جەژنی قەوڵتاس یان سێ شەوەی یاران؛ جەژنی یارسانەکان

 

بە بۆچوونی ھەندێک لە مێژووناسان، ناوی یارسان کورتکراوەی «یارسوڵتان»و مەبەست لێی سوڵتان سوھاکە. ھەرچەند بوونی ئایینی یارسان دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی میتراییەکان (4 بۆ 5 ھەزار ساڵ لەمەوبەر) بەڵام سوڵتان سوھاک بە داڕێژەرەوەی ئایینەکە دادەنرێت کە رێبەرێکی دیاری ئەم بیروباوەڕەیە لە کوردستاندا. یاخود یارستان بە واتای شوێنی یار یا موریدانی ئەھلی حەق. کۆنترین ناودارانی یارسان بابا تاھیری ھەمەدانیە کە لای یارسانەکان پیرۆزە و ھەندێک لە نووسراەوەکانی لە سەرەنجام بەدی دەکرێت کە نووسراوی ھەرە پیرۆزی یارسانە.

 

ئایینی یارسان بە چەند گەڕێکی (دەوران) دا رۆیشتووە، بەپێی سەرئەنجام (نووسراوی پیرۆزی یارسانەکان) پەیڕەوانی ئایینەکە ماوەی ھەر گەڕێک بە 300 ساڵ دەخەمڵێنن. ھەتاوەکو سەردەمی سوڵتان سوھاک ئایینی یارسان ھەشت گڕێ بەخۆوە بینێوە، کەواتا تەمەنی ئەم ئایینە بە لانیکەمەوە بۆ 2400 ساڵ پێش ئێستا دەگەڕێتەوە.

 

 

یارانی قەوڵتاس 7 کەس بوون، ئەو حەوتەوانەیەی کە سوڵتانی یارسانەکان (سوڵتان سوهاک) بۆ کاروباری کۆمەڵایەتیی هەڵیبژاردبوون کە بریتی بوون لە قولی، شابدین، شاکە، شا نەزەر، عیسا، شاموراد و پیرە دلاوەر.

 

رۆژێک ئەو 7 کەسە لە ئازەربایجانی ئێرانەوە رێگەی چوون بۆلای سوڵتان لە هەورامان (رۆژهەڵاتی کوردستان) دەگرنەبەر تاوەکو لە "پەردیوەر" بچنە خزمەتی سوڵتان. بەڵام ماندوویەتیی رێگە لە نزیک کێوی شاهۆ لە شاری پاوەی ئێستا، وایان لێدەکات کە تووشی لەخۆباییبوون بن و دەڵین ئەگەر سوڵتان سوهاک حەقە با خۆی بێتە پێشوازیمان. 

 

یارسانەکان باوەڕیان وایە سوڵتان سوهاک حەقە و ئاگاداری هەموو قسە و گوفتار و کردارێکیانە. بۆیە لێیان تووڕە دەبێت و مستەفا داودان دەنێرێتە پێشوازییان. مستەفا داودان لە ئایینی یارسان هەمان ئیزرائیلە. بۆیە مستەفا بە فەرمانی سوڵتان هەورێک لە ئاسمان دروستدەکات و سێ شەو بەسەریاندا بەفر دەبارێنێت و دەبن بە ژێر بەفرەوە. ئەو گەشتەی یاران لەکاتی چلەی گەورە روویداوە.

 

کاتی بەڕۆژووبوونی قوڵتاسی لە چواردەیەمی چلەی گەورەی زستان تاوەکو حەڤدەیەمی زستانە. ئەو یارسانانەی کە سێ رۆژی یارانی قەوڵتاس بەڕۆژوو دەبن، بڕوایان وایە لەوکاتەوە بە ئەمری سوڵتان سوهاک و بە شوکرانەی رزگاربوونی یاران، بەڕۆژووبوون لە سێ رۆژی رۆژووی قەوڵتاس بەسەریاندا واجب کراوە و لە شەوی سێیەم دەبێتە جەژنیان و رێوڕەسمی جەژن دەگێڕن.

 

رێوڕەسمەکانی جەژنی قەوڵتاس لە پێنج رۆژی یەک لەدوای یەک بەڕێوەدەچن، بەڵام رێوڕەسمەکان هەمان رێوڕەسمە هەمیشەییەکانی یارسانەکانە. خواردنەکان برنج و کەڵەشێرن بە رۆنی حەیوانی لە هەر شەوێکدا. نانی پیرۆزی "گردە"، قوربانیکردنی مەڕ، نانی تیری و شوکرانە کە بریتین لە هەنار  و شەکر و نەبات دەبرێنە خزمەتی جەم و لە رێوڕەسمی جەم و لە جەمخانە پیرۆز دەکرێن.

 

لە رۆژی جەژن کە رۆژێک دوای سێ رۆژی بەڕۆژووبوونەکەیە، یاران لە جەمخانەکان سەردانی یەکدی دەکەن و جەژنە پیرۆزە لە یەک دەکەن.