نێچیرڤان بارزانی: گفتوگۆمان لەگەڵ بەغدا بۆ سەربەخۆیی دەبێت
رووداو- هەولێر
سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان دەڵێت، گفتوگۆمان لەگەڵ بەغدا بۆ سەربەخۆیی دەبێت و سەبارەت بە بەدیلی ئەنجام نەدانی گشتپرسی دەڵێت: "دەبێت بەدیلێک بێت کە فیعلەن سەرکردایەتی سیاسی بڕوای پێی هەبێت و هەرێمی کوردستان و هاووڵاتیانی هەرێمی کوردستانیش بڕوایان پێی هەبێت".
نێچیرڤان بارزانی ، لەگەڵ کۆمەڵێک لە دەزگاکانی راگەیاندن لە هەرێمی کوردستان کۆبووەوە و وەڵامی پرسیارەکانی سەبارەت بە گشتپرسی و مووچە و چەند پرسێکی دیکە دایەوە.
سەبارەت بە پرسی مووچە ، سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان گوتی: "ئەولەوییەتی ئێمە ئێستا ئەوەیە بتوانین ئەم کێشەیە چارەسەر بکەین، لەگەڵ پەرلەمان ئێستا خەریکین بۆ ئەوەی رێگەچارەیەک بدۆزینەوە".
مەترسییەکان و هەڕەشەکانی سەر هەرێمی کوردستان پرسیارێک بوو کە لە سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان کرا و نێچیرڤان بارزانی گوتی: "من بەهیچ شێوەیەک هیچ هەڕەشەیەکی سەربازیی لەسەر هەرێمی کوردستان نابینم، مومکین نییە، شتی وا روونادات، هەڕەشەی سەربازیی بۆ چی، بۆ ریفراندۆم؟! من ئەوە نابینم ئەو هەڕەشە سەربازییە بکرێت".
دەقی هەڤپەیڤین لەگەڵ سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان
پرسیار: سەبارەت بە پرسی گشتپرسی کە بڕیار وایە لە 25ی ئەیلوول ئەنجام بدرێت، لە چەند رۆژی رابردوو ژمارەیەکی زۆر لە وڵاتانی جیهان هاتوونەتە سەر خەت بۆ ئەوەی گشتپرسی لە هەرێمی کوردستان دوابخرێت و لەو کاتەدا ئەنجام نەدرێت، زۆربەی وڵاتەکان دژی گشتپرسین، ئایا ئێوە وەکو سەرکردایەتی سیاسی لە هەرێمی کوردستان بەچی کەمتر رازی نابن بۆ دواخستنی گشتپرسی؟
نێچیرڤان بارزانی: دەبێت لەوە دەستپێبکەین بۆ بڕیاری ریفراندۆم درا؟ بێگومان بڕیاری دەستنیشانکردنی رۆژی ریفراندۆم، بڕیارێکی یەکلایەنە نییە، بەڵکو بڕیاری هەموو هێزە سیاسییەکانی کوردستان بوو، جگە لە برادەرانی گۆڕان و کۆمەڵ کە لەو کۆبوونەوەیە نەبوون، بەڵام هێزەکانی دیکە هەموویان بڕیاریان لەسەر ئەوەدا ریفراندۆم بکرێت.
وەکو پرەنسیپ مافی هەر میللەتێکە کە دەیەوێت ریفراندۆم ئەنجام بدات بۆ دەربڕینی رای خۆی، بە نیسبەت هەر بابەتێک، وەکو نموونەیەکیش بۆ ئێوە، زۆرجار لە وڵاتانی دەرەوە و لە سویسرا ریفراندۆم لەسەر ئەوە دەکرا کە ئایا ئێستا کاتی ئەوەیە شاخی بزنەکان ببڕن یان نەیبڕن؟ واتە ریفراندۆم لەسەر ئەو شتانە دەکرا، ریفراندۆم بۆ دەربڕینی رای ئەو کۆمەڵگایەیە، ئەو خەڵکەیە کە دەیەوێت بە ئارەزووی خۆی دەنگ بدات لەسەر داهاتووی خۆی.
