01-08-2022
09:01
تورکیا داوا لە لایەنەکانی عێراق دەکات دان بەخۆیاندا بگرن
ئاڵای عێراق و تورکیا
وەزارەتی دەرەوەی تورکیا لەبارەی پێشهاتەکانی بەغدای پایتەختی عێراق داوای "دانبەخۆداگرتن" لە لایەنە ناکۆکەکانی شیعە دەکات.
تورکیا لەڕێی وەزارەتی دەرەوە راگەیێندراوێکی لەبارەی دۆخی هەنووکەیی عێراق بڵاوکردەوە. لە بەشێکی راگەیێنراوەکەدا ئاماژە بەوە کراوە کە بە "نیگەرانییەوە" چاودێری پێشهاتەکانی بەغدا دەکەن.
وەزارەتی دەرەوەی تورکیا هەروەها هیواخوازە ئەو ناڕوونییە سیاسییەی زەمینەی بۆ دروستبوونی ئەم دۆخە لە عێراق کردووە، بە زووترین کات بڕەوێنرێتەوە و بەبێ دواکەوتن حکومەتێکی گشتگیری وەها پێکبهێنرێت کە توانای نوێنەرایەتییەکی بەهێزی لەسەر بنەمای چاوەڕوانییەکانی گەلی عێراق هەبێت.
لە راگەیەندراوەکەدا هەروەها هاتووە: "رێز لە مافی عێراقییەکان دەگرین لەڕێی دیموکراسیەوە بۆچوون و چاوەڕوانییەکانی خۆیان دەربڕن. لەم چوارچێوەیەدا جەخت لەسەر دوورکەوتنەوە لە تووندوتیژی و پاراستنی سیستمی کەرتی گشتی دەکەینەوە. داوا لە سەرجەم لایەنە پەیوەندیدارەکان دەکەین بە ژیرانە و دانبەخۆداگرتن مامەڵە لەگەڵ دۆخەکەدا بکەن."
دوای ئەوەی لایەنگرانی سەدر لە ماوەی کەمتر لە هەفتەیەکدا دووجار چوونە نێو باڵەخانەی پەرلەمانی عێراق و پەرلەمانیان پەکخست؛ رۆژی دووشەممە 1-8-2022 لایەنگرانی چوارچێوەی هاوئاهەنگیش دەستیان بە خۆپێشاندان کرد. مەترسیی رووبەڕووبوونەوەی ئەو دوو لایەنە سیاسییە، رۆژەڤی عێراق و ناوچەکەیە.
19:56
خۆپێشاندانی لایەنگرانی چوارچێوەی هاوئاهەنگی کۆتایی هات
کۆتاییهاتنی خۆپێشاندانی لایەنگرانی چوارچێوەی هاوئاهەنگی
خۆپێشاندانی لایەنگرانی چوارچێوەی هاوئاهەنگی لە بەغدا کۆتایی هات. ئێستا ژمارەیەکی کەمی خۆپێشاندەر لە شوێنی خۆپێشاندانەکان ماون لە بەرامبەردا هێزە ئەمنییەکان بڵاوەیان پێکراوە.
وەک لایەنگرانی چوارچێوەی هاوئاهەنگی باسیان لێوەکرد، پەیامەکەیان گەیاند کە "پشگیری کردنیان لە دەستوور بوو."
لایەنگرانی چوارچێوەی هاوئاهەنگی خۆپێشاندانەی لایەنگرانی موقتەدا سەدر بە نایاسایی لە قەڵەمدەدەن و داوای گفتوگۆ دەکەن بۆ پێکهێنانی حکومەتی نوێ تاوەکو عێراق لەم قەیرانە سیاسییە رزگاربکرێت.
هیوا حوسامەدین، پەیامنێری رووداو لە شوێنی خۆپێشاندانەکانی چوارچێوەی هاوئاهەنگی رایگەیاند، جارێ دیارنییە کە سبەینێ چوارچێوەی هاوئاهەنگی خۆپێشاندان دەکەن یان نا.
زیاتر بخوێنەوە
19:22
دڵشاد شەهاب: کێشەکانی عێراق کاریگەرییان لەسەر هەرێمی کوردستان دەبێت
دڵشاد شەهاب، راوێژکاری باڵای سەرۆکی هەرێمی کوردستان. وێنە: رووداو
راوێژکارێکی باڵای سەرۆکی هەرێمی کوردستان دەڵێت، گفتوگۆکانی نێچیرڤان بارزانی لەگەڵ لایەنە عێراقییەکان بەردەوامە و بەشێکی لایەنەکان وەڵامدانەوەی ئەرێنییان بۆ دەستپێشخەرییەکەی هەبووە.
رۆژی یەکشەممە 31-07-2022 نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان راگەیێندراوێکی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، هه‌رێمى كوردستان وه‌كو هه‌ميشه به‌شێك ده‌بێت له چاره‌سه‌ر و لايه‌نه سياسييه‌کانی عێراقی بانگهێشت کرد له هه‌ولێر ده‌ست به گفتوگۆيه‌كى كراوه بكه‌ن.
دڵشاد شەهاب، راوێژکاری باڵای سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە بوولتەنی کاژێر 12:00ی تۆڕی میدیایی رووداو، کە سەنگەر عەبدولڕەحمان پێشکێشی دەکات، رایگەیاند، "بۆچوونی سەرۆکی هەرێمی کوردستان وایە کە عێراق وڵاتێکی فرە پێکهاتەیە و بۆچوونی جیاوازی تێدایە، هەربۆیە لەم قۆناخەدا ژمارەی کورسی هەموو شتێک لە عێراق یەکلایی ناکاتەوە و نێچیرڤان بارزانی داوایکردووە هیچ لایەنێک پەراوێز نەخرێت و هەمووان پێکەوە دەتوانن رووبەڕووی ئەم قۆناخە ببنەوە."
دوای ئەوەی نێچیرڤان بارزانی سەرجەم لایەنە عێراقییەکانی بانگهێشت کرد کە لە هەولێر کۆببنەوە و چارەسەرێک بۆ دۆخی عێراق بدۆزنەوە، گوتەبێژی چوارچێوەی هاوئاهەنگی رایگەیاند، "پێشوازى لە بانگهێشتەکەى برامان نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکى هەرێمى کوردستان دەکەین بۆ دیالۆگى نیشتمانى."
