کتێبی 'نەخشە رێگەیەک بەرەو ئاشتی' لەبارەی روانگەی نێچیرڤان بارزانی بۆ ئاشتەوایی

 

 

د. خالید ساڵح، راوێژکاری پێشووی سەرۆکی هەرێمی کوردستان پێیوایە، چەسپاندنی فیدراڵی لە دەستووری عێراق یەکەم هەنگاوی ئاشتەوایی پێکهاتەکانی ئەو وڵاتە بووە و ئێستا رەوتی شیعە خەریکە ئەو ئاشتەواییە لاواز دەکات و عێراق بەرەو دەوڵەتێکی شیعە دەبات.

 

د. خالید ساڵح دەڵێت: بەر لە رووخانی رژێمی بەعس، هەر گۆڕانکارییەکی گەورە لە عێراق و ناوچەکە روویدەدا، کورد تێیدا زەرەرمەند دەبوو، بەڵام رووخانی بەعس یەکەم رووداوی گەورەبوو کە کورد تێیدا زیانی نەکرد، هەمیشە گرفتی عێراق ئەوەبوو کە وڵاتێک بەناوی عێراقە، بەڵام میللەتێک بەناوی میللەتی عێراق نییە، بەڵکو پێکهاتبوو لە چەندین نەتەوە و ئاینی جیاواز، بۆیە ساڵی 2002 کورد و سەرجەم هێزی ئۆپۆزیسیۆنی عێراق رێککەوتن لەسەر ئەوەی مۆدێلی حوکمڕانی دوای بەعس فیدراڵیبێت."

 

راوێژکاری پێشووی سەرۆکی هەرێمی کوردستان پێیوایە، "نووسینەوەی دەستووری عێراق هەنگاوێک بوو بەرەو چارەسەری ئاشتییانە و دروستبوونی مۆدێکلێکی فیدراڵی، بەڵام دواتر بینیمان هێزە شیعەکانی عێراق لەو مۆدێلە لایاندا و ئێستا خەریکن عێراق بەرەو وڵاتێکی شیعە دەبەن و تا دێت دەسەڵاتی پێکهاتەکانی دیکە بەرتەسک دەکەنەوە."

 

 

د. خالید ساڵح دەڵێت، "نێچیرڤان بارزانی ئەوکات کە سەرۆکی حکومەت بوو، دیدگای بۆ پێکهێنانی کابینەکەی ئەوەبوو کە هەمووان لە داڕشتنەوەی حکومەت و بنیاتنانەوەی هەرێمی کوردستاندا بەشداربن، زۆرجار دەگوترا 42 وەزیر لە کابینەیەکدا زۆرە، بەڵام ئەو بەلایەوە زۆر گرنگ بوو هەموو لایەک راستەوخۆ بەشداری لە حکومەتدا بکەن و هەست بکەن ئەم پرۆسەیە بەشێکە لە ژیانی رۆژانەیان."

 

وەکو د. خالید ساڵح ئاماژەی پێدەدات: "لە ساڵی 2002 تاوەکو 2012 بەهۆی ئەوەی کورد لە نێوماڵی خۆیدا تەبابوو، لە دانووستانەکانی بەغدا دەستکەوتی زۆر و گرنگی بەدەست دە‌هێنا، بەڵام لەدوای 2012ەوە کە ناتەبایی کەوتە نێوماڵی کرد، هێزی هەرێمی کوردستان لە عێراق لاوازبوو، بۆیە دەبێت سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە هەڵبژاردنی ئەمجارەدا هەنگاوێکی وا بنێت کە تەبایی نێوخۆی بە رادەیەک بەهێز بکرێتەوە، بمانگەڕێنێتەوە بۆ ساڵەکانی 2003 و 2004."

 

 

د. زانا کوردە، یەک لە نووسەرانی کتێبی "نەخشە رێگەیەک بەرەو ئاشتی" باس لەوە دەکات کە بڵاوبوونەوەی کتێبەکە لەو دۆخەی ئێستا گرنگییەکی تایبەتی هەیە و دەڵێت: "عێراق تووشی کۆمەڵێک کێشە و ئاڵنگاری بووەتەوە، بۆیە پێویستە لایەنەکان هەمووی هاوکاری سەرۆکی هەرێمی کوردستانبن بۆ بەرەوپێشبردنی پرسی ئاشتی و سوود لەو نەخشەڕێگەیە وەربگرن بۆ سەقامگیربوونی ئاشتی لە عێراق."

