شاخەوان عەبدوڵڵا: بڕیاری دادگەی پاریس گەورەتر نییە لە بڕیاری دادگەی فێدراڵیی عێراق

 

رۆژی شەممە، 25-03-2023، شاخەوان عەبدوڵڵا، جێگری سەرۆکی پەرلەمانی عێراق میوانی بووڵتەنی کاژێر 8:00ـی تۆڕی میدیایی رووداو بوو کە شاهۆ ئەمین پێشکێشی دەکات. لەبارەی کۆبوونەوەی پەرلەمانی عێراق لەسەر هەمواری یاسای هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکان، بڕیاری دادگەی پاریس لەبارەی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان لە رێگەی تورکیا و تەعریبیکردنی زەوییەکانی کورد لە کەرکووک قسەی کرد. 

 

بڕیار بوو ئەمشەو پەرلەمانی عێراق کۆببێتەوە، بەڵام کۆبوونەوەکە نەکرا. شاخەوان عەبدوڵڵا گوتی، پێشتر دەنگ بە حەوت ماددە دراوە، بەڵام ماددەی شەشیان بەجێهێشتووە؛ چونکە ناکۆکی لەسەرە، ئێستا دەبێت ئەو ماددانە تەواو بکەن، بەڵام کۆمەڵێک گرفت هەن یەکێک لە گرفتە سەرەکییەکان ئەوەیە ئایا هەموو لایەنە سیاسییەکان لەگەڵ هەڵبژاردنن یاخود نا؟

 

جێگری سەرۆکی پەرلەمانی عێراق دەڵێت، شەوی دووشەممە، 20ـی ئادار "تاوەکو شەشی بەیانی دانیشتبووین. لە دانیشتنی دووەم سەرۆکی یەکێک لە کوتلە زلهێزەکانی ئیتار [چوارچێوەی هاوئاهەنگی] لە پەرلەمان کشایەوە ئەوەش ئاماژەبوو بۆ ئەوەی لە نێو ئیتاریشدا کۆمەڵێک لایەن هەن کە لەگەڵ هەڵبژاردندا نین، بۆیە ئەمڕۆش ئەگەر تەواوی هێزەکانی ئیتار بەشداری نەکەن ئەوە نیساب تەواو نابێت و ناتوانین دەنگ بەپڕۆژە یاساکە بدەین."

 

بە گوتەی جێگری سەرۆکی پەرلەمانی عێراق، لە هەمواری یاسای هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکان ناکۆکی هەیە لەسەر دەنگدانی ئاوارەکان و کۆتاکان. دەشڵێت: "داوامان کردووە کۆتاکان نوێنەرایەتیی راستەقینەی خۆیان بکەن نەک خەڵکانێک بێن و دەنگ بە کۆتاکان بدەن، لەسەر کەرکووکیش ئێمە ماددە 35مان هەڵگرت و رەتمانکردەوە بۆ ئەوەی هیچ جیاکارییەک لە نێوان کەرکووک و پارێزگاکانی دیکە نەکرێت، بۆیە ئەگەر یاساکە پەسەندبکرێت ئەوە 6ـی تشرینی دووەمی 2023 هەڵبژاردن لە کەرکووکیش دەکرێت."

 

یەکێکی دیکە لە خاڵە ناکۆکەکانی نێوان لایەنەکان لەبارەی هەمواری یاسای هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکان کاتەکەیەتی کە 6ـی تشرینی دووەمی 2023 دیاریکراوە. شاخەوان عەبدوڵڵا دەڵێت: "لەنێوان لایەنە شیعییەکان لەسەر کاتەکەش ناکۆکی هەیە هەندێک پێیان وایە دەبێت دیاریکردنی بەروار بەهەماهەنگی نێوان کۆمسیۆن و سەرۆکوەزیران بێت، هەندێک پێیان وایە لە یاساکە دەبێت بنووسرێت لەپاڵ یاسای هەڵبژاردن بڕیار لە گۆڕینی کۆمسیۆنیش بدرێت، ئەوانەش تائێستا یەکلایی نەکراونەتەوە."

 

 

رۆژی پێنجشەممە، دادگەی ژووری بازرگانیی نێودەوڵەتی لە شاری پاریسی پایتەختی فەرەنسا دژی رێککەوتنی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان لە رێگەی تورکیا، بڕیاری دەرکرد. بە گوێرەی بڕیارە نوێیەکە، تورکیا لەمەودوا بێ رەزامەندیی بەغدا، نەوتی ‌هەرێمی کوردستان هەناردە ناکات. 

 

لەبارەی بڕیاری دادگەی پاریس، شاخەوان عەبدوڵڵا گوتی: "بڕیاری دادگەی پاریس گرنگتر نییە لە بڕیاری دادگەی فێدراڵیی عێراق کە بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی یاسای نەوت و گازی هەرێمی کوردستانی دەرکرد کە بەپێ ئەو یاسایە هەرێمی کوردستان نەوتی هەناردە دەکرد، پێش ئەو بابەتەش حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵیی عێراق و دوای سەردانی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ بەغدا رێککەوتنێک لەنێوانیان واژۆکرا کە لە چوارچێوەی یاسای بودجە جێگیر کرا و بۆ پەرلەمان نێردراوە و چەند رۆژی داهاتوو دەخرێتە بەرنامەی کار کە ئەو رێککەوتنە کێشەی مەلەفی نەوت و هەناردەکردن بەگشیتی چارەسەر دەکات."

 

بەگوتەی شاخەوان عەبدوڵڵا، "لەو رێککەوتننامەی لە نێوان حکومەتی هەرێمی کوردستان و فیدراڵیی عێراق کراوە مەلەفی نەوت، مامەڵەی حکومەتی عێراق و هەرێمی کوردستان لە دەستوور چۆن دەبێت، هەموو ئەوانە جێگەی کراوەتەوە، بۆیە ئەم بڕیارە زۆر کاریگەری نابێت و لە بڕیاری دادگەی فیدراڵی گەورەتر نییە، چونکە پێشتر رێککەوتنێکی سیاسی هەبووە و ئێمەش مامەڵە لەگەڵ رێککەوتنی سیاسی دەکەین کە ئەم جارە زۆر وردە و مەلەفی نەوت، پێشمەرگە، زەوی و ماددەی 140ـی تێدایە." 

 

جێگری سەرۆکی پەرلەمانی عێراق دەشڵێت: "لەم کەیسە تورکیا زەرەرمەندە، بۆیە ئەگەر تەماشای راگەیێندراوی وەزارەتی نەوتیش بکەین دەڵێت: پەیوەندییەکانیان لەگەڵ تورکیا ئاسایی دەبێت. پێشبینی دەکەم میکانیزمێک دەدۆزرێتەوە بۆ ئەوەی ئەو بابەتە چارەسەر بکرێت، چونکە راگەیێندراوەکەی وەزارەتی نەوت روونە کە بۆ هەناردەکردنی نەوتی هەرێم هەماهەنگی لەگەڵ لایەنی تورکی و هەرێمی کوردستان دەکەن بۆ ئەوەی بزانن چۆن نەوت بنێرن. کەواتە بابەتەکە راوەستان نییە دانانی میکانیزمێکی نوێیە وەزارەرتی نەوت دەزانێت بەبێ هەماهەنگی هەرێم و رەزامەندی تورکیا نەوت ناڕوات، ئەگەر نەوتیش نەڕوات لە کۆی هەناردەی نەوتی عێراق کەمدەکاتەوە کە ئەوەش زیانی گەورە بە عێراق دەگەیێنێت."

 

 

لەبارەی تەعریبی زەویی کورد لە کەرکووک؛ شاخەوان عەبدوڵڵا گوتی: "ئەوەی ئەمدواییە لە تۆپزاوە روویداوە بەپێ بڕیارێکی وەزارەتی بەرگریی عێراقە کە بڕیاریداوە ئەو زەوییانەی کە هەیە بیگەڕێنێتەوە سەر وەزارەت لەگەڵ وەزیری بەرگری قسەم کردووە کە خۆیشی تورکمانە، چونکە ناکرێت تێنەگەیت لە واقعی کەرکووک و بڕیار بدەیت، ئەو زەوییانەی کە خراوەتە سەر وەزارەتی، دارایی نەوت و بەرگری عێراق ئامانج لێ تەعریب بووە، بۆیە بڕیاریداوە کە دەستبەداری ئەو بابەتەبن لەگەڵ وەزارەتی ئاوەدانکردنەوەی عێراقیش قسەمان کردووە کە هیچ پڕۆژەیەک لە کەرکووک پەسەند نەکرێت ئەگەر زەوییەکەی بەشێک بێت لە کێشەکان تاوەکو یاسایی پووچەلكردنەوەی بڕیارەکانی حزبی بەعس لە پەرلەمان جێبەجێ دەکرێت."