عێراق بەنیازە نەوتی بەسرە و کەرکووک بە بۆرییەک بۆ بەندەری جەیهان بگوازێتەوە

 

 

پلانەکە بەو جۆرەیە، نەوتی خاوی بەسرە بگاتە پرۆژەی نەوتیی حەدیسە لە ئەنبار بۆ ئەوەی بەرەو ئوردن هەناردە بکرێت. هاوکات بە بۆرییەکدا، لە حەدیسەوە ئەو نەوتە بگەیێنێتە کەرکووک و لەوێشەوە بەرەو بەندەری جەیهان لە تورکیا هەناردەی بکات.

 

وەزارەتی نەوتی عێراق رایگەیاند، پڕۆژەی بۆریی نەوتی خاوی "بەسرە - حەدیسە [ئەنبار]" بۆ کردنەوەی دەروازەی نوێیە بۆ گواستنەوەی نەوتی عێراق بۆ وڵاتانی ئەوروپا و ئەمریکای باکوور.

 

هەرچەندە روونکردنەوەکە باسی ئەو بۆرییە دەکات، بەڵام بەپێی زانیارییەکانی رووداو، بۆرییەکە لە داهاتوودا دەبەسترێتەوە بە بۆریی نەوتی کەرکووک - بەندەری جەیهان.

 

وەزارەتەکە پلانی وایە، نەوتی بەسرە و کەرکووک بگوێزێتەوە بۆ بەندەرەکەی تورکیا، ئەگەر لە کەنداو کێشە دروست ببێت، واتە بۆرییەکە بۆ رووبەڕووبوونەوەی ئاڵنگارییەکانە.

 

وەزارەتی نەوتی عێراق، لە راگەیێندراوێکدا وەڵامی ئەو مشتومڕانەی دایەوە کە ماوەیەکە لەبارەی گواستنەوەی نەوتی عێراق لە رێگەی بۆریی نەوتی بەسرە - حەدیسە بۆ بەندەری عەقەبەی ئوردنی هەیە.

 

 

لە راگەیێندراوەکەدا هاتووە، "ماوەیەکە لە سۆشیاڵ میدیا زانیاریی ناڕاست لەبارەی بۆریی نەوتی خاوی بەسرە - حەدیسە، بڵاودەکرێتەوە، کە وەزارەتی نەوت هەنگاوەکانی سەرەتایی جێبەجێکردنی دەستیپێکردووە کە مەبەست لێی پتەوکردنی ئابووریی عێراقە لە رێگەی پەرەپێدانی سیستمی هەناردەکردنی باکوور و کردنەوەی دەروازەی نوێ بۆ گواستنەوەی نەوتی عێراق بە وڵاتانی ئەوروپا و ئەمریکای باکوور".

 

ئەوەش هاتووە، "پڕۆژەکە لەگەڵ پڕۆژەی رێگەی گەشەپێدان و هەوڵەکانی حکومەت بۆ ئەوەی عێراق بکرێتە رێڕەوێک بۆ گواستنەوەی وزەی جیهان و کردنی بە رێڕەوێک بۆ گواستنەوەی شمەک لەنێوان رۆژهەڵاوت و رۆژئاوا، دەگونجێت".

 

وەزارەتی نەوت ئاماژەی بەوەشداوە، سەرجەم نەوتی بەرهەمهاتووی کێڵگەکانی باشووری عێراق لە رێگەی بەندەر و خاڵەکانی بارکردنی کەنداو دەگوێزرێتەوە، بەڵام بەهۆی ئاڵنگارییەکانەوە دەیانەوێت سەرچاوەکانی هەناردەکردن فرە بکەن.

 

 

1- پڕۆژەی بۆریی نەوتی خاوی "بەسرە - حەدیسە" بڕبڕەی پشتی تەواوی سیستمی هەناردەکردنی باکوورە، لە رێگەی گرێی پێکەوەبەستن لە کۆگای حەدیسە و بۆ ئەمانە بەکاردێت:

 

- بەستنەوەی لەگەڵ بۆریی هەناردەکردنی نەوتی جەیهان، لە رێگەی بۆریی (حەدیسە - IT1A) و بە درێژی 200 کیلۆمەتر کە 42 ئینج دەبێت، وەزارەتی نەوت دەیەوێت لەگەڵ جێبەجێکردنی بۆریی نەوتی خاوی (بەسرە - حەدیسە) جێبەجێی بکات.

 

- پێدانی نەوتی خاو بەو پاڵاوگە نوێیانەی پێشتر جێبەجێکراون و ئەوانەشی لە داهاتوودا جێبەجێ دەکرێن لە ناوچەکانی نێوەڕاست و باشوور (نەجەف، کەربەلا، دیوانیە، سەماوە، ناسریە و پاڵاوگەکانی ناوچەی باکوور).

