆ سیاسەتی رۆژهەڵاتی نزیک لەم بەشەی راپۆرتەکەیدا باس لەو کاتە دەکات کە لە سایەی حکومڕانیی "گرووپە چەکدارەکان"ی نزیک لە ئێراندا، پەیوەندیی نێوان ئەمریکا و عێراق لە چ ئاستێکدا بووە. 

 

مایکڵ نایتس دەڵێت: "دواجار کە گرووپە میلیشیاکان حکومڕانیی وڵاتیان کرد، پەیوەندیی نێوان بەغدا و واشنتن لە لێکترازان نزیکبووەوە؛ گرووپەکانی پاڵپشتیکراو لەلایەن ئێرانەوە هەڵیانکوتایە سەر باڵیۆزخانەی ئەمریکا و زۆری نەمابوو کۆشکی سپی فەرمانی کشانەوەی سەربازیی تەواو بدات، هەروەها ئەمریکا ژمارەیەکی گەورەی ئەندامانی گرووپە چەکدارەکانی کوشت، لەنێویدا، قاسم سولەیمانی، فەرماندەی پێشووی سوپای قودسی سەر بە سوپای پاسدارانی ئێران و ئەبو مەهدی موهەندیس، سەرکردەی هێزەکانی حەشدی شەعبی". 

 

نایتس دەڵێت، دەکرێت هەیکەلە دەرەکییەکە بۆ ئەمجارە جیاواز بێت: "بەوەی کە میلیشیاکانی ئێران هێرشەکانیان بۆ سەر ئەمریکییەکان کەمبکەنەوە". لەژێر ئەمەشدا، وەکو نایتس دەڵێت، پەیوەندیی نێوان عێراق و ئەمریکا لاواز دەبێت: "لەوانەیە ئەمە هێواشتر رووبدات ئەگەر دیموکراتەکانی ئەمریکا لە کۆشکی سپی و کۆنگرێس باڵادەست بن، بەڵام لە کۆتاییدا هەر هەمان شت روودەدات."

 

 

- ئەگەر میلیشیاکان هاوبەشە متمانەپێکراوەکانی ئەمریکا لە ریزەکانی سوپا و هەواڵگریی عێراقدا پاکتاو بکەن یان بەهێواشی وەلایان بنێن، دەکرێت واشنتن دەستبەجێ لە ئاستی هاوبەشیی ئەو بەغدایە متمانەپێکراوە لە رووی هەواڵگری و تەکنەلۆژیاوە کەمبکاتەوە.

 

- ئەگەر میلیشیاکان و ئاژانسەکانی دیکەی ئێرانی جارێکی دیکە هەوڵی بەکارهێنانی بانکی ناوەندیی عێراق بدەن وەکو سندووقێکی پڕ لە دۆلار، وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا دەستدەکات بە قەدەخەکردنی بەغدا لە دەستگەیشتن بە دۆلار. 

 

نایتس دەڵێت، ئەگەر حکومەتی نوێی عێراق بە هەمان شێوازی حکومەتەکەی عادل عەبدولمەهدی کار بکات لە نێوان ساڵانی 2018-2019 ئەنجامی نیگەرانکەری دەبێت، کە بەهۆیەوە خۆپێشاندانی جەماوەری روویدا کە بە گوتەی خۆی ئەو حکومەتە لەلایەن "میلیشیاکانەوە" بەڕێوەدەبرا. 

 

نایتس دەڵێت: "رەنگە سوودانی دۆستانە و بەتوانا بێت، بەڵام عادل عەبدولمەهدیش هەروا بوو کاتێک دەسەڵاتی گرتەدەست. دواتر بەبێ دوودڵی کۆنتڕۆڵی دەسەڵاتی دایە دەستی هێزە نزیکەکان لە ئێرانەوە".

 

سەبارەت بە کاردانەوەی ئەمریکا بۆ ئەو پرسە، نایتس دەڵێت، ئەو کات عێراق لە قۆناخی تاقیکردنەوەدا بوو و زۆر لە نزیکەوە لەلایەن واشنتن و ئەندامە بەهێزەکانی دیکەی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتییەوە چاودێری دەکرا بۆ بەزاندنی داعش، کە ئەمانە گرووپێکن هێشتاش وەک جۆرێک لە چوارچێوەی 'دۆستانی عێراق' کار دەکەن. نایتس باس لەوەش دەکات کە وڵاتانی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دەبێت دان بەوەدا بنێن کە رەنگە لە ئایندەیەکی نزیکدا پەیوەندییەکانیان لەگەڵ بەغدا لە بنەڕەتەوە بەرەو خراپتر بگۆڕدرێن، مەگەر حکومەتەکەی سوودانی کۆمەڵێک ئاماژە بدات بۆ کەمکردنەوەی کاریگەریی میلیشیاکان و بنبڕکردنی گەندەڵی. 