تاوەکو ئێستا ئەو ریفراندۆمەی کە بڕیاردراوە لەهەرێمی کوردستان بکرێت، لە راستیدا لە ئەنجامی بێ هیوایی بووە، لە هەموو ئەو بەڵێنانەی کە پێشتر دراون، چ لەلایەن کۆمەڵگای نێودەوڵەتییەوە، بە تایبەتی لەلایەن عێراقەوە لە چەند ساڵی رابردوودا.
ئێمە بۆ گەیشتینە بڕیاری ریفراندۆم؟ پرسیارە گرنگەکە لەوەیە، ئێمە بۆ پێمانوایە دەبێت ریفراندۆم بکرێت؟ ئێمە 12 ساڵ لە عێراقدا ئەوەی پێمانکرا، دەستوورێکمان نووسی، هەرچی لە توانای سەرکردایەتی سیاسی هەرێمی کوردستان بوو، بە تایبەتی جەنابی سەرۆک تاڵەبانی و سەرۆک بارزانی هەموو شتێکیان کرد، بەڵام ئێستا گەیشتینە سنوورێک، پرسیارێکی گرنگ بە نیسبەت ئێمە هەیە، ئەویش ئەوەیە ئێمە لە کوێین لەو عێراقەدا؟ لەسەر ئەو بنەمایەش ئەو بڕیارەدرا ریفراندۆم بکرێت بۆ ئەوەی خەڵکی دونیاش بزانن بیروبۆچوونی هەرێمی کوردستان بە هەموو پێکهاتەکانیەوە، کە لە هەرێمی کوردستان دەژین چ کورد، مەسیحی، تورکمان، عەرەب و ئێزدی و هەموو ئەمانە، لەسەر ئەم بابەتە چییە.
ریفراندۆم بە نسبەت ئێمە وەسیلەیەکە، ئامانج نییە، ئامانجی ئێمە زۆر روونە کە سەربەخۆیی کوردستانە، ئێمە ریفراندۆم بە وەسیلەیەک دەبینین بۆ ئەوەی ئەو ئامانجە بەدەستبهێنین، مەبەستیشمان ئەوە نییە کە ئێمە ئەگەر ریفراندۆم کرا رۆژی دوایی لە 26ی مانگ ئێمە دەوڵەتی کوردستان رادەگەیێنین، بەڵکو دەمانەوێت لە پرۆسەیەکی دانوستاندن لەگەڵ بەغدا زۆر بە هێمنانە و لەسەرەخۆ بەبێ ئەوەی هیچ کێشەیەک دروست ببێت، دەمانەوێت ئەو پرسە لەگەڵ ئەوان تاووتوێ بکرێت.
ئێستا کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بە تایبەتی ئەمریکا و بەریتانیا هەموویان لەسەر خەتن، ئەگەر ئەوان هەر هەموو لایەکیان بەدیلێکی باشتر ئەوەی لە ریفراندۆم هەیە بە ئێمە بدەن، بەدڵنیاییەوە سەرکردایەتی سیاسی کوردستان ئامادەیی ئەوەی هەیە دیراسەتی ئەو بابەتە بکات و ئەو پرسە بە جددی وەربگرێت، چونکە خۆ ئێمەش ئەوەنییە بڵێین دەمانەوێت بەهەرجۆرێک بێت دەبێت بیکەین، نا ئەگەر بەدیلێکی باشتر هەیە لە ریفراندۆم بە دڵنیاییەوە سەرکردایەتی سیاسی کوردستان ئامادەیە بە جددی وەریبگرێت و قسەی لەسەر بکات، ئەگەر بەڕاستی گەرەنتییەک هەیە بۆ ئەوەی ئێمە بگەین بەو ئامانجانەی هەمانە بەتایبەتی لە رێگەی گفتوگۆ و دانوستان لەگەڵ بەغدا، ئەوە ئەوەمان یەکجار زۆر پێ خۆشترە لەوەی کێشە دروست ببێت.