راوێژکارەکەی باڵای سەرۆکی هەرێمی کوردستان دەڵێت، "نێچیرڤان بارزانی بەردەوام لەگەڵ لایەنەکان لە پەیوەندیدا بووە بۆ چارەسەرکردنی گرفتەکان بەبێ جیاوازی و لایەنگیری."
دڵشاد شەهاب ئاماژەی بەوەش کرد، "نێچیرڤان بارزانی بەردەوام دەستپێشخەریی بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان کردووە، دەستپێشخەرییەکەی لەپێناو پاراستنی بەرژەوەندییەکانی هەرێمی کوردستانە، ئەو لەو باوەڕەدایە کێشەکانی عێراق، دوور و نزیک کاریگەرییان لەسەر هەرێمی کوردستان دەبێت، پشێوی و ئاڵۆزییەکانی بەغدا کاریگەرییان لەسەر سیستمی سیاسیی عێراق هەیە کە هەرێمی کوردستان تاوەکو ئێستاش بەشێکە لەو سیستمە."
راوێژکارە باڵاکەی سەرۆکی هەرێمی کوردستان ئەوەیشی خستەڕوو، "نێچیرڤان بارزانی داوایکردووە لایەنە عێراقییەکان بە گفتوگۆ کێشەکانیان چارەسەر بکەن و لایەنەکان پێشوازییان لە دەستپێشخەرییەکەی کردووە."
لایەنەکان هەر زوو وەڵامی دەستپێشخەرییەکەی سەرۆکی هەرێمی کوردستانیان دایەوە و پێشوازییان لێکرد. سائر جبوورى، ئەندامى پەرلەمانی عێراق لە فراکسیۆنى دەوڵەتى یاسا بە رووداوى گوت، "لەگەڵ هەموو دەستپێشخەرییەکى باش و راستین، ئەگەر نێتى پاک هەبێت ئەو دەستپێشخەرییانە سەردەگرن و هیچ پاساوێک نابێت بۆ بەشدارینەکردن لە کۆبوونەوەیەکى لەو جۆرە."
لەبارەی وەڵامدانەوەی دەستپێشخەرییەکەی سەرۆکی هەرێمی کوردستانەوە بۆ گفتوگۆی کراوەی نێوان لایەنە عێراقییەکان لە هەولێر، دڵشاد شەهاب باسی لەوە کرد، "بەشێکی لایەنەکان وەڵامدانەوەی ئەرێنییان بۆ دەستپێشخەرییەکە هەبووە و هەوڵەکانیش تاوەکو ئێستا بەردەوامن."
لەبارەی گفتوگۆکانی نێوان پارتی دیموکراتی کوردستان و یەکێتیی نیشتمانیی کوردستانیشەوە دڵشاد شەهاب گوتی، "ناکۆکییەکان لەگەڵ یەکێتیی نیشتمانی کوردستان نابێتە هۆکاری دابەشکردنی خەڵک و ئاڵۆزکردنی دۆخەکە." ئەوەیشی خستەڕوو، گفتوگۆکان بەردەوامن بۆ دۆزینەوەی چارەسەر و رێگەچارەی گونجاو، "هیچ کاتێک پرۆسەی سیاسی لە عێراق لەسەر ناکۆکیی نێوان پارتی و یەکێتی نەوەستاوە."
17:34
لایەنە ناکۆکەکانى شیعە لەسەر دەستپێشخەرییەکەی نێچیرڤان بارزانی کۆکن
نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان
پێکهێنەرە سەرەکییەکانی هاوپەیمانیی چوارچێوەی هاوئاهەنگی و رەوتی سەدر ناکۆکییەکانیان زۆرن، بەڵام لە پێشوازیکردن لە دەستپێشخەرییەکەى نێچیرڤان بارزانى، سەرۆکى هەرێمى کوردستان کۆکن بۆ کۆکردنەوەیان لە هەولێرى پایتەختی هەرێمی کوردستان؛ ئەوەش سەرەڕاى ئەوەى دوو بەرەی دژ بە یەکن و گەیشتوونەتە ئاستى تووندکردنەوەى گوشارى شەقام لە دژى یەکدى.
زۆربەى لایەنەکانى چوارچێوەى هاوئاهەنگى باس لە خراپیى دۆخى عێراق و گرنگیى کاراکردنى دەستپێشخەرییەکان دەکەن، رەوتى سەدر سەرکەوتنى دەستپێشخەرییەکەى نێچیرڤان بارزانى دەبەستێتەوە بە ئەنجامێک کە دوورخستنەوەى گەندەڵکاران خاڵى سەرەکى بێت.
31ى تەممووز، نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان لەبارەی دۆخی عێراق راگەیێندراوێکی بڵاوکردەوە و تێیدا لايه‌نه سياسييه په‌يوه‌ندیداره‌كانى عێراقى بانگهێشتکرد کە له هه‌ولێرى پايته‌ختى هەرێمى کوردستان کۆببنەوە و ده‌ست به گفتوگۆيه‌كى كراوه‌ى كۆكه‌ره‌وه بكه‌ن و له‌سه‌ر بنه‌ماى به‌رژه‌وه‌ندييه باڵاكانى وڵات بگه‌نه لێكگه‌يشتن و رێككه‌وتن و دەشڵێت، "هيچ كێشه‌يه‌ك نييه به گفتوگۆ چاره‌سه‌ر نه‌كرێت."
ئەو دەستپێشخەرییە هاوکات بوو لەگەڵ ئاڵۆزبوونى پەیوەندیى نێوان هەردوو بەرەى ناکۆکى شیعەکان کە بەرەى سەدر و هاوپەیمانیى چوارچێوەى هاوئاهەنگین لەبارەى پرسی پێکهێنانى حکومەتى نوێى عێراق و بەهۆیەوە لایەنگرانى رەوتى سەدر لە 29ى تەممووزەوە لەنێو هۆڵى پەرلەمانی عێراق مانگرتنیان راگەیاندووە و بڕیارە ئێوارەی ئەمڕۆ 1ى ئاب، لایەنگرانى هاوپەیمانیى چوارچێوەى هاوئاهەنگی دژە خۆپێشاندان لە بەغداى پایتەخت بکەن.
