لێبووردنی نێودەوڵەتی: لە عەفرین بەهۆی کوردبوونەوە خەڵک دەستگیر دەکرێت

 

رۆژی 27ـی ئاداری 2023، رێکخراوی لێبووردنی نێودەوڵەتی راپۆرتی ساڵانەی لەبارەی رەوشی مافەکانی مرۆڤ لە جیهاندا بۆ ساڵی 2022 بڵاوکردەوە و تێیدا باس لەوە دەکات کە وێڕای کەمبوونەوەی زیانەکان، شەڕی سووریا بەردەوام بووە؛ دەشڵێت، لایەنەکانی شەڕ "بێ ئەوەی رووبەڕووی لێپێچینەوە و سزادان بکرێنەوە، لە پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤ، بنپێکردنی یاسای نێودەوڵەتی و ئەنجامدانی تاوان بەردەوام بوون." 

 

لێبووردنی نێودەڵەتی دەڵێت، ساڵی رابردوو هێزەکانی حکومەتی سووریا و گرووپە چەکدارەکانی ئۆپۆزیسیۆن و هاوپەیمانەکانیان بۆردوومان و تۆپبارانی "باکووری سووریا"یان کردووە و ئەوەش کاریگەری گەورەی لەسەر هاووڵاتیان سڤیل هەبووە، لەنێویاندا وێستگەکانی ئاو و کامپی ئاوارەکان؛ ئاماژە بەوەش دەکات کە حکومەت، هێزەکانی ئۆپۆزیسیۆن و بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەر هاووڵاتیانی سڤیلیان خستووەتە بەردەم "دەستبەسەرکردنی هەڕەمەکی، رفاندن و بێسەروشوێنکردنی زۆرەملێ."

 

وەک رێکخراوەکەی بواری مافەکانی مرۆڤ باسی دەکات، لە ساڵی 2022دا بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەر و دەستەی تەحریری شام "بەردەوام بوون لە سنووردارکردنی ئازادی رادەربڕین و ئازادی خۆپێشاندان. حکومەتیش بەردەوام بووە لە رێگریکردن لە دانیشتووان و ئاوارەکانی نێوخۆی باکووری رۆژئاوای سووریا لە پراکتیزەکردنی مافە ئابووری و کۆمەڵایەتییەکانیان، لەوانە رێگریکردن لە یارمەتیدانی ئاوارەکان لە کامپی روکبان لە نزیک سنووری ئوردن."

 

لە مانگی شوباتدا سەدان کەس لە شاری سوەیدا لە باشووری رۆژئاوای سووریا، ناڕەزایەتییان لە بەرامبەر خراپی دۆخی ژیان دەبڕی. بەدرێژایی ساڵ مامۆستایان لە باکووری رۆژئاوای سووریا کە ناوچەیەکی ژێر دەسەڵاتی دەستی تەحریری شام بوو، ناڕەزایەتیان دەربڕی بەرامبەر کەمی مووچە.

 

لە مانگی نیسانی هەمان ساڵدا، پڕۆگرامی خۆراکی جیهانی مەزەندەی کرد 55%ی دانیشتووانی سووریا ئاسایشی خۆراکیان نییە. ئەمنێستیش دەڵێت، دۆخی ئابووری و کۆمەڵایەتی لە سەرانسەری وڵاتدا تێکچووە و 14.1 ملیۆن کەس پێویستییان بە هاوکاریی مرۆیی وەکو خۆراک، ئاو و پاکوخاوێنی، تەندروستی، پەروەردە و نیشتەجێبوون هەبووە.

 

 

ئەمنێستی دەڵێت، لە ساڵی 2022دا لایەنەکانی شەڕ و هاوپەیمانەکانیان بەردەوام بوون لە ئەنجامدانی هێرشی ئاسمانی و زەوینی بۆ سەر ژێرخانی سڤیل لە باکووری سووریا، بەشێوەیەکی نایاسایی و ئەوەش "بووەتە هۆی کوشتن و برینداربوونی دەیان کەسی سڤیل."