پرسیار: پرسەکە پرسێکی جددیە و چەند رۆژێکی ماوە، تا ئێستا خەڵکی هەرێمی کوردستان دوودڵن و هەڕەشە و مەترسییەکان بە جددی وەردەگرن، پرسیارەکە ئەوەیە حکومەتی هەرێمی کوردستان چ دڵنەواییەکی پێیە بۆ خەڵک لەکاتی چوونە سەر سندووقی دەنگدان؟ بە تایبەت بۆ ئەو هەڕەشە و مەترسیانەی کە هەن، بۆ سەر هاووڵاتیان و بژێوی رۆژانەی، چ لەو مووچەیەی وەریدەگرێت و چ لە پێویستییەکانی ژیانی رۆژانەی، ئایا حکومەتی هەرێمی کوردستان لەوبارەیەوە ئامادەکاری کردووە؟
نێچیرڤان بارزانی: خۆی راستییەک هەیە، ئەوەی ئەمڕۆ ئێمە لە کوردستان دەیبینین، خودی ئەو هەڵمەتەی دەستیپێکردووە، ئەوە ریفراندۆمە، ئەگەر سەیری ئەم جۆش و خرۆشە بکەن لە کوردستان، تەنانەت ئەمڕۆ جەنابی سەرۆک لە سلێمانی دەبێت، لە هەموو شارەکانی دیکەی کوردستان ئەگەر سەیری بکەن، ئەوا خودی ئەو کەرنەڤاڵەی ئێستا دەستیپێکردووە، ئەوە ریفراندۆمە و ئەوەش روونە گەلی کوردستان چی دەوێت.
ئەوەی جەنابت ئاماژەی بۆ دەکەی، هیچ شتێک گەرەنتی نییە، واتە ئێمە ناتوانین بڵێین هیچ شتێک گەرەنتی هەیە، ئەگەر پرسیارەکە ئەوەیە گەرەنتییەکمان وەرگرتووە لەسەر شتێک بۆ بژێوی خەڵک، گەرەنتی نییە، بەڵام من پێموایە قەبارەی ئەو ریفراندۆمە بە تایبەتی لە وڵاتانی دەورووبەر زۆر گەورەتر کراوە لە قەبارەی خۆی، تێگەیشتنێکی یەکجار زۆر جددی هەیە لەسەر بابەتی ریفراندۆم ئەوەی هەرێمی کوردستان دەیەوێت بیکات.
ئێمە هیوادارین بە لێکتێگەیشتن بتوانین چارەسەرێک بدۆزینەوە بۆ ئەو بابەتە، چ لەگەڵ وڵاتانی دەرەوە، چ لەگەڵ وڵاتانی هەرێمیش، ئەگەر ئەو بەدیلەی کە بەهەرێمی کوردستانی دەدەن، بەدیلێک بێت کە فیعلەن سەرکردایەتی سیاسی بڕوای پێی هەبێت و هەرێمی کوردستان و هاووڵاتیانی هەرێمی کوردستان بڕوایان پێیان هەبێت، ئێمە ئامادەین دوایین چانس بدەین بۆ گفتوگۆ و دانوستاندن بۆ ئەوەی بگەینە چارەسەر.
