شاڵاو عەلی عەسکەری لە بەرنامەی لەگەڵ رەنج: یەکێتی و پارتی ئێستا لە قۆناخی شەڕی ناوخۆدان

 

رۆژی یەکشەممە 23ـی نیسانی 2023 بەرنامەی لەگەڵ رەنج میوانداری شاڵاو عەلی عەسكەری، كارگێڕی مەكتەبی سیاسی یەكێتی، د. هەژار عوسمان، پزیشكی پسپۆڕی دەروونی، د. دیار بۆتانی، پسپۆڕی ئابووری سیاسی‏، د. جوان ئیسماعیل، پڕۆفیسۆری دەروونزانی ‏كۆمەڵایەتی، د. بیلال وەهاب، شرۆڤەكاری ئابووری سیاسی و لێكۆڵەر لە ‏پەیمانگای واشنتن‏ و ‏د. عادل باخەوان، بەڕێوەبەری ناوەندی فەرەنسی بۆ توێژینەوە ‏لەسەر عێراق کرد و لە بەرنامەکەدا خراپیی دۆخی سیاسی و کاریگەرییەکانی لەسەر ژیان و گوزەرانی خەڵک گەنگەشە کرا.

 

 

‏شاڵاو عەلی عەسكەری، كارگێڕی مەكتەبی سیاسی یەكێتیی نیشتمانیی کوردستان پێیوایە پەیوەندیی نێوان پارتی و یەکێتی ئێستا گەیشتووەتە ئاستی شەڕی ناوخۆ و دەڵێت "هێشتا دۆخەکە نەگەیشتووەتە قۆناخی بەکارهێنانی چەک، ئەگینا شەڕی هەواڵگری و راگەیاندن لە هەردوولاوە بەردەوامە و ئەگەر بەم شێوەیە بەردەوامبێت، رەنگە بگاتە ئەو رادەیەی چەک بەرامبەر یەکدی بەکاربهێنن".

 

شاڵاو عەلی عەسکەری هۆکاری ئەم ناکۆکییانە دەگەڕێنێتەوە بۆ حیسابنەکردن بۆ رێککەوتنە سیاسییەکان لە هەرێمی کوردستان و وەکو ئاماژەی پێدەدات "کاتێک

کابینەی نۆیەمی حکومەتی هەرێمی کوردستان پێکهات، حیزبەکان رێککەوتنیان لەسەریکرد و دواتر لە دەستبەکاربوونی حکومەت، ئەو رێککەوتنانەی لەنێوان پارتی و یەکێتی کرابوون، پارتی دیموکراتی کوردستان خاڵەکانی جێبەجێ نەکرد".

 

کارگێڕی مەکتەبی سیاسی یەکێتی نیشتمانی کوردستان کەمتەرخەمیی یەکێتی لەوەدا دەبینێت کە لە سەرەتاوە هەر "سەرپێچی"ـیێکی بینی کە دژی ئەو رێککەوتنە سیاسییەیە، دەبووایە لێی بێدەنگ نەبووایە.

 

شاڵاو عەلی عەسکەری دەڵێت "لە سەرەتای پێکهێنانی حکومەتەوە سەرۆکوەزیران هەندێک راوێژکاری بۆ خۆی دانا و دەسەڵاتی زۆربەی وەزارەتەکانی وەرگرتەوە و دای بەو راوێژکارانە، واتا حکومەتێکی لەنێو حکومەتدا دروستکرد، دەبووایە لە یەکەم هەنگاوەوە یەکێتی لەو سەرپێچییانە بێدەنگ نەبووایە بۆ ئەوەی دۆخەکە نەگاتە ئێستا".

 

 

ئەو کارگێڕەی مەکتەبی سیاسی یەکێتی لەو بڕوایەدایە، ئەگەر پارتی و یەکێتی خۆیان باوەڕیان بە رێککەوتن نەبێت، تروسکاییەک نییە بۆ ئەوەی لایەنێک بێت و بیانگەیەنێتە رێککەوتن، سەرباری ئەو ناکۆکیانەش لەنێوانیاندا هەیە. دەشڵێت، "یەکێتی خەباتی لەپێناو کیانێکدا کردووە و خوێنی بۆی داوە، بەهیچ شێوەیەک ئێمە لەگەڵ دوو هەرێمی لاوازدا نین لە کوردستان".

 

شاڵاو عەلی عەسکەری لەبارەی کۆبوونەوەکانی مەکتەبی سیاسی پارتی و یەکێتی دەڵێت "هیچ هیوایەکم پێیان نەبووە" و پێیوایە "ئێستا ئەندامانی مەکتەبی سیاسی، هیچ دەسەڵاتێکیان نییە و بڕیاری سیاسی چووەتە دەست چەند کەسێکی دیاریکراو".