 

رێکخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی دەڵێت، حکومەتی سووریا بە پاڵپشتیی هێزەکانی رووسیا بەبێ جیاوازی هێرشی راستەوخۆی بۆ سەر وێستگەکانی ئاو، کامپی ئاوارە، کێڵگە پەلەوەرییەکان و ناوچەکانی نیشتەجێبوون لە باکووری رۆژئاوای سووریا کردووە؛ دەشڵێت، لە 6ـی تشرینی دووەمی رابردوودا، ئەو هێزانە زنجیرەیەک هێرشیان بە گوللە تۆپ و هێرشی ئاسمانی کردە سەر دارستانێکی نزیک لە کامپی ئاوارەکان لە کفر جالس لە باکووری رۆژئاوای سووریا و بەهۆیەوە چوار ئاوارە کوژران کە سێ منداڵ و ژنێکیان تێدابوو و زیاتر لە 70 هاوڵاتی سڤیلیش برینداربوون.

 

بەگوێرەی راپۆرتی لیژنەی لێکۆڵینەوەی نەتەوە یەکگرتووەکان لەبارەی سووریا، حکومەتی سووریا و رووسیا چەندین هێرشی ئاسمانی و زەوینییان بۆسەر هاووڵاتیانی سڤیل لە باکووری رۆژهەڵاتی سووریا ئەنجامداوە. لە 2ـی کانوونی دووەمی 2022 هێرشێکی ئاسمانی کرایە سەر وێستگەی ئاوی ئاراشانی کە ئاو بۆ شاری ئیدلب دابیندەکات و هاووڵاتییەکی سڤیلی بریندار کرد و ئاوی لانیکەم 300 هەزار کەسی بڕی.

 

لە 3ـی کانوونی دووەم و 12ـی ئایاریشدا، هێرشی ئاسمانی بۆ سەر دوو کێڵگەی پەلەوەر لە پارێزگای ئیدلب بووە هۆی برینداربوونی سێ کەس. ئەمنێستی بە گەڕانەوە بۆ راپۆرتی نەتەوە یەکگرتووەکان دەڵێت، "بیانووی قایلکەر هەیە بۆ ئەوەی بڵێین هێزەکانی لایەنگری حکومەت بە مەبەست ئەو شوێنەیان کردووتە ئامانج."

 

 

ئەمنێستی ئینتەرناشناڵ دەڵێت، لە ساڵی 2022دا گرووپە چەکدارەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سووریا و تورکیای پاڵپشتیکاریان بێ جیاوازی هێرشیان ئەنجامداوە، لەوانە هێرشی درۆن و هێرشی زەمینی، "کە ناوچەکانی نیشتەجێبوون و قوتابخانە و کامپی ئاوارەیان لە باکووری سووریا کردووەتە ئامانج."

 

ئەمنێستی باس لە هێرشی درۆنی 24ـی شوباتی ساڵ دەکات؛ ئەوکات هێرشێکی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی تورکیا ناوچەیەکی کردە ئامانج. شوێنی بۆردوومانی درۆنەکە لە نزیک پاسێکی سڤیل لەسەر رێگەی عامودا - قامشلۆ لە رۆژئاوای کوردستان بوو و تێیدا لانیکەم چوار هاووڵاتی سڤیل برینداربوون.

 

ئەمنێستی دۆخی عەفرینیش وەک نموونە دەهێنێتەوە و دەڵێت، لە هێرشێکدا بۆ سەر قوتابخانەیەک لە گوندێکی نزیک لە عەفرین 11 منداڵی تەمەن 6 بۆ 12 ساڵان بریندار بوون. 