 

نایتس لە درێژەی راپۆرتەکەیدا باس لەوە دەکات کە لە واشنتن پێویستە بەرپرسان سەرنجیان لەسەر ئەم پێوەرانە بێت بۆ ئەوەی پاساو بۆ پاراستنی هاوبەشییەکی تەواو لەگەڵ عێراقدا بهێننەوە:

 

- پابەندبوونی خێرا بە هەڵبژاردنی پێشوەختە بەپێی یاسایەکی هەڵبژاردنی دادپەروەرانە: ئەمەش رەنگە چانسی پاراستنی دیموکراسی و راگرتنی ناسەقامگیری لە ناوچەکەدا باشتر بکات، لەسەر بنەمای بەڵێنێک کە سەربەخۆکان، سەدرییەکان و چاکسازیخوازان دەگەنە "هەوڵی دووبارە" لە هەڵبژاردنێکدا کە رێساکانی پێکهێنانی حکومەت پێش راگەیاندنی ئەنجامەکان دابڕێژرێن، نەک دوای هەڵبژاردن. ئەمەش پێویستی بە چاکسازی لە بواری دادوەری و ئاسایشی زیاتر بۆ بەربژێرە سەربەخۆکان دەبێت. بەبێ ئەم هەنگاوانە، پێویستە کۆشکی سپی و کۆنگرێس بەو ئەنجامە بگەن کە عێراق وڵاتێکی کاریگەری دیموکراسی نییە، بەڵکو وڵاتێکە کە هەڵبژاردنەکان هەر لە سەرەتاوە سازشیان لەسەر دەکرێت. 

 

- نەبوونی هیچ سەرکوتکردنێک دژی خۆپێشاندەرانی سڤیل: پشتیوانانی سوودانی لە چوارچێوەی هاوئاهەنگی بریتین لە کەسانێک، کە بە سەرپەرشتیکردنی کوشتنی خۆپێشاندەران ناسراون، وەک فالح فەیاز و قەیس خەزعەلی. بۆیە پێویستە کۆنگرێس داوا بکات کە ئیدارەی بایدن بەردەوام زانیاری بە ئەندامانی بدات بۆ ئەوەی بەڵێنی ئەوە بدەن کە عێراق لە سەردەمی حکومەتی سوودانیدا نەگەڕاوەتەوە بۆ سەرکوتکردنی خۆپێشاندەران؛ ئەگەر ئەو پێوەرە شکستی هێنا، ئەوا دەتوانرێت یارمەتییەکان لە بودجەی ئەمریکاوە بۆ عێراق کەم بکرێتەوە. پێوەرێکی پەیوەندیدار ئەوەیە کە ئایا سوودانی ئامادەیە دەستبەجێ رێگری بکات لە پەڕینەوە لە ئەندامانی حەشدی شەعبی، کە لەلایەن دەوڵەتەوە پارەیان پێدەدرێت، بۆ یارمەتیدانی سەرکوتکارییە بەردەوامەکانی تاران دژی خۆپێشاندەرانی وڵاتەکە.

 

- خۆپارێزی لە هێرشی مووشەک و درۆن: یەکێکی دیکە لە پێوەرەکانی گرنگی ئەمنی، ئامادەیی و توانای سوودانی دەبێت بۆ سنووردارکردنی هێرشەکانی "میلیشیاکان" بۆ سەر هەرێمی کوردستان، هێزەکانی ئەمریکا و وڵاتانی دراوسێ. دیسانەوە پێویستە کۆنگرێس بەردەوام تاوتوێی ئەو زانیارییانە بکات کە شایەتی کەمبوونەوەی ئەو رووداوانە دەدەن.

 

- دوورکەوتنەوە لە پاکتاوکردن و بە سیاسیکردن: دەبێت واشنتن بەگوێرەی خاڵەکان "نمرە بۆ سوودانی دابنێت" لەسەر بنەمای ئەوەی دامەزراوە هەستیارەکانی وەکو هەواڵگریی نیشتمانی، بانکی ناوەندی و فڕۆکەخانەکان تووشی پاکتاوکردنی کتوپڕ یان نەمانی کارمەند ببن. هەمان شت ئەگەر سەرکردایەتیی سەربازی بە سیاسی بکرێت، یان ئەگەر بەرپرسانی نزیک لە میلیشیاکان پۆستی جێگری وەزیر و بەڕێوەبەری گشتی لە دامەزراوە سەرەکییەکاندا وەربگرن.

 

- هەوڵەکانی دژی گەندەڵی: حکومەتەکەی سوودانی پێویستی بە نیشاندانی هەوڵی یەکلاکەرەوە و متمانەپێکراو دەبێت، سەرەتا بە هەڵمەتێکی هاوکاریی ئەمریکا دەستپێبکات بۆ بەدواداچوونی ئەو 3.7 تریلیۆن دینارە (2.5 ملیار دۆلار) کە لە وەبەرهێنانی باجی وەزارەتی دارایی لە ساڵی دارایی 2021 دا دیارنەما.