1ى ئابى 2022 ئەحمەد ئەسەدى، کە وەکو گوتەبێژ بەناوى هاوپەیمانیى چوارچێوەى هاوئاهەنگى لێدوان دەدات، راگەیێندراوێکى بڵاوکردەوە و تێیدا هاتووە، "هاوپەیمانێتییەکەى پێشوازى لە بانگهێشتەکەى برامان نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکى هەرێمى کوردستان دەکات بۆ دیالۆگى نیشتمانى."
دەوڵەتى یاسا: پاساو نییە بۆ ئامادە نەبوون لە کۆبوونەوەیەکى لەو جۆرە
هاوپەیمانیى دەوڵەتى یاسا بە سەرۆکایەتیى نوورى مالیکى، یەکێکە لە دوو لایەنە سەرەکییە ناکۆکەکەی نێو ماڵى شیعە لە عێراق، ئەوان لەبارەى دەستپێشخەرییەکەى نێچیرڤان بارزانى، سەرۆکى هەرێمى کوردستانەوە پێیانوایە "پاساو نییە بۆ ئامادەنەبوون لە کۆبوونەوەیەکى لەو جۆرە."
سائیر جبوورى، ئەندامى پەرلەمانی عێراق لە فراکسیۆنى دەوڵەتى یاسا بە تۆڕى میدیایی رووداوى گوت، "لەگەڵ هەموو دەستپێشخەرییەکى باش و راستین، ئەگەر نێتى پاک هەبێت، ئەو دەستپێشخەرییانە سەردەگرن و هیچ پاساوێک نابێت بۆ بەشدارینەکردن لە کۆبوونەوەیەکى لەو جۆرە."
ئەو ئەندامەی پەرلەمانی عێراق لە فراکسیۆنی دەوڵەتی یاسا دەشڵێت، "پێویستە هەنگاو بنرێت، ئەگەرنا دەگەینە ئەنجامێک کە هیچ لایەنێک بەرگەى ناگرێت."
فەتح: نێچیرڤان بارزانى لایەنى سێیەمى کۆکەرەوەى شیعەکانە
هاوپەیمانیى فەتح بەراورد بە پێکهاتەکانى دیکەى هاوپەیمانیى چوارچێوەى هاوئاهەنگى، نزیکترە لە رەوتى سەدر، لەدواى ئەوەى لە 29ى تەممووز ئاڵۆزیى نێوان لایەنە شیعەکان زیادیکرد، هادى عامرى، سەرۆکى ئەو هاوپەیمانێتییەکە دوو دەستپێشخەریى بۆ کۆتاییهێنان بەو ئاڵۆزییە راگەیاندووە.
ئینتیسار جەزائیرى، ئەندامى پەرلەمانى عێراق لە هاوپەیمانیى فەتح بە تۆڕى میدیایی رووداوى گوت، "دەستپێشخەرییەکەى نێچیرڤان بارزانی باشە بۆ رێگریکردن لە خوێنڕشتن، پێویستە لایەنە سیاسییەکان گوێ لەو دەستپێشخەرییە بگرن و لە هەولێر کۆببنەوە کە ئەویش شارێکى دیکەى عێراقە."
ئەو پەرلەمانتارەی عێراق لە هاوپەیمانیی فەتح گوتیشی، "ئێستا کە شیعەکان کەوتوونەتە ناکۆکى و ململانێ، پێویستیان بە لایەنى سێیەمە کە کۆیان بکاتەوە، بۆ ئەوەش نێچیرڤان بارزانى گونجاوە و ئەنجامدانى کۆبوونەوەش لە هەولێر رێگەچارەیەکە بۆ کۆتاییهێنان بەو ناکۆکییانە."
رەوتى حیکمە: گرنگە پارتى سەدر قایل بکات بۆ گفتوگۆ
رەوتى حیکمە بە سەرۆکایەتیى عەمار حەکیم، لە 28ى تەممووزدا کەوتە ریزى پێشەوەى ناکۆکیى هاوپەیمانیى چوارچێوەى هاوئاهەنگى لەگەڵ رەوتى سەدر، بەهۆى داخستنى هەندێک لە بارەگاکانیان لەلایەن لایەنگرانى سەدر لە بەغداى پایتەخت و چەند شارێکى دیکە.
ئەحمەد عیساوى، ئەندامى لیژنەى جێبەجێکردنى رەوتى حیکمە پێشوازیى ئەو رەوتەى لە دەستپێشخەرییەکەى سەرۆکى هەرێمى کوردستان راگەیاند، بۆ چارەسەرى ئەو کێشانەى عێراقى گرتووەتەوە کە بە گوتەى ئەو، ئێستا عێراق و دیموکراسی و گەلەکەى لە مەترسیدان.
عیساوى بە تۆڕى میدیایی رووداوى گوت، "گرنگە پارتى دیموکراتى کوردستان، رەوتی سەدر قایل بکات کە لەسەر مێزى گفتوگۆ دابنیشێت کە هاوپەیمانیەتى."
لە 23ی ئاداری 2022، پارتى دیموکراتی کوردستان، رەوتى سەدر و هاوپەیمانیى سەروەرى کە نوێنەرى زۆرینەى سوننەکانە، "هاوپەیمانیى رزگارکردنى نیشتمان"یان راگەیاند، کە بە "هاوپەیمانیى سێقۆڵى"یش ناسراوە.
رەوتى سەدر: موقتەدا سەدر پێشوازیی لێدەکات
لەو ناکۆکیانەى ئێستا لە نێو ماڵى شیعە هەن، رەوتى سەدر بەرەیەکى سەرەکییەتى، کە ئێستا لایەنگرانى لەنێو پەرلەماندان و مانگرتنیان رایگەیاندووە.