 

 

د. بیلال وەهاب، شرۆڤەكاری ئابووریی سیاسی و لێكۆڵەر لە ‏پەیمانگەی واشنتن‏ باسی لەوەکرد، کورد لە دوو قۆناخی دوای شەڕی سارد و شەڕی تیرۆر، دوو هەلی باشی بۆ رەخسا بۆ ئەوەی وەکو کارەکتەرێک لە هاوکێشە نێودەوڵەتییەکاندا رۆڵ ببینێت و دەڵێت، بەڵام ئێستا گەیشتووەتە قۆناخێک کە بەهۆی هەلومەرجە ناوخۆییەکانی ناتوانێت وەکو پێویست خوێندنەوە بۆ گۆڕانە نێودەوڵەتییەکان بکات.

 

بەگوتەی د. بیلال وەهاب، تاوەکو ئێستا یەکێتی و پارتی داوایان لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی نەکردووە ناوبژیوانیان بن بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوانیان و تەنیا لە بابەتی هەڵبژاردنەکان داوا لە نەتەوە یەکگرتووەکان کراوە هاوکاریان بکات، هۆکارەکەش بە بۆچوونی ئەو "هەردوولا پێیانووایە لەو شەڕ و ئاڵۆزییە ناوخۆییە، براوە و لەسەر حەقن".

 

ئەو لێکۆڵەرەی پەیمانگەی واشنتن پێیوایە هەرێمی کوردستان چەند سوودێکی بۆ ئەمریکا هەیە، یەکێکیان ئەوەیە کە ئەمریکا دەیەوێ بەبێ ئەوەی سەربازەکانی لەشەڕدابن، شەڕی داعش بکات و بۆ ئەمەش هاوکاری پێشمەرگە دەکات و لە بەرامبەردا پێشمەرگە شەڕەکە دەکات".

 

زیاتر روونیدەکاتەوە: "بەشی دووەمی گرنگییەکە پرسی بەهاکانە، بۆ نموونە ئایا دەکرێ بە هەرێمی کوردستان بڵێین دیموکراسییە، وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا دەڵێت پرسی مافی مرۆڤ لە هەرێمی کوردستان لەپاشەکشێدایە، لەبەرامبەریشدا حکومەت گلەیی لە کونسوڵی ئەمریکا دەکات و بەشێک لە پەرلەمانتاران داوای گۆڕینی کۆنسوڵ دەکەن و ئەوەش دروستبوونی جۆرێک غروورە".

 

د. بیلال وەهاب گوتی "جاران کێشەکان لە هەرێمی کوردستان سیاسیی و حیزبی بوون، سەرباری چارەسەرنەبوونی ئەو کێشانە، ئێستا کێشەی دەروونی و تووڕەبوونیشی پێوە زیادبووە، ئەمریکاش هەر ویستوویەتی بە زمانی نەرم لەگەڵیان بدوێ، بەڵام ئەگەر بەو شێوەیە بەردەوامبێت، ئەوانیش بێزار دەبن".

 

 

د. عادل باخەوان، بەڕێوەبەری ناوەندی فەرەنسی بۆ توێژینەوە ‏لەسەر عێراق، پێیوایە پارتی و یەکێتی گرفتی ستراتیژییان نییە و دەڵیت: "ئەوروپی و ئەمریکییەکان لەبەرئەوە لە هەرێمی کوردستانن، کۆمەڵێک بەرژەوەندیی بابەتییان هەیە و ئەو بەرژەوەندییانە لە 2003ـوە تائێستا بەردەوامن و هەر بەپێی ئەو بەرژەوەندییانەش مامەڵە لەگەڵ هەرێمی کوردستان دەکەن و کوردستان تاوەکو ئێستا ئەو پێگە ستراتیژییەی هەیە بۆ سیستمی جیهانی".

 

بەڕێوبەری ناوەندی فەرەنسی بۆ توێژینەوە ‏لەسەر عێراق دەڵێت، کێشەکانی پارتی و یەکێتی هێندە گەورە نین چارەسەر نەکرێن و گوتی: "هیچ گرفتێکی ستراتیژی ئەوتۆ نابینم کە پارتی و یەکێتی لەیەکدی جیابکاتەوە و رێگربێت لەوەی ئەو دوو حیزبە لەسەر مێزی گفتوگۆ دابنیشن و لەماوەی نیو سەعاتدا کۆتایی بە کێشەکانیان بهێنن. واتا کۆمەڵێک گرفتی تەکنیکی لەنێوانیاندا هەیە کە بە نیو سەعات دەتوانن چارەسەریان بکەن".