 

 

رێکخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی باس لەوە دەکات کە لە ساڵی 2022شدا بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەر بەردەوام بووە لە "هێشتنەوەی نایاسایی" نزیکەی 17,000 ژن و 37,000 منداڵی سووری و عێراقی و نەتەوەی دیکە لە کامپەکانی هۆل و رۆژ لە رۆژئاوای کوردستان؛ رەخنەی ئەوەش لە بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەر دەگرێت کە ئەو 54 هەزار ژن و منداڵە لە دۆخێکی خراپدا ژیاون و دەستیان بە رێوشوێنی یاسایی نەگەیشتووە بۆ یەکلاکردنەوەی کەیسەکانیان. 

 

ئەمنێستی دەڵێت، لە 7ـی شوباتدا هێزەکانی ئاسایشی سەر بە بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەر لە کامپی هۆلی حەسەکەی رۆژئاوای کوردستان تەقەیان کردووە و بەهۆیەوە "لانیکەم منداڵێک و سێ ژن کوژراون و سێ منداڵیش دیکەش بریندار بوون."

 

رێکخراوەکە دەشڵێت، رۆژی 20ـی کانوونی دووەمی 2022 بەهۆی پێکدادانی نێوان هێزەکانی سووریای دیموکرات و داعش لە گرتووخانەی غوێرانی حەسەکە، "سەدان منداڵ گیریان خوارد و بۆ ماوەی 10 رۆژ دەستیان بە خۆراک و چارەسەری پێویستی پزیشکی نەگەیشت." ئەمنێستی ئاماژە بەوەش دەکات کە لە رۆژئاوای کوردستان "منداڵان لە گرتووخانەکاندا لە دۆخێکی سەختی مرۆییدا بەندکراون." ئەوەش وەکو خۆی دەڵێت، رێککەوتنی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ مافەکانی منداڵ پێشێل دەکات کە لە ساڵی 1989دا لە نیویۆرک واژۆکرا. 

 

 

لە سەرەتای ساڵی 2018 تورکیا و هێزە نزیکەکانی لە ئۆپەراسیۆنی ناولێنراو بە چڵە زەیتوون لە لایەن ئەنقەرەوە دەستیان بەسەر هەرێمی عەفرینی رۆژئاوای کورستاندا گرت. لە تشرینی یەکەمی 2019ش ئەو هێزانە هێرشیان کردە سەر سنووری سەرێکانی و گرێسپی لە رۆژئاوای کوردستان و ئەوانیشیان خستە ژێر دەستی خۆیان.

 

ئەمنێستی ئاماژە بە داتای رێکخراوێکی ناحکومی مافەکانی مرۆڤ دەکات و دەڵێت، لە تەممووزدا 79 کەس لەلایەن سوپای نیشتمانی لە عەفرین، سەرێ کانی و گرێ سپی لە رۆژئاوای کوردستان دەستبەسەرکراون. ئەمنێستی دەڵێت، ئەو کەسانە بە هۆی کوردبوون و بە تۆمەتی نزیکی لە بەڕێوەبەرایەتی خۆسەر، هەوڵدان بۆ بەزاندنی سنووری تورکیا بەشێوەیەکی نایاسایی و هەراسانکردن دەستبەسەرکراون. رێکخراوەکە باس لەوەش دەکات، لەو ژمارەیە 13 کەس رزگارکراون و چارەنووسی ئەوانی دیکەش نادیارە. 

 

ئەمنێستی ئاماژە بە ئاماری رێکخراوی "سوورییەکان بۆ راستی و دادپەروەری" دەکات کە لە مانگی ئابی 2022دا رێکخراوە سوورییەکە رایگەیاند، لە شەش مانگی یەکەمی ساڵدا لە عەفرینی رۆژئاوای کوردستان 311 کەس بەهۆی نەژادیان یانیش بە مەبەستی وەرگرتنی پارە بەرامبەر ئازادکردنیان، رفێندراون. لەو ژمارەیەش 282 کەسیان ئازاد کراون.