لە 15ى حوزەیران، رەوتى سەدر 73 ئەندامەکەى لە پەرلەمانى عێراق کشاندەوە و تۆپى پێکهێنانى حکومەتى خستە گۆڕەپانى چوارچێوەى هاوئاهەنگى، لەگەڵ ئەوەى لە 25ی تەممووز محەممەد شیاع سوودانى-ی دیاریکرد وەکو بەربژێرى سەرۆکوەزیران، رەوتى سەدر لە دژى ئەو هەنگاوە وەستایەوە.
جەواد موزانى، ئەندامى دەستلەکارکێشاوەى فراکسیۆنى سەدر بە تۆڕى میدیایی رووداوى گوت، "هەر دەستپێشخەرییەک هەبێت بۆ چارەسەرى دۆخى ئێستا لەلایەن سەید موقتەدا سەدر، پێشوازیی لێ کراوە."
ئەو ئەندامە دەستلەکارکێشاوەی فراکسیۆنی سەدر بە گرنگى دەزانێت ئەو دەستپێشخەرییە ببێتە هۆى بنبڕکردنى گەندەڵی و دوورخستنەوەى گەندەڵکاران.
نەسر: دەستپێشخەرییەکە گرنگە، لەوە گرنگتر چارەسەرە
هاوپەیمانیى نەسر بە سەرۆکایەتیى حەیدەر عەبادى، سەرۆکوەزیرانى پێشووترى عێراق، لە 29ى تەممووز دەستپێشخەرییەکى راگەیاند، بۆئەوەى ببێتە ناوبژیوان لەنێوان چوارچێوەى هاوئاهەنگى و رەوتى سەدر، بەڵام ئەنجامى راگەیێندراوى نەبوو.
ئەحمەد وەندى، گوتەبێژى هاوپەیمانیى نەسر بە تۆڕى میدیایی رووداوى راگەیاند، "پێشوازى لە دەستپێشخەرییەکەى نێچیرڤان بارزانى دەکەین، ئەو هەنگاوە سوپاسکراوە، بەڵام گرنگە چارەسەرەکان بخرێنەڕوو."
گوتەبێژى هاوپەیمانیى نەسر ئاماژەى بەوە دا، "پێویستە هەموو سەرکردە سیاسییەکان ئەوەى لە توانایاندایە بیخەنەگەڕ بۆ دەرهێنانى عێراق لەم قەیرانەی ئێستا تێیکەوتووە."
بابلیون: دەستپێشخەرییەکە لە دۆخێکى ئاڵۆزدایە و بەڵگەى پەرۆشییە
بزووتنەوەى بابلیون خاوەنى چوار کورسیی کۆتای کریستیانەکانە لە پەرلەمانى عێراق، لەڕووى هەڵوێستەوە نزیکترە لە هاوپەیمانیى چوارچێوەى هاوئاهەنگى، بەڵام نەچووەتە هێڵى رووبەڕووبوونەوە لەگەڵ رەوتى سەدر.
رەیان کلدانی، ئەمیندارى گشتیى بزووتنەوەى بابلیون بە تۆڕى میدیایی رووداوى راگەیاند، "پێشوازى لە دەستپێشخەرییەکەى نێچیرڤان بارزانى، سەرۆکى هەرێمى کوردستان دەکەین بۆ کوژاندنەوى ئاگرى قەیرانى ئێستا."
ئەمیندارى گشتیى بزووتنەوەى بابلیون ئاماژەی بەوەش کرد، "ئەو دەستپێشخەرییە لە دۆخێکى ئاڵۆزدایە و بەڵگەى پەرۆشیی سەرۆکى هەرێمى کوردستانە بۆ فەراهەمبوونى ئاسایش و ئارامى و ئاشتیى کۆمەڵایەتى لە عێراق."
16:37
بەرپرسی نووسینگەی سەدر بۆ رووداو: ئەم خولەی پەرلەمانی عێراق کۆتایی هاتووە
ئیبراهیم جابری، بەڕێوەبەری نووسینگەی سەدر لە بەغدا
بەرپرسی نووسینگەی سەدر لە بەغدا رایدەگەیێنێت، داواکارییان "لابردنی ئەو گەندەڵکارانەیە کە لە دوای 2003ـەوە فەرمانڕەوایەتی عێراق دەکەن." دەشڵێت: ئەم خولەی پەرلەمانی عێراق کۆتایی هاتووە و دۆخەکە ناگەڕێتەوە بۆ پێش خۆپێشاندانەکان.
لەبارەی رازیبوونی رەوتی سەدر بە گفتوگۆکردن لەگەڵ چوارچێوەی هاوئاهەنگی، ئیبراهیم جابری، بەرپرسی نووسینگەی سەدر لە بەغدا کە لە رووماڵی رووداو بۆ خۆپێشاندانەکان قسەیکرد، گوتی، "شتێک نییە بەناوی چوارچێوەی هاوئاهەنگی تاوەکو گفتوگۆیان لەگەڵ بکەین."
لەبارەی بەردەوامبوونی خۆپێشاندانەکان، ئیبراهیم جابری گوتی: خۆپێشاندان و مانگرتنەکانی گەلی عێراق 100٪ بەردەوام دەبێت، ئەگەر خەڵکی خراپ بیانەوێت شتێک بکەن ئەوا هێزە ئەمنییەکان ئامادەن بۆ ئەوەی خۆپێشاندەرە راستەقینەکان بپارێزن.
زیاتر بخوێنەوە
13:55
وەزیرى موقتەدا سەدر داوا لە لایەنگرانی رەوتەکە دەکات لە پارێزگاکانى دیکە خۆپێشاندان بکەن
لایەنگرانی موقتەدا سەدر لەنێو پەرلەمانی عێراق. وێنە: AFP
رووداو دیجیتاڵ
ساڵح محەممەد عێراقى، وەزیرى موقتەدا سەدر، رێبەرى رەوتى سەدر داوا لە لایەنگرانى ئەو رەوتە دەکات کاژێر پێنجى ئێوارە جگە لە پارێزگاى نەجەف لە سەرجەم پارێزگاکانى دیکە خۆپێشاندانى ئاشتییانە بکەن.