 

- دابینکردنی نەوتی خاو بۆ وێستگەکانی وزەی کارەبا لە کاتی گەرما.

 

- بەستنەوەی بۆرییەکە لە داهاتوودا بە بەندەری تەرتووس لەسەر دەریای نێوەڕاست لە سووریا، لە رێگەی بۆرییەک کە بۆ ئەو مەبەستە دروستدەکرێت.

 

- بەستنەوەی بۆرییەکە لە داهاتوودا بە بەندەری عەقەبە لە ئوردن، دەبێت تەواوی بۆرییەکە موڵکی حکومەتی عێراق بێت، بێ ئەوەی موڵکایەتییەکەی بگوێزرێتەوە بۆ ئوردن و بەپێی رێککەوتنی ئەمدواییەی نێوان هەردوولا، توانای بۆرییەکە 800 هەزار بەرمیل لە رۆژێکدا دەبێت، پێویستیی پاڵاوگەی ناوچەی زەرقا جێبەجێ دەکات کە 150 هەزار بەرمیلە و بەپێی ئەو نرخانە دەبێت کە کۆمپانیای سۆمۆ دیاری دەکات.

 

2- ئەوەی دەگوترێت 28 ملیار دۆلار تێچووی پڕۆژەکەیە، دوورە لە راستییەوە، ئەم تێچوونە لە لێکۆڵینەوەیەکی پێشتر بۆ وەزارەتی نەوت بەرزکرابووەوە لە حکومەتی پێشوو ئەگەر بۆرییەکە بدرێتە وەبەرهێنان لەلایەن کۆمپانیایەکی وەبەرهێنانەوە، لەگەڵ تێچوونی تێپەڕین بۆ ماوەی 25 ساڵ، بەڵام دەستبەرداری ئەوە بووین.

 

3- بۆ کەمکردنەوەی تێچوونی بۆرییەکە، هەڵبژاردنەکە وایە پشت بە پرەنسیبی گرێبەستی وەرگرتنی کلیل بکرێت و پڕۆژەکە لەلایەن عێراقەوە پارەی بۆ تەرخانبکرێت بۆ ئەوەی موڵکایەتیی تەواوی بۆرییەکە بۆ وەزارەتی نەوت بێت، چونکە بۆرییەکە شادەمارێکی سەرەکییە.

 

4- عێراق بەردەوامە لە گەشەپێدانی پەیوەندییەکانی لەگەڵ تورکیا، سووریا و ئوردن، لە رێگەی دۆزینەوەی دەرچەی هەناردەکردن لەسەر دەریای سوور و نێوەڕاست بۆ زیادکردنی داهاتەکان و بونیادنانی پاڵاوتگە و کارگەکانی پترۆکیمیایی.

 

 

سەرچاوەیەک لە وەزارەتی نەوتی عێراق بە تۆڕی میدیایی رووداوی گوت، "پێشتر لەسەردەمی بەعس و لە ساڵانی هەشتاکان پڕۆژەیەک هەبوو بۆ بەستنەوەی هەموو بۆرییەکانی نەوتی عێراق لەنێوخۆدا، بۆیە پڕۆژەی بەستنەوەی نەوتی بەسرە بە بۆری حەدیسە و لەوێ بۆ کەرکووک هەبوو، ئێستا عێراق دەیەوێت زیندووی بکاتەوە".

 

ئەو سەرچاوەیە گوتیشی، "ئەو بۆرییە لە داهاتوودا بە بۆریی نەوتی کەرکووک دەبەسترێتەوە بۆ ئەوی نەوتی بەسرە بگەیێندرێتە بەندەری جەیهانیش، بەڵام مەرج نییە بەو بۆرییەی کوردستان بێت، بەڵکو بە بۆرییەکەی عێراق خۆی دەبێت".

 

بۆریی نەوتی عێراق - ئوردن، کە قۆناخی دووەمی بۆریی نەوتی بەسرە - حەدیسەیە، بۆ گواستنەوەی نەوتی عێراقە لە رێگەی بەندەری عەقەبە لە باشووری ئوردن، بۆرییەکە نزیکەی 1700 کیلۆمەتر دەبێت؛ سەرەتا رۆژانە دوو ملیۆن و 250 هەزار بەرمیل نەوت دەگوێزێتەوە، بڕیاربوو پڕۆژەکە لە ساڵی 2017 تەواو بێت، تێچووەکەی بە نزیکەی 18 ملیار دۆلار دەخەمڵێندرێت.