خالید شوانی: یاسای هەڵبژاردنی پارێزگاکان کوردی رەسەنی کەرکووک لە دەنگدان بێبەش دەکات

 

رۆژی سێشەممە 28-03-2023 د. خالید شوانی، ئەندامی مەکتەبی سیاسی یەکێتی نیشتمانی کوردستان میوانی بووڵتەنی نیوڕۆژی تۆڕی میدیایی رووداو میوان بوو کە سەنگەر عەبدولڕەحمان پێشکێشیدەکات؛ رایگەیاند: "ئەو بڕگەیە لە یاسای هەڵبژاردنەکان کە پەیوەندی بە کەرکووکەوە هەیە، لەڕووی یاسایی و دیموگرافییەوە یاسایەکی خراپە و دەنگدەرانی کوردی کەرکووک زیانی گەورەی لێدەکەن."

 

د. خالید شوانی گوتی، "بەپێی ئەم یاسایە، ناوی زۆربەی کوردانی رەسەنی کەرکووک کە لە ساڵی 1957ەوە سەر بە پارێزگای کەرکووک بوون، دەکەونە بەر مەترسیی سڕینەوە و لابردنی ناوەکانیان و لە بەرامبەردا ئیمتیازی زۆر بە عەرەبی هاوردە دراوە، کە بەپێی یاساکە مافی ئەوەیان پێدەدرێت ناویان لەناو تۆماری دەنگدەراندا بمێنێتەوە."

 

عەرەب و تورکمانی کەرکووک داوای زیندووکردنەوەی مادەی 35یان دەکرد، کە بەپێی ئەو ماددەیە سەرۆکوەزیرانی عێراق مافی دواخستنی هەڵبژاردنی هەیە لە کەرکووک، بەڵام ئەو ماددەیە هەڵوەشێندرایەوە.

 

ئەو ئەندامەی مەکتەبی سیاسی یەکێتی دەڵێت: "من لەلایەن یەکێتییەوە کرام بە سەرپەرشتیاری شاندی یەکێتی و بە هاوئاهەنگی لەگەڵ فراکسیۆنە کوردییەکان و بەتایبەتی پارتی دیموکراتی کوردستان لە ماوەی سێ رۆژی رابردوودا کارمان لەسەر بابەتەکە کرد، بەڵام ئەو مادەیەی دەنگی لەسەردرا، هەمان ئەو مادەیە نییە، کە ئێمە رۆژی پێشووتر لەگەڵ عەرەب و تورکمان لەسەری رێککەوتین."

 

مادەکە بە گوتەی خالید شوانی، باسی لەوە دەکرد کە لیژنەیەک لە کۆمسیۆنی باڵا و چەند وەزارەتێکی تایبەتمەند پێکبێت بۆ بەراوردکردنی تۆماری دەنگدەرانی کەرکووک لەسەر بنەمای سەرژمێری ساڵی 1957، هاوکات ئەو ئاوارانەی مادەی 140 دەیانگرێتەوە و ئەوانەش کە مامەڵەکانیان پێشکێشکردووە مافی دەنگدانیان دەبێت، بڕگەیەکی دیکەش لەبارەی ئەوەیە کە هەندێک کورد هەن مادەی 140 نایانگرێتەوە، بەڵام کاتی خۆی رانەگوێزراون یان فۆرمی خۆراکیان هەر سەر بە کەرکووک بووە، دەبێ مافی دەنگدانیان هەبێت.

 

ئەندامەکەی مەکتەبی سیاسیی یەکێتی دەشڵێت: بەپێی ئەو یاسایەی ئامادەیان کردبوو، نزیکەی 150 هەزار عەرەبی هاوردە کە لەدوای ساڵی 1957 هێنراون بۆ کەرکووک، ناویان لە تۆماری دەنگدەرانی ئەو پارێزگایە دەسڕایەوە، بەڵام عەرەب ناڕازیبوون و گوتیان ئەگەر بەو یاسایە بێت، ناحیەی زاب بێبەشدەبێت لە دەنگدان و ئێمەش ناحیەی زابمان زیادکرد، رۆژی دواتر زانیمان ناحیەی سەرگەڕانیش لە ساڵی 1976 هاتووەتە سەر پارێزگای کەرکووک و لە کۆبوونەوەی سەرۆکی فراکسیۆنەکان رێککەوتین کە ناحیەی سەرگەڕانیش زیاد بکرێت.