بە گوێرەى رێنوێنییەک کە 1ى ئابى 2022، ساڵح محەممەد عێراقى ئاراستەى لایەنگرانى رەوتى سەدری کردووە، داوایان لێدەکات لە سەرجەم پارێزگاکان خۆپێشاندانى ئاشتییانە بکەن بۆ پاڵپشتیکردنی ئەو کەسانەی ئێستا لە نێو باڵەخانەی پەرلەمانن لە ناوچەی سەوز.
وەزیرەکەى سەدر ئاماژەى بەوەداوە کە ئەو داواکارییە پارێزگاى نەجەف ناگرێتەوە و دەشڵێت: "خۆپێشاندانەکە کاژێر پێنجى ئێوارەى 1ى ئاب ئەنجامدەردێت".
دیاریکردنى ئەو کاژێرە هاوکاتە لەگەڵ هەمان وادە کە هاوپەیمانیى چوارچێوەى هاوئاهەنگى دیاریکردووە بۆ ئەوەى دژە خۆپێشاندان بەرامبەر رەوتى سەدر لەنزیک ناوچەى سەوز ئەنجامی بدەن.
13:05
لیژنەى خۆپێشاندانى چوارچێوەى هاوئاهەنگى بۆ لایەنگرانی: نەچنە نێو ناوچەى سەوز
خۆپێشاندانی لاینەگرانی سەدر لە پەرلەمانی عێراق. وێنە: AFP
لیژنەى ئامادەکاریى خۆپێشاندانەکانى چوارچێوەى هاوئاهەنگى، 10 رێنوێنی لەبارەى خۆپێشاندانەوە بڵاوکردەوە کە بڕیارە ئەمڕۆ 1ى ئاب، لایەنگرانى ئەو هاوپەیمانێتییە لە بەغداى پایتەخت ئەنجامی بدەن. لە رێنوێنییەکاندا، کاتی خۆپێشاندان، شوێن و رێگەنەدان بە چوونە نێو ناوچەى سەوز هاتووە.
1ى ئابى 2022، لیژنەى ئامادەکاریى پاڵپشتى شەرعیەت و پارێزگارى لە دامەزراوەکانى دەوڵەت کە سەر بە هاوپەیمانیى چوارچێوەى هاوئاهەنگییە، راگەیێندراوێکى لەبارەى رێنوێنییەکانى ئەو خۆپێشاندانە بڵاوکردەوە کە بەنیازن ئێوارەى ئەمڕۆ ئەنجامی بدەن وەک دژە خۆپێشاندانێک بەرامبەر بە مانگرتنى لایەنگرانى رەوتى سەدر لە نێو هۆڵى پەرلەمانى عێراق.
ئەو لیژنەیە وادە و شوێنى خۆپێشاندانەکەى دیاریکردووە کە کاژێر پێنجى ئێوارە دەبێت لەو شەقامەى بەرەو پردى موعەلەق دەڕوات و دەڵێت: "ئامانجى خۆپێشاندانەکە بەرگریکردنە لە دەوڵەت و دامەزراوە دەستوورییەکان و پرۆسەى دیموکراتى و بە ئاڕاستەى هیچ کەس و گرووپێکى دیاریکراو نییە".
یەکێک لە رێنوێنییەکانى دیکە ئەوەیە خۆپێشاندەران نەچنە ناوچەى سەوز و چاوەڕوانى رێنوێنیی تایبەت بەو پرسە بن و تەنها ئاڵاى عێراق و حوسەینییە و هۆزەکان بەرزبکەنەوە و دواى پڕوپاگەندە و درووشمى دنەدەر نەکەون.
خۆپێشاندانە چاوەڕوانکراوەکەى لایەنگرانى هاوپەیمانیى چوارچێوەى هاوئاهەنگى لەکاتێکدایە لە 29ى تەممووزەوە لایەنگرانى رەوتى سەدر لەنێو هۆڵى پەرلەمانى عێراق مانگرتنیان راگەیاندووە و داواى گۆڕانکارى لە پرۆسەى سیاسی دەکەن.
رەوتى و سەدر و چوارچێوەى هاوئاهەنگى لەسەر پرسی پێکهێنانى حکومەتى عێراقى ناکۆکن و ئاستى ئاڵۆزى نێوانیان گەیشتووەتە تۆمەتبارکردنى یەکدى بە تێکدانى دۆخى عێراق.
12:07
کازمی بەکارهێنانى گولـلە و گازى فرمێسکڕێژ قەدەخە دەکات
مستەفا کازمی، سەرۆکوەزیرانی عێراق
فەرماندەى گشتیى هێزە چەکدارەکانی عێراق بەکارهێنانى گولـلە و گازى فرمێسکڕێژ دژى خۆپێشاندەران قەدەخە دەکات، ئەوە لەکاتێکدایە سوپا خراوەتە دۆخی ئامادەباشییەوە بۆ پاراستنى دامەزراوە سەربازییەکان. دژە تیرۆرى عێراق دەڵێت، هێزیان لە رێگەى فڕۆکەخانەى بەغدا بڵاونەکردووەتەوە و سوپاش پاڵپشتیی خۆی بۆ خۆپێشاندەران رەتدەکاتەوە.
گازى فرمێسکڕێژ قەدەخەکرا
بەگوێرەى نووسراوێک کە لەلایەن سوپاسالارى عێراقەوە ئاڕاستەى یەکە سەربازییەکانى سەر بە وەزارەتى بەرگریی وڵات کراوە، مۆڵەتى سەرجەم ئەفسەرانى سوپا هەڵوەشێندراوەتەوە و داوایان لێکراوە پەیوەندى بە یەکەکانیانەوە بکەنەوە.
بەگوێرەى ئەو نووسراوە کە لە31ى تەممووزى 2022 دەرکراوە، داوا لە یەکەکانى سوپاى عێراق کراوە گرنگى بدەن بە پاراستنى سەربازگە و بارەگا سەربازییەکان و کۆگەکانى چەک و بیانپارێزن.
ئەو رێوشوێنە هاوکاتە لەگەڵ ئاڵۆزبوونى پەیوەندیى نێوان هەردوو بەرەى ناکۆکیی شیعەکان کە بەرەى سەدر و هاوپەیمانیى چوارچێوەى هاوئاهەنگین لەبارەى پڕۆسەی پێکهێنانی حکومەتى نوێى عێراق کە وایکردووە لایەنگرانى رەوتى سەدر خۆپێشاندان بکەن و بڕیارە لایەنگرانى هاوپەیمانیى چوارچێوەى هاوئاهەنگیش لە بەغدا دژەخۆپێشاندان بکەن.