 

ئەو نووسەرە کوردە لەبارەی خاڵی هاوبەشی نێوان ستراتیژی سەرۆکی هەرێمی کوردستان بۆ بەڕێوەبردنی عێراق و ستراتیژی یەکێتیی ئەوروپا لە عێراق گوتی: "روانگەی هەردوولایانە بۆ دەستووری عێراق هاوبەشە و بەردەوام هەردوولا جەخت لەسەر گرنگی جێبەجێکردنی دەستوور دەکەنەوە، یەکێتیی ئەوروپا دەستوور وەکو کۆڵەکەیەک بۆ راگرتنی باڵانسی هێز لە عێراقدا دەبینێت، بەتایبەت لە نێوان سێ پێکهاتە سەرەکییەکە و هاوکات بە زامنی مافی کەمە نەتەوە و ئاینەکانی دەزانێت کە هاوتەریبە لەگەڵ روانگەی سەرۆکی هەرێمی کوردستان بۆ ئەو پرسە."

 

د. زانا کوردە دەشڵێت: "یەکێتیی ئەوروپا و سەرۆکی هەرێمی کوردستان لەسەر چۆنیەتی دروستبوونی سەقامگیری لە عێراق بۆچوونیان هاوبەشە و پێیان وایە بەدیهێنانی ئاشتی جگە لە ئاسایش، پرسی ئابووری و کۆمەڵایەتی و ئاشتەوایی نیشتمانی لەخۆدەگرێت، سەرۆکی هەرێمی کوردستان بەردەوام لە گوتارەکانیدا ئاماژەی بە ئاشتەوایی کۆمەڵایەتی و نیشتمانی داوە."

 

 

مامۆستایەکی زانکۆی ویلایەتی میزۆری باس لەو سەرکردانە دەکات کە بەردەوام بانگەشەی ئاشتەوایی دەکەن، بەڵام خۆیان لە دروستبوونی کێشەکاندا رۆڵیان هەیە و دەڵێت، "بەڵام نێچیرڤان بارزانی، سەرکردەیەکە هەمیشە هەوڵی ئەوە دەدات لەگەڵ کەسانی دیکەدا پردەکان چاکبکاتەوە و کاریان لەگەڵ بکات."

 

د. دەیڤد رۆمانۆ، پرۆفیسۆر لە سیاسەتی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست لە زانکۆی ویلایەتی میزۆری رایگەیاند: "سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە زنجیرە گوتارێکدا لەم دواییانە دیدگایەک بۆ عێراق دادەڕێژێت و رێگەیەک بۆ دەربازبوون لەم چەقبەستووییەی ئێستا پێشکێش دەکات، جەختیش لەسەر گرنگی گشتگیریی و دابەشکردنی دەسەڵات دەکاتەوە و بیرمان دەخاتەوە کە ئارامی و سەقامگیریی هەولێر و بەغدا پەیوەندییان بەیەکەوە هەیە."

 

د. دەیڤد رۆمانۆ دەڵێت: "زۆرێک لە سەرکردە سیاسییەکان لەبارەی سەقامگیری و ئاشتەوایی دەدوێن، بەڵام خۆشیان بەشدارن لەو کێشانەی لە وڵاتەکانیاندا روودەدات." 

 

لەبارەی نێچیرڤان بارزانییەوە، ئەو مامۆستایەی زانکۆی ویلایەتی میزۆری دەڵێت: "کردەوە و سیاسەتەکانی تەنیا باس لە دابەشکردنی دەسەڵات و لیبرالیزم ناکات، هەرکەسێک بیناسێت، شایەتی ئەوەی بۆ دەدات کە سەرکردەیەکە هەمیشە هەوڵی ئەوە دەدات لەگەڵ کەسانی دیکەدا پردەکان چاکبکاتەوە و کاریان لەگەڵ بکات."

 

د. دەیڤد رۆمانۆ باس لەوە دەکات کە نێچیرڤان بارزانی و هەرێمی کوردستان هەمیشە پەناگەیەکی ئارامیان پێشکێش بە چەندین گرووپی نەتەوەیی و ئاینی و سیاسیی جیاواز کردووە، نزیکەی یەک لەسەر سێی دانیشتووانی کوردستان لە ئاوارەی نێوخۆیی و پەنابەران پێکدێن، واتا ئەگەر هەرێمی کوردستان دەوڵەت بووایە، دەبوو بەو دەوڵەتە کە میواندارێتی بەرزترین رێژەی ئاوارەکان لە سەرتاسەری جیهان دەکات.