 

ناکۆکیی یەکێتی لەگەڵ یاساکە ئەوەیە "بڕگەیەک لەناو یاساکەدا زیادکراوە کە دەڵێت، سنووری ئیداری پارێزگاکان ئەو سنوورانەن کە ئێستا هەن." خالید شوانی دەڵێت: "ئەمە بە مانای بێبەشکردنی دەنگدەرانی کوردی رەسەنی کەرکووکە کە لە کەلار و کفری و چەمچەماڵ و خوورماتوو دادەنیشن. ئێمە پێشتر لە یاساکەدا نووسیبوومان دەبێ بە سنووری ئیداری ساڵی 1957 کار بکرێت، رۆژی پێشووتریش بەهۆی ناکۆکیمان لەسەر ئەو بڕگەیە دانیشتنی پەرلەمان پەکیکەوت و دواخرا، بەڵام دواتر کە چوونە کۆبوونەوە، محەممەد حەلبووسی گوتی دەبێ بە سنووری ئیداری ئێستا کاربکرێت و بۆی زیادکرایەوە، بەمەش بە بنەماگرتنی ساڵی 1957 بەتاڵ دەبێتەوە."

 

د. خالید شوانی ئاماژەی بەوەدا، "بڕگەیەکی دیکەش زیادکراوە کە دەڵێت، ئەو کەسانەی سەلمێندرا فۆرمی خۆراکی پێش ساڵی 2003یان هەیە، بە بنەماگرتنی سەرژمێری ساڵی 1957یان بەرامبەر رەچاوناکرێت و بەمەش هەموو عەرەبی هاوردە مافیان دەبێت و دەتوانن دەنگبدەن."

 

د. خالید شوانی دەڵێت ئەوان لە هەموو دانوستانەکاندا بەشداربوون، "بەڵام لە رێککەوتنەکە بەشداریمان نەکردووە." دەشڵێت: "من پێشنیازم کرد، کە ئەوان باسی ئاوارە دەکەن، دەبێ باس لەوەش بکرێت کە هاوردە هاتوونەتە کەرکووک و دەبێت ئەو هاوردانە ناویان بسڕێتەوە، د. شاخەوان عەبدوڵڵا گوتی لەنێو پەرلەمان دەیخەمە ناو دەقی یاساکەوە، من ئەو رستەیەم بە خەتی خۆم نووسی، بەڵام سەعات یەک و نیوی شەو لەنێو پەرلەمانەوە د. شاخەوان تێکستی بۆ ناردم و گوتی ئەو رستەیە لادەدەین، لەبەر ئەوەی قبوڵیان نییە، منیش گوتم ئەگەر ئەوان قبوڵیان نییە، بۆ ئێمە قبوڵی بکەین؟ د. شاخەوان عەبدوڵڵا گوتی من خۆم ئەم رستەیە دەسڕمەوە و خۆشم بەرپرسیارێتییەکەی هەڵدەگرم."

 

ئەو ئەندامەی مەکتەبی سیاسی یەکێتی نیشتمانی کوردستان ئاماژەی بەوەدا دوای سڕینەوەی ئەم رستەیە، بە هەرێم کەمال ئاغا، سەرۆکی فراکسیۆنی یەکێتی لە پەرلەمانی عێراقی گوتووە کە بڕیاری ئەوان وەکو یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان ئەوەیە دەنگ بە یاساکە نەدەن و دواتریش فراکسیۆنی یەکێتی لە هۆڵی پەرلەمان دەنگیان بە مادەی کەرکووک و یاسای هەڵبژاردنەکان بەگشتی نەدا.