بەگوێرەى نووسراوێکى دیکە کە محەممەد حەمید کازم، بەرپرسی نووسینگەی فەرماندەى گشتیى هێزە چەکدارەکانى عێراق ئاراستەى هێزە چەکدارەکانی وڵات، وەزارەتى بەرگرى، دەزگاى هەواڵگرى و دەستەى حەشدى شەعبی کردووە، هەشت رێنوێنی لەبارەى مامەڵەکردن لەگەڵ خۆپێشاندەران جەختیان لێکراوەتەوە.
بەگوێرەى نووسراوەکە، فەرماندەى گشتیى هێزە چەکدارەکانى عێراق بەکارهێنانى گولـلەی راستەقینە و پلاستیکى و بۆمبى فرمێسکڕێژی بەرامبەر خۆپێشاندەران قەدەخەکردووە؛ هەروەها داوای لەو هێزانە کردووە کە خۆپێشاندەران دەپارێزن دەروازەکانى چوونە ناوەوە و دەرەوەى گۆڕەپانى خۆپێشاندانەکان و بارەگا حکومییەکان بپارێزن و هەوڵە هەواڵگرییەکان چڕبکرێنەوە لە بۆ دیاریکردنى ئەو کەسانەى کە دەیانەوێت ئاژاوە بنێنەوە.
دژە تیرۆر: هێزمان لەسەر رێگەى بەغدا بڵاوەپێنەکردووە
1ى ئابى 2022، دەزگاى دژە تیرۆرى عێراق لە راگەیێندراوێکدا رەتیکردەوە کە یەکەکانى لە ناوچەى سەوز و رێگەى فڕۆکەخانەى نێودەوڵەتیى بەغدا بڵاوەپێکردبێت، وەک ئەوەى لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بڵاوکراوەتەوە.
دەزگاى دژە تیرۆرى عێراق ئاماژەى بەوەداوە کە هێزەکانیان لە هیچ شوێنێک بڵاونەکردوونەتەوە و بەردەوامن لە بەدیهێنانی ئاسایش.
ئەو روونکردنەوەیە لەکاتێکدایە کە بڕیارە ئەمڕۆ 1ى ئابى 2022، لایەنگرانى هاوپەیمانیى چوارچێوەى هاوئاهەنگى لە بەغدا خۆپیشاندان بکەن، ئەوەش وەک دژە خۆپیشاندانێک بەرامبەر بە لایەنگرانى رەوتى سەدر کە لە 29ى تەممووزەوە خۆپێشاندان و مانگرتنیان دەستپێکردووە و چوونەتە نێو باڵەخانەى پەرلەمانى عێراقەوە.
دەزگاى دژە تیرۆرى عێراق دەڵێت، نابێتە لایەنێک لە سیاسەت و دەسەڵات و فەرماندەکانیشی رازی نابن بەوەى دەزگاکە لەو ئەرکانەى بچێتەدەر کە لە یاساى بنبڕکردنى تیرۆرى ساڵى 2016 هاتووە.
شانەى راگەیاندنى ئەمنى: دەست لە کاروبارى سیاسى وەرنادەین
1ى ئابى 2022 ، شانەى راگەیاندنى ئەمنیى عێراق راگەیێندراوێکى بڵاوکردەوە و تێیدا جەختى لەوە کردەوە کە دامەزراوە سەربازى و ئەمنییەکانى عێراق لەژێر فەرمانى فەرماندەى گشتیى ھێزە چەکدارەکانی وڵاتدان و دوور و نزیک دەست لە کاروبارى سیاسى وەرنادەن.
شانەى راگەیاندنى ئەمنیى عێراق دەڵێت: "لەم ساتەوەختەدا پڕوپاگەندە بڵاودەکرێتەوە بۆ ئەوەى هێزە ئەمنییەکان بکرێنە بەشێک لە دۆخى سیاسیى ئێستا، بەڵام ئەو دەنگۆیانە راست نین و رەتیاندەکەینەوە".
ئەو روونکردەوەیەى شانەى راگەیاندنى ئەمنیى وڵات دوای ئەوە هات کە لە بەشێک لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانى عێراق دەنگۆى پاڵپشتى و لایەنگرى بەشێک لە بەرپرسانى سەربازى بڵاوکرایەوە بۆ هەردوو بەرەى ناکۆکى ئێستاى عێراق کە رەوتى سەدر و هاوپەیمانى چوارچێوەى هاوئاهەنگین.
وەزارەتى بەرگرى: بێلایەن دەمێنینەوە
31ى تەممووزى 2022، وەزارەتى بەرگریی عێراق راگەیێندراوێکى بڵاوکردەوە و تێیدا ئەو زانیارییانە رەتدەکاتەوە کە بڵاوکراونەتەوە و گوایە فەرماندەى یەکەى یازدەى پیادەى سوپاى عێراق پاڵپشتیى خۆى بۆ خۆپێشاندەران دەربڕیوە و دەڵێت: "وەزارەتى بەرگرى جەخت لەوە دەکاتەوە کە سوپا بە سەرجەم کارمەند و فەرماندەکانییەوە لە خزمەتى گەلى عێراقدایە و لە گەلەوە نزیکە".
ئەو روونکردنەوەیەی وەزارەتى بەرگریى عێراق دوای ئەوە هات کە لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانى عێراق دەنگۆیەک بڵاوکرایەوە کە گوایە لیوا روکن سائیب عوبێد موحسین، فەرماندەى یەکەى یازدەى پیادەى سوپاى عێراق لە بەغدا چووەتە ریزى خۆپێشاندەرانى لایەنگرانى رەوتى سەدر و پاڵپشتی کردوون لەو مانگرتنەى کە لە 30ى تەممووزەوە لە نێو پەرلەمانى عێراق دەستیان پێکردووە.