پرسیار: ئێستا لە کوردستان ئامادەکاریی و بەشداری چالاکانە بۆ کەرنەڤاڵەکان دەکرێت لە پێناو ئەنجامدانی گشتپرسی، هاوکات لە رێگەی راگەیاندنەوە ئەوەش دەبینین کە هاوبەشییەکی زۆر لەلایەن خەڵکی کوردستانەوە بۆ ئەو گشتپرسییە هەیە، ئەو بەشدارییە چالاکەش لە گەلی کلدانی و سریانی و ئاشووری و ئەرمەنیش بۆ گشتپرسی هەیە، دەمانەێت لە بەڕێزتانەوە گوێمان لێبێت، ئایا رەنگدانەوەیەکی دیاریکراو لەلایەن کلدانی و سریانی و ئاشووری و ئەرمەنی لە گشتپرسی هەیە؟
نێچیرڤان بارزانی: ئێمە کاتێک باسی ریفراندۆم دەکەین، باسی ریفراندۆم ناکەین بەس بۆ کورد، لەم وڵاتەی ئێمە کوردستان هەموو پێکهاتەکان لەو وڵاتەدا دەژین، ئەسڵەن ئێمە ناویشیان بە کەمینە ناهێنین، چونکە ئێمە پێمانوایە ئەمانە رەگ و ریشەیەکی زۆر قوڵیان لەو وڵاتەدا هەیە، بە دڵنیاییەوە بابەتی ریفراندۆم و دوای ریفراندۆم و تەنانەت پێکهاتەی داهاتووی هەرێمی کوردستان، بە دڵنیاییەوە ئەوەی بەلای ئێمە یەکجار زۆر گرنگە مافی ئەو پێکهاتانەیە کە لەنێو هەرێمی کوردستاندا دەژین.
ئێمە ئامادەی ئەوەمان هەیە لە دەستووری داهاتووی کوردستان، گرەنتییەکی تەواو بەو پێکهاتانە بدەین، ئەوانەی لە کوردستاندا دەژین، ئەوجا ئەو پێکهاتانە چ تورکمان، چ مەسیحی و هەر پێکهاتەیەکی دیکە بێت، ئێمە ئامادەی ئەوەمان هەیە لە دەستووردا وەکو رامانگەیاندووە و باسیشمانکردووە، کە ئەو ئامادەییە لەلایەن ئێمەوە هەیە بۆ ئەوەی گرەنتی مافی ئەو پێکهاتانە بکەین کە لە چوارچێوەی ئەو وڵاتەدا دەژین.
پرسیار: تاکی کەرکووکی بەتایبەت و ناوچە دابڕێنراوەکان بە گشتی ، جۆرێک لە نیگەرانییان هەیە بەوەی لە ریفراندۆم و دوای ریفراندۆم کێشە دروست ببێت، یەکێک لە سەرەکیترین کێشەش کە ترسیان لێی هەیە، ئەوەیە هەندێک لە سیاسەتمەدارانی عێراق هەڕەشەی بڕینی مووچەی خەڵکی ئەو ناوچانە دەکەن، ئایا حکومەتی هەرێمی کوردستان یان ئەو دەوڵەتە سەربەخۆیەی کە چاوەڕوانین لە داهاتوودا ببێت، چ گەرەنتییەک دەدات بە کەرکووکییەکان و خەڵکی ناوچە دابڕێندراوەکان؟ کە ئاشکرایە تەنها کورد نین، بەڵکو پێکهاتەی دیکەش لەخۆ دەگرن.
نێچیرڤان بارزانی: لە راستیدا لەم پرۆسەیەدا بە دڵنیاییەوە بابەتی کەرکووک و ناوچەکانی درەوەی ئیدارەی هەرێمی کوردستان بابەتێکی ئەسڵییە ، ئەگەر سەیری دۆخی کەرکووک بکەین، یان ئەو ناوچانەی باسیان لێوە دەکەین، لە پێشتریش من ئەو قسەیەم کردووە ئەگەر هێزی پێشمەرگە نەبووایە، مەعلوم نەبوو دۆخی کەرکووکیش وەکو موسڵ نەدەبوو، واتە ئەوەی کەرکووکی پاراست دوای ساڵی 2014 کاتێک داعش هاتە موسڵ، ئەوە هێزەکانی پێشمەرگەو هێزە ئەمنییەکانی کوردستان بوون توانیان کەرکووک بپارێزن.