 

بەگوێرەی لیژنەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ لێکۆڵینەوە لە سووریا، سوپای نیشتمانیی سووریا بەندکراوەکانی بۆ ماوەی نێوان سێ مانگ بۆ سێ ساڵ راگرتووە و پەیوەندیکردن پێیانەوە لەلایەن کەسوکار و پارێزەرانییەوە قەدەخەکردووە. هاوکات، "ئەوانەشی کە لە سۆراخی کەسوکاریان پرسیوە، هەڕەشەی دەستگیریکردنیان لێکراوە، یانیش تەنیا لە کاتی پێدانی بەرتیل رێگەیان پێدراوە پەیوەندی بە کەسوکاریانەوە بکەن."

 

 

ئەمنێستی ئینتەرناشناڵ دەڵێت، حکومەتی سووریا بەردەوام بووە لە بێسەروشوێنکردنی زۆرەملێی هەزاران کەس، لەنێویدا رۆژنامەڤانان، بەرگریکارانی مافی مرۆڤ، پارێزەران و شرۆڤەکارانی سیاسی؛ دەشڵێت بەشێک لەوانە بۆ ماوەی سەروو 10 ساڵ بێسەروشوێنکراون. 

 

لە مانگەکانی شوبات و نیسانی 2022دا دەسەڵاتدارانی سووریا چارەنووسی نزیکەی هەزار و 56 کەسیان ئاشکرا کرد کە لە سەرەتای شەڕی نێوخۆی سووریاوە دیار نەمابوون.

 

لە 30ـی نیسانی هەمان ساڵدا، بەشار ئەسەد فەرمانی یاسایی ژمارە 7ـی دەرکرد کە لێبووردنی گشتی بۆ ئەنجامدەرانی تاوانەکانی "تیرۆر" دەگرێتەوە، جگە لەوانەی تاوانانەی بوونەتە هۆی مردن. ئەمنێستی دەڵێت، دەسەڵاتداران نەیانتوانیوە ژمارەی ئەو دەستگیرکراوانە بخەنەڕوو کە بەهۆی بڕیارەکەوە ئازادکراون، بەڵام رێکخراوە نێوخۆییەکان دەڵێن، 150 کەس ئازادکراون.

 

لە 30ی ئاداری 2022دا ئەسەد یەکەم یاسای سووریای دەرکرد کە ئەشکەنجەدان بە تاوان دادەنێت، بەڵام وەک ئەمنێستی دەڵێت، یاساکە "نەیتوانیوە ئەو پارێزبەندییە نەهێڵێت کە هێزی سەربازی و ئەمنییەکان هەیانە" و قوربانیانی پێشووی ئەشکەنجەدان قەرەبوو بکاتەوە. 

 

بەگوێرەی لیژنەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ لێکۆڵینەوە لە سووریا، بەرپرسانی حکومەتی سووریا لە ساڵی 2022دا بەردەوام بوون لە ئەشکەنجەدان و مامەڵەی خراپ، لەنێویدا "شۆکی کارەبایی، سووتاندنی بەشەکانی لەش، لوولکردن لەنێو تایەی ئۆتۆمبێلدا و لێدان بە ئامرازی جیا وەکو دار و کێبڵ."

 

 

لە بارەی پێشێلکارییەکانی بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەر، ئەمنێستی ئاماژە بە لێسەندنەوەی مۆڵەتی کارکردن لە تۆڕی میدیایی رووداو لە رۆژئاوای کوردستان و ناوچەکانی دیکەی ژێر دەسەڵاتی هەسەدە لەلایەن بەڕێوەبەرایەتییەکەوە دەکات و دەڵێت، "بە تۆمەتی بڵاوکردنەوەی زانیاری هەڵە و هاندانی رق و کینە" رۆژی 5ـی شوبات، بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەر مۆڵەتی کارکردنی تۆڕی میدیایی رووداوی راگرت.

 

ئەمنێستی دەشڵێت، لە کانوونی دووەمی 2022دا هێزەکانی سووریای دیموکرات، "تەقەی راستەوخۆی لە خەڵکی کردووە کاتێک ناڕەزایەتیان بەرامبەر تێکچوونی دۆخی ئابووری و نەبوونی خزمەتگوزارییە سەرەکییەکان لە پارێزگای رەققە دەربڕی؛" دەشڵێت، لانیکەم 50 کەس لەو رووداوەدا بریندار بوون. 

 

 

لە نیساندا دوای زیادبوونی رەخنەکان لە سیاسەتی ئابووری و کۆمەڵایەتییەکانی حکومەت، یاسایەکی نوێی تاوانە ئەلیکترۆنییەکان لە سووریا دەرچوو کە سزای تووند و پێبژاردن بەسەر هەر کەسێکدا دەسەپێنێت کە بە شێوەی ئۆنلاین رەخنە لە دەسەڵاتداران یان دەستوور بگرێت.

 

ئەمنێستی لەو بارەیەوە دەڵێت، مادەکانی 24 و 25 "تۆمەت بۆ هەڵبەستنی ئەلیکترۆنی" بە تاوان دادەنێت کە بە گۆڕینەوەی زانیاری لە نێوان دوو کەسدا، لەوانەش لە پەیوەندییە تایبەتەکاندا، بڵاوکردنەوەی زانیاریی ئابڕووبەرانە لەسەر کەسانی دیکە پێناسە دەکرێت و پێبژاردنێکی تووندتر و سزای زیندانیکردن بەسەر تۆمەتباردا دەسەپێندرێت ئەگەر کەسەکە فەرمانبەری حکومەت بێت.

 

رێکخراوی لێبووردنی نێودەوڵەتی دەڵێت، مادەکانی 27، 28 و 29ـی یاساکە سزای زیندانیکردن لەنێوان سێ بۆ 15 ساڵ بەسەر ئەو کەسانەدا دەسەپێنن کە بڵاوکراوەکانیان لە سۆشیاڵ میدیا " داوای گۆڕینی دەستوور دەکەن بە شێوەیەکی نایاسایی"، "شکۆی دەوڵەت لەکەداردەکەن"، و "پێگەی دارایی دەوڵەت بنپێدەکەن."

 

لە مانگی حوزەیرانی رابردوودا، وەزیری ناوخۆی سووریا رایگەیاند، بەپێی یاسای تاوانە ئەلیکترۆنییەکان 11 کەس بەهۆی بڵاوکردنەوەی "زانیاری ساختە" لە فەیسبووک دەستگیرکراون.

 

 

ئەمنێستی ئینتەرناشناڵ دەڵێت، دەستەی تەحریری شام لە ساڵی 2022دا بەردەوام بوو لە "سەرکوتکردنی ئازادی رادەربڕین" بە دەستبەسەرکردنی رۆژنامەڤانان، چالاکڤانان یان هەرکەسێک کە رەخنەی لە دەسەڵاتەکەی گرتبێت، بەبێ دەستڕاگەیشتن بە پارێزەر یان ئەندامانی خێزانەکەی.

 

رێکخراوە نێوخۆییەکان بە رێکخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتییان راگەیاندووە کە گرووپەکە بەشێک لە چالاکییەکانی رێکخراوە مرۆییەکانی سنووردار کردووە یان ناچاری کردوون هاوئاهەنگی لەگەڵ گرووپە چەکدارەکە بکەن، "ئەمەش وایکردووە بەخشەران بۆ ماوەیەکی کاتی پارەدان رابگرن."

 

 

رێکخراوی ئەمنێستی ئینتەرناشناڵ دەڵێت، وڵاتانی ئەوروپا لە رێگەی دادگە نیشتمانییەکانیانەوە لەسەر بنەمای دەسەڵاتی دادوەریی گشتگیر لێکۆڵینەوەیان لەو کەسانە کردووە "کە گومانیان لێدەکرا بەپێی یاسا نێودەوڵەتییەکان لە سووریا تاوانیان ئەنجامدا بێت."

 

رۆژی 13ـی کانوونی دووەمی 2022، بە تۆمەتی تاوانی دژی مرۆڤایەتی، دادگەی باڵای هەرێمی لە شاری کۆبلێنزی ئەڵمانیا، سزای زیندانی هەتاهەتایی بەسەر ئەفسەرێکی پێشووی هەواڵگری سووریادا سەپاند. 

 

ئەمنێستی دەڵێت، رۆژی 19ـی کانوونی دووەم، دادگاییکردنی پزیشکێک کە تۆمەتبارە بە ئەنجامدانی تاوانی دژ بە مرۆڤایەتی، لەوانە 18 تۆمەتی ئەشکەنجەدان و کوشتنی دەستبەسەرکراوان لە نەخۆشخانە سەربازییەکانی دیمەشق و حمس لە نێوان ساڵانی 2011 بۆ 2012، لە شاری فرانکفۆرتی ئەڵمانیا دەستیپێکرد. پۆلیسی ئەڵمانیا تۆمەتبارەکەیان لە مانگی حوزەیرانی ساڵی 2020دا دەستبەسەرکردبوو.

 

لێبووردنی نێودەوڵەتی دەشڵێت، لە 4ـی نیسانی 2022دا دادگەی تێهەڵچوونەوەی پاریس لە فەرەنسا بڕیاری لەسەر دادگاییکردنی ئیسلام عەلوش دا کە سەرکردەی پێشووی گرووپێکی چەکداری ئۆپۆزیسیۆن بوو لە دەوروبەری دیمەشق و لە ساڵی 2020دا لە پاریس دەستبەسەرکرابوو؛ تۆمەتەکانیشی بریتی بوون لە "ئەنجامدانی تاوانی جەنگ، لەنێویاندا ئەشکەنجەدان."

 

 

بەگوێرەی ئەمنێستی ئینتەرناشناڵ، لە ساڵی 2022دا ژمارەی ئاوارەکان لە سووریا بۆ 6 ملیۆن و 900 هەزار کەس زیادی کرد. لە کۆی نزیکەی 4 ملیۆن کەس کە لە باکووری رۆژئاوای سووریا دەژین، کە ناوچەیەکی ژێر دەسەڵاتی گروپە چەکدارەکانی ئۆپۆزسیۆنە، ئەمنێستی دەڵێت، دوو ملیۆن و 800 هەزار کەس ئاوارە بوون.

 

ئەمنێستی باس لەوە دەکات کە حکومەت بەردەوام بووە لە رەتکردنەوە و رێگریکردن لە دەستڕاگەیشتنیان بە خزمەتگوزارییە سەرەکییەکان، لە ئەنجامدا خەڵکی ناوچەکە "بە تەواوی پشتیان بە هاوکارییە مرۆییەکان بە هاوئاهەنگیی نەتەوە یەکگرتووەکان بەستووە. ئەوەش لەچوارچێوەی بڕیاری ئەنجوومەنی ئاسایشی پەیوەست بە کراوەیی هێشتنەوەی دەروازە سنوورییەکان کە لە مانگی تەمموزدا بۆ ماوەی شەش مانگ نوێکرایەوە، دوای ئەوەی درێژکردنەوەی بۆ ماوەی 12 مانگ لەلایەن رووسیاوە ڤیتۆ کرا. 

لە کۆی گشتیی ئاوارەکانی باکووری رۆژئاوای سووریا، بەگوێرەی ئەمنێستی، نزیکەی یەک ملیۆن و 700 هەزار کەس لە کامپەکاندا دەژین کە 58%یان منداڵ و مێرمنداڵ بوون و 22%یان ژن بوون. "زۆرینەی رەهای ئەوانەش لە چادرەکاندا دەژین کە کەمترین تایبەتمەندی یان پاراستنیان لە گەرمای زۆر، سەرما یان باران پێشکێشکراوە و دەستڕاگەیشتنیان بە ئاو و پاکوخاوێنی و چاودێری تەندروستی سنووردار بووە یان هەر نەبووە."

 

لێبووردنی نێودەوڵەتی دەڵێت، تەنیا 40%ی دانیشتوانی کەمپەکان دەستیان بە ئاودەستی رێکوپێک گەیشتووە؛ دەشڵێت، پێویستی ئاوی نێوماڵ بۆ خواردنەوە و چێشتلێنان و پاراستنی پاکوخاوێنی کەسی دابین نەکراوە، "دانیشتووانی کەمپەکان بە تەواوی پشتیان بە رێکخراوە مرۆییەکان بەستبوو بۆ پڕکردنەوەی تانکی ئاو."

 

زیاتر لە هەشت هەزار ئاوارەی سووریا لە کامپی روکبان هەن کە دەکەوێتە سەر سنووری عێراق و ئوردن. ئەمنێستی دەڵێت، ئاوارەکان دووچاری دۆخی خراپ بوون، "چونکە حکومەتی سووریا بۆ ماوەی ساڵێکی دیکە رێگری لە ناردنی یارمەتییە سەرەکییەکانی وەک خۆراک و ئاو و پێداویستییە پزیشکییەکان کردووە". 

 

 

لە ساڵی 1967 لەدوای شەڕێکی شەش رۆژە، ئیسرائیل دەستی بەسەر دوو لەسەر سێی رووبەری بەرزاییەکانی جۆلان لە سووریادا گرت. 

 

ئەمنێستی دەڵێت، لە ساڵی 2022دا بەرزاییەکانی جۆلان لەژێر داگیرکاری و لکاندنی نایاسایی ئیسرائیلدا مانەوە. بەپێی ئامارەکانی ئەلمەرسەد کە رێکخراوێکی ناحکومی مافی مرۆڤی سوریایە و بنکەکەی لە بەرزاییەکانی جۆلانە، ژمارەی دانیشتووانی ئیسرائیلی جوو کە لە 35 شوێنی نیشتەجێبوونی نایاسایی لە بەرزاییەکانی جۆلان دەژین، کۆی ژمارەی دانیشتووانی سوریای لە ناوچەکەدا تێپەڕاندووە و گەیشتووەتە 29 هەزار دانیشتوو لەکاتێکدا ژمارەی دانیشتووانی سووریا لە سێیەکی رووبەری دیکەی جۆلان 28 هەزار کەس بووە.

 

لە مانگی تەمموزدا ئەنجوومەنی نیشتمانی پلاندانان و بیناسازیی ئیسرائیل دوو شوێنی نیشتەجێبوونی نوێی پەسندکرد کە هەریەکەیان 2000 یەکەی نیشتەجێبوون لەخۆدەگرێت، ئەمەش بەشێکە لە پلانێکی حکومی بە بڕی 293 ملیۆن دۆلار کە لە مانگی کانوونی یەکەمی 2021دا راگەیەندرا بۆ دوو هێندەکردنی ژمارەی دانیشتووانی جوو لە بەرزاییەکانی جۆلان. هاوکات، ئەمنێستی دەڵێت، دانیشتووانی سووریا لە بواری نیشتەجێبوون و دابەشکردندا رووبەڕووی جیاکاری بوونەتەوە.

 

 

بەگوێرەی ئەمنێستی، تا کۆتایی ساڵی 2022، 5.6 ملیۆن هاووڵاتیی سووریایی پەنابەر بوون. دەشڵێت، لە لوبنان بەهۆی خراپبوونی دۆخی ئابووری و سیاسەتی سەپێندراو بەسەریاندا، وایکردووە پەناخوازان بگەڕێنەوە، لە نێوان مانگەکانی شوبات و تەمموزیشدا، "دەسەڵاتدارانی تورکیا بە ئارەزووی خۆیان سەدان پیاو و کوڕی پەناخوازی سوورییان دەستبەسەرکردووە و بە شێوەیەکی نایاسایی گەڕاندوونەتەوە."