وەزارەتى بەرگریی عێراق ئاماژەى بەوە داوە کە ئەرکى ئەوان پاراستنى خۆپێشاندەران و موڵک و ماڵى گشتى و تایبەت و رێگرییە لە روودانى هەر پێشێلکارییەکى ئەمنى و گوشارەکانیان لەسەر ئەو کەسانە تووند دەکەنەوە کە چوونەتە نێو خۆپێشاندەران و دەیانەوێت دۆخەکە بقۆزنەوە و دۆخى ئەمنى تێکبدەن.
لەبارەی ئەو هەموو راگەیێندراوە، د. ئەحمەد شەریفی، شڕۆڤەکارى ئەمنى بە تۆڕى میدیایی رووداوى گوت: "کێشە لە سوپا پۆلیس نییە، بەڵکو لە بەشێک لە گرووپە چەکدارەکانى حەشدى شەعبیدایە کە پەیوەستن بە حیزبەکانەوە. مەترسییەکە ئەوەیە بەشێک لەو گرووپانە بچنە بەرەیەکى خۆپێشاندانەکان، بەتایبەت کە لێکچوون هەیە لە جلوبەرگى ئەو گرووپە چەکدارانەى حەشدى شەعبی لەگەڵ سوپا و پۆلیس."
11:45
وەزیرەکەى سەدر سێ مەرج بۆ دیالۆگ لەگەڵ چوارچێوەى هاوئاهەنگى دادەنێت
خۆپێشاندەران لە پەرلەمانی عێراق. وێنە: AFP
ساڵح محەممەد عێراقى، وەزیرى موقتەدا سەدر، رێبەرى رەوتى سەدر سێ مەرجى راگەیاند بۆ ئەنجامدانى دیالۆگ لەگەڵ هاوپەیمانیى چوارچێوەى هاوئاهەنگى، لەوانە کشانەوەى هادى عامرى، سەرۆکى هاوپەیمانیى فەتح لە چوارچێوەى هاوئاهەنگى و سەرکۆنەکردنى ئەو تۆمارە دەنگییەی کە گوایە قسەکەری سەرەکی تێیدا نووری مالیکی، سەرۆکی هاوپەیمانیی دەوڵەتی یاسایە.
1ى ئابى 2022، ساڵح محەممەد عێراقى، وەزیرى موقتەدا سەدر وەڵامى دەستپێشخەرییەکى هادى هامرى دایەوە کە ئەمڕۆ رایگەیاند بۆ ئەوەى رەوتى سەدر و هاوپەیمانیى چوارچێوە هاوئاهەنگى دەست بە دیالۆگ بکەن.
ساڵح محەممەد عێراقى کە لێدوانەکانى بە بۆچوونى موقتەدا سەدر دادەنرێن، لە تویتێكدا گوتی، ئەگەر رەوتى سەدر سازش بکات و ئەنجامدانى دیالۆگ قبووڵ بکات، ئەوە لەسەر بنچینەی سێ مەرج دەبێت.
دیارترین مەرجەکانى وەزیرەکەى سەدر ئەوەیە کە هادى عامرى و فراکسیۆنەکەى لە هاوپەیمانیى چوارچێوەى هاوئاهەنگى بکشێنەوە و سەرکۆنەى ئەو گوتانە بکەن کە گوایە گوتەی نووری مالیکی، سەرۆکی هاوپەیمانیی دەوڵەتی یاسان.
ساڵح محەممەد عێراقی مالیکى بە "سپایکەرمان" ناودەبات وەک ئاماژەیەک بۆ رووداوى کوژرانی سەربازان لە سەربازگەى سپایکەر لە پارێزگارى سەلاحەدین لەلایەن چەکدارانى رێکخراوى داعش لەساڵى 2014 کە ئەو کات مالیکى سەرۆکوەزیرانى عێراق بوو.
لە مەرجى سێیەمدا وەزیرەکەى سەدر بە هادى عامرى دەڵێت، "تۆ لەوانە بوویت کە واژۆت لەسەر بەڵگەنامەى چاکسازى کردووە کە جێبەجێنەکرا. کێ گەرەنتى ئەوە دەدات دیالۆگى چاکسازى جێبەجێبکرێت؟ پێویستە گەرەنتییەک بدەیت بۆ ئەوەى عێراق لە کەڵبەى گەندەڵى رزگار بکرێت."
1ى ئابى 2022 ، هادى عامرى، سەرۆکى هاوپەیمانیى فەتح لە راگەیێندراوێکدا ئاماژەى بەوەدا کە بۆ جارێکى دیکە داوا لە رەوتى سەدر و هاوپەیمانى چوارچێوەى هاوئاهەنگى دەکات لۆژیکى ژیری و دانبەخۆداگرتن پەیڕەو بکەن و بەرژەوەندیى هاووڵاتییان وڵات بخەنە پێش هەر بەرژەوەندییەکی دیکە و لە رێگەى دیالۆگى جیدى و بونیاتنەرەوە چارەسەرى خاڵە ناکۆکەکانى نێوانیان بکەن.
11:44
هادى عامرى بۆ سەدر و چوارچێوە: کۆببنەوە و کۆتایی بەم دۆخە بهێنن
هادى عامرى، سەرۆکى هاوپەیمانیى فەتح
هادى عامرى، سەرۆکى هاوپەیمانیى فەتح داواى لە رەوتى سەدر و هاوپەیمانیى چوارچێوەى هاوئاهەنگى کرد دیالۆگى بونیاتنەر بۆ چارەسەرى کێشەکانى نێوانیان بکەن و ئاماژە بەوەدەکات کە دۆخى راگەیاندنى ئێستا بەو ئاراستەیەیە کە خەریکە لە کۆنتڕۆڵ دەربچێت و بگاتە ئاستى تووندوتیژى.
1ى ئابى 2022، هادى عامرى، سەرۆکى هاوپەیمانیى فەتح لە راگەیێندراوێکدا ئاماژەى بەوەدا کە بۆ جارێکى دیکە داوا لە رەوتى سەدر و هاوپەیمانیى چوارچێوەى هاوئاهەنگى دەکات لۆژیکى ژیری و دانبەخۆداگرتن پەیڕەو بکەن و بەرژوەندى هاووڵاتیان و وڵات بخەنە پێش هەر بەرژەوەندییەکی دیکە و لە رێگەى دیالۆگى جیدى و بونیاتنەرەوە هەوڵی نەهێشتنی خاڵە ناکۆکەکانى نێوانیان بدەن.
هادى عامرى کە یەکێکە لە سەرکردەکانى هاوپەیمانیى چوارچێوەى هاوئاهەنگى دەڵێت، دۆخى راگەیاندن لە رێگەى دەرکردنى راگەیێندراو و دژە راگەیێندراوەوە بۆ هاندانى جەماوەر، بە ئاراستەیەکە کە ئەگەر هەیە لە کۆنتڕۆڵ دەربچێت و بگاتە ئاستى تووندوتیژى و دەشڵێت: "خوێنى عێراقییەکان بۆ هەمووان بەبەهایە و لەحەفتاکانى سەدەى رابردووەوە گەلى عێراق خوێنی لێ دەچۆڕێت و با کۆتایی بە خوێنڕشتن بێت".
ئەو داواکارییەى سەرۆکى هاوپەیمانیى فەتح لەکاتێکدایە، لایەنگرانى رەوتى سەدر لە 29ى تەممووزەوە لەنێو پەرلەمانى عێراق مانگرتنیان راگەیاندووە و داواى گۆڕانکاری ریشەیی لە پرۆسەى سیاسی دەکەن و بڕیارە ئەمڕۆش ژمارەیەک لەلایەنگرانى هاوپەیمانىی چوارچێوەى هاوئاهەنگى لەنزیک ناوچەى سەوز لە بەغدا دژە خۆپێشاندان ئەنجامبدەن.
11:42
رۆژێکی یەکلاییکەرەوە لە عێراق
لایەنگرانی سەدر لەنێو پەرلەمانی عێراق. وێنە؛ Sabah ARAR / AFP)
رووداو دیجیتاڵ
مانەوەی لایەنگرانی رەوتى سەدر لەنێو پەرلەمانی عێراق پێی نایە رۆژی سێیەم، خۆپێشاندەران سوورن لەسەر رەتکردنەوەی محەممەد شیاع سوودانی، بەربژێری چوارچێوەی هاوئاهەنگی بۆ پۆستی سەرۆکوەزیران.
ئەوەی لە سەرەتای ڤیدیۆکەدا دەردەکەوێت، جۆش و خرۆشى خۆپێشاندەرانە لە نێو هۆڵی پەرلەمانی عێراق لەدوای تویتێکی رێبەرى رەوتى سەدر، موقتەدا سەدر بە خۆپێشاندەرانی گوت، "ئەگەر ئەم دەرفەتەتان لەدەستدا گلەیی لەمن نەکەن."
محەمەد کەمال، خۆپێشاندەرێکە و دەڵێت، "روومانکردە ئەنجوومەنی نوێنەران و خۆپێشاندانمان کرد، فەخامەتی بەڕێز موقتەدا سەدر رایگەیاند، بژارە بژارەی گەلە، ئەمڕۆش هەر شۆڕشێک مافەکانمان بەدەستنەهێنێت، سەرناگرێت ئەمڕۆش ئێمە بەڕێز سەدر بەباش دەزانین داکۆکی لە داواکارییەکانمان بکات."
موقتەدا سەدر لە هەژماری تایبەتی خۆی لە تویتەر پەیامێکی بڵاوکردەوە و گوتی، "ئەو شۆڕشە خۆڕسکەى ئێستا کە ناوچەى سەوزى ئازادکردووە، وەک قۆناخى یەکەم دەرفەتێکى زێڕینە و هیوادارم لەدەستدانى دەرفەتى زێڕینى یەکەمى ساڵى 2016 دووبارە نەبێتەوە."
دوای تویتەکەی سەدر، خەڵک بە لێشاو روویانکردە ناوچەی سەوز، ژمارەیەکی کەمی هێزی ئەمنیش کە لە نزیک پەرلەمان بوون، کشانەوە.
مورتەدا عەبد، خۆپێشاندەرێکی دیکەی و دەڵێت، "بەدڵنیاییەوە ئەمانە داواکاریی گەلی عێراقن، ئەمە بۆ هەمووان روونە کە چاودێریی دۆخی عێراق دەکەن، ئەمانە داواکاریی رەوای گەلن، گشتین، نەک تایبەت بە کەسێک یان لایەنێکى سیاسی دیاریکراو، باشە؟ داواکارییەکان نەهێشتنی ئەو چینە سیاسییەن کە شوێنەکەوتووی سیاسەتی دەرەوەن و لە بەرژەوەندیی وڵاتانن نەک لە بەرژەوەندیی عێراق، دەمانەوێ تەواوی ئەو رووخسارانە نەمێنن کە لەوەتەی رووخانی رژێمی پێشووتر لە دەسەڵاتن تائێستا."
ئاڵۆزییەکانی بەغدا گەیشتوونەتە قۆناخێکی هەستیار و مەترسیدار، لیژنەی جەماوەری سەربە چوارچێوەی هاوئاهەنگی ئامادەکاریی دەکات لە ناوچەی سەوزی بەغدا وەک خۆیان دەڵێن، "خۆپێشاندانێکی ئاشتییانە" بکەن.
لیژنەکە داوا لە هەموو پێکهاتەی خێڵەکی و ئەکادیمی و رۆشنبیری دەکات کاژێر 5 بۆ "خۆپێشاندانێکی ئاشتییانە" لە ناوچەی سەوزی بەغدا ئامادەبن، وەک خۆیان دەڵێن، ئامانج لە خۆپێشاندانەکەیان رێگریکردنە لە "پلانی کودەتایێکی گوماناوی و رفاندنی دەوڵەت و رەتکردنەوەی شەرعییەتەکەی و هەروەها سووکایەتیکردنە بە دامەزاوە دەستوورییەکانی و رەتکردنەوەی پرۆسەی دیموکراسی."
لە لایەکی دیکەوە ئەنتۆنیۆ گۆتێرێز، سکرتێری گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان لە پەیامێکدا داوادەکات، "پەلەبکرێت لە هێورکردنەوەی دۆخەکە و خۆبەدوورگرتن لە هەرجۆرە گرژی و ئاڵۆزییەک."