 

د. عادل باخەوان دەڵێت "ئێستا ئاسایشی نەتەوەیی هەرێمی کوردستان لای پارتی شتێکە و لای یەکێتی یان لایەنێکی دیکە بابەتێکی دیکەیە، لە بەغدا چوار بلۆکی سیاسیی پارتی، یەکێتی، نەوەی نوێ و ئیسلامییەکان هەیە و ئەوەش وایکردووە نەتوانن کاریگەرییان لەسەر هاوکێشەکانی هەرێمی کوردستان و عێراق هەبێت".

 

 

‏د. هەژار عوسمان، پزیشكی پسپۆڕی دەروونی دەڵێت، بەپێی زانستی دەروونناسی، هاووڵاتیان لە هەرێمی کوردستان لە قۆناخی ئازاردانی بچووکدان.

 

ئەو پسپۆرەی دەروونی گوتی: "خەڵکی هەرێمی کوردستان بەردەوام وەکو دەرزیئاژن دەروونیان ئازار دەدرێت. نەبوونی هەلی کار و دانەمەزراندن و بەشێک لەوانەش کە کاریان هەیە، بەڵام کارەکانیان دەچێتە خانەی بێکارییەوە و دەیان گرفتی دیکەی وەکو دانەمەزراندنی مامۆستا و کارمەندانی گرێبەست و خۆبەخش و نەبوونی دڵنیایی تەندروستی کە هەمووی ئەنجامی سیاسەتی هەڵەی دەسەڵاتی کوردییە، بوونەتە هۆی ئازاردانی تاکی کورد لە هەرێمی کوردستان".

 

د. هەژار عوسمان دەشڵێت، خەڵک بەردەوام نیگەران و دڵتەنگن و دڵنیا نین لە ئاییندەی نزیکی خۆی، بۆ نموونە رۆژانە نیگەرانە لە وەرگرتنی مووچەکەی، بەڵام پێیوایە تاکی کورد بە سرووشت تاکێکی ژیاندۆست و کۆڵنەدەرە و تا رادەیەکیش گەشبینە بۆ ژیان، ئەو تایبەتمەندییە وایکردووە لە بەرامبەر ئەو دۆخەی لە هەرێمی کوردستان دروستبووە، بەتەواوەتی نەڕووخێت.

 

 

د. جوان ئیسماعیل، پڕۆفیسۆری دەروونزانیی ‏كۆمەڵایەتی پێیوایە، نەوەی ئێستا کە لە زانکۆن، نەوەیەکی بێهیوان و توانای بەرگەگرتنیان یەکجار کەمە، "قوتابییەک کە لە تەمەنی گەنجیدابێت و گەیشتبێتە زانکۆ، کاتێک سەیری ناوچاوی دەکەیت ترووسکاییەکی هیوای تێدا نابینی، بەشی زۆریان چاوەڕێی ئەو دەرماڵە کەمە دەکەن کە لە زانکۆ پێیاندەدرێت کە مانگانە 40 هەزار دینارە، بۆ ئەوەی قورسایی سەرشانی خێزانەکانیان کەم بکەنەوە".

 

د. جوان هۆکاری ئەو بێهیواییە لە نەبوونی هەلی یەکسان و دادپەروەری کۆمەڵایەتیدا دەبینێت و دەڵێت، "خێزانێکی نوێ ئەگەر دوو کاریان نەبێت ناتوانن بەرگەی ژیان بگرن، کە هەردووکیان لەدەرەوە بوون و کاریان کرد، ناتوانن رۆژانە لەگەڵ یەکدی دابنیشن و گفتوگۆ بکەن و ئەوەش وایکردووە رێژەی تەڵاق بەرەو هەڵکشان بڕوات".

 

بەگوتەی ئەو دەروونزانە کۆمەڵایەتییە، ئەو ناسەقامگیرییە سیاسییەی لە هەرێمی کوردستان هەیە وایکردووە خەڵک ئینتمای و متمانەی بۆ حکومەت کاڵببێتەوە و لەبەرامبەردا گەڕانەوە بۆ عەشیرەتگەری بەرزبووەتەوە و نادادپەروەری لە رەخساندنی هەل بۆ گەنجانیش وایکردووە کەسانێک کە خاوەن بڕوانامە و ئاگاییەکی بەرزن، پارەی رۆژانەیان پێنەبێت و لە بەرامبەردا گەنجێک کە هیچ لەو تایبەتمەندیانەی نەبێت، لە دۆخێکی دارایی زۆر باشدابێت.