ئێمە وەکو کورد پێویستە پەیوەندییەکی هەتا بڵێی باشمان لەگەڵ هەموو ئەو پێکهاتانە هەبێت کە لە کەرکووک دەژین، پێکهاتەی تورکمان، پیکهاتەی عەرەب، زۆریش دەبێت لە مامەڵە و هەڵسوکەوت لەگەڵ ئەو پێکهاتەنە وریا بین و بە سەخاوەتمەندانە بین لە پرسی دابەشکردنی دەسەڵات پرسی چۆنیەتی کارکردن لە کەرکووک و شوێنەکانی دیکەش، دەبێت لە ئاییندەش هەر ئەوە بکەین.
بابەتی ریفراندۆم لەو شوێنانە بابەتێکە ، ئێستا ئێمە بەهیچ شێوەیەک نامەنەوێت ئەو ناوچانە بە زۆر بهێنینەوە سەر هەرێمی کوردستان، ریفراندۆمی ئێمە بۆ دەستنیشانکردنی سنوور نییە، ریفراندۆمی ئێمە بۆ دەربڕینی رای خەڵکە لەسەر پرسێک، کورد دەتوانێت دەنگ بدات، بەڵێ من پێم خۆشە، عەرەب یان لایەنەکانی دیکە و هەرکەسێک چۆن دەنگ دەدات ئەمە پرۆسەیەکی دیموکراتییە دەتوانێت بە جۆرێکی دیکە بڕیار لەسەر ئەو بابەتە بدات، بەڵام ئەگەر پرسیارەکە ئەوەیە ئایا ئەگەر ئێمە ریفراندۆم لەو ناوچانە بکەین مەبەستمان ئەوەیە دەمانەوێت بەزۆر سنوورێک دابنێین و لەسەر پێکهاتەکانی دیکە کە لەو ناوچەیە دەژین بسەپێنین، هەرگیز شتی وا نییە.
لەو ناوچانە، کەرکووک بە نموونە، خۆ تەنیا کورد لەوێ نییە، تورکمانیش لەوێ هەن، عەرەبیش لەوێ هەن، پێکهاتەکانی دیکەش هەن لەو سنوورە، کەواتە کەرکووک و ئەو شوێنانە بە تایبەتی کەرکووک دەبێت ببێتە شاری پێکەوەژیان، شاری پێکەوەژیانی هەموو ئەو پێکهاتانە، تاوەکو ئێستا بەیەکەوەبوون، دەبێت لە داهاتووشدا بەیەکەوەبن، بەڕاستی ناخۆشە ئەگەر ئەمڕۆ ئێمە بڵێین رەنگە پێکهاتەکانی دیکە دەنگ بۆ سەربەخۆیی نەدەن، دەبوو ئێمە پەیوەندییەکی ئەوەندە باشمان لەگەڵ ئەو پێکهاتانە هەبووایە لەکەرکووک و شوێنەکانی دیکە بە ئارەزووی خۆیان هەموو لایەکیان بڕیاریان لەسەر ئەوە بدابووایە کە لەگەڵ هەرێمی کوردستان بن، دووبارەی دەکەمەوە ئەوەی کەرکووکی لە تیرۆریستانی داعش پاراست، هێزی پێشمەرگەی کوردستان و هێزەکان بوون، ئێمە دەبێت پرسیارەکە لەخۆشمان بکەین، ئەرێ بۆ ئێمە نەمانتوانی ئەو پێکهاتانە وەکو پێویست قەناعەتیان پێ بکەین کە بەڕاستی لە پرۆسەیەکی ئەوهادا بێن و دەنگ بەوە بدەن کە ژیانیان و داهاتوو و ئاییندەیان لەگەڵ هەرێمی کوردستان باشتر دەبێت؟ من پێموایە دەبێت ئێمە خۆمان وەکو کورد دەبێت زۆر بە جددی بیری لێبکەینەوە، دابنیشین و تاووتوێی بکەین، بە دڵنیاییەوە دەبێت رێگاچارەیەکیش بۆ ئەو بابەتە بدۆزینەوە.
سەبارەت بەوەی پرسی بژێوی خەڵک لەو ناچانە چۆن دەبێت، ئەوە بە دڵنیاییەوە رێگا چارە هەن، بەڵام لە راستیدا نامانەوێت بگاتە ئەو قۆناخە، ئێمە دەمانەوێت ئەو پرۆسەیە، پرۆسەیەک بێت کە بە تەفاهوم و لەیەکتر تێگەیشتن لەگەڵ بەغدا بتوانین ئاییندەی ئەو ناوچانە و، سنووری هەرێمی کوردستان دەستنیشان بکەین.
پرسیار: بەردەوام دەڵێین ریفراندۆم وەسیلەیە بۆ ئەوەی خەڵکی کوردستان نیازی خۆی دەربخات بۆ ئەوەی لەگەڵ عێراق بژیت یان نا، جەنابیشت ئێستا لە وەڵامی پرسیارێکدا ئاماژەت بەوەدا کە ئێمە دوای ئەوە دەکەوینە دانوستان لەگەڵ عێراق بۆ دیاریکردنی دەوڵەت، پرسیارەکە ئەوەیە ئایا هیچ سەقفێکی زەمەنی دەبێت بۆ ئەو دانوستاندنانە لەگەڵ حکومەتی عێراقی بۆ ئەوەی بگەینە ئەنجامێک یان بە دەردی ماددەی 140 دەچێت، کە پێشتر ماددەی 58 بوو، کە تائێستاش جێبەجێ نەکراوە؟ ئایا لەنێو ئەمەدا وڵاتانی زلهێز بەشدار دەبن لەو دانوستانە لەگەڵ عێراق یان نا؟
نێچیرڤان بارزانی: پرسیارێکی زۆر گرنگە، گەرەنتی بەس میللەتی خۆمانە، ئێمە با سەیری ئەو پرۆسیە بکەین، ئێمە تا ئێستا چ دەستکەوتێکمان بەدەستههێناوە لەو پرۆسەیەی رامانگەیاندووە ریفراندۆم دەکەین، ئێمە توانیمان جارێکی دیکە، با بەشێوەیەکی دیکە بیڵێم، ئێمە کە پێشنیازی ریفراندۆممان کرد لە مەترسی ئێمەیە بۆ ئاییندەی ئەو میللەتە، ئێمە مەترسییەکی جددیمان هەیە دۆخی کوردستان چۆن دەبێت، هەموو رۆژێک هەڕەشەو، ئیحترامەن بۆ حەشدی شەعبی هەر یەک لەخۆیەوە قسە دەکات و هەڕەشە لە هەرێمی کوردستان دەکرێت.
ئەم وڵاتانە پێویستە لە قوڵایی نیگەرانییەکانی کورد و پێکهاتەکانی دیکەی کوردستان تێبەگەن بۆ داهاتوو، ئێمە لە خۆمانەوە سەر شێت نین بڕیار دەدەین ریفراندۆم بکرێت، بە دڵنیاییەوە هۆکاری خۆی هەیە ئەو بڕیارەمان داوە.
ئەو دەستکەوتانەی کە من دەڵێم هەتاوەکو ئێستا و هەتاوەکو ئەو ساتەش بەدەستمانهێناوە ئەوەیە جارێکی دیکە بابەتی کورد و پرسی کورد لە عێراق و چۆنیەتی چارەسەرکردنی ئەو مەسەلەیەمان هێنایە سەر مێزی وڵاتانی زلهێز و هەرێمی و تەنانەت بەغداش بۆ ئەوەی بە جددی بیر لەو بابەتە بکرێتەوە.
ئێمە ساڵی 2014 بەنیازبووین ریفراندۆم بکەین، بەڵام لەبەر داعش دوامانخست، ئەوە شتێکی نوێ نییە، ئێمە لە ئەنجامی بێهیوایی خۆمان لەبەغدا پێش ئەوەی داعشیش بێت ئەو بڕیارەمان دابوو، بەڵام کە داعش هات گوتمان با پرۆسەکە دوابخرێت.
ئەوەی ئێستا هەیە ئێمە توانیمان لەو پرۆسیەدا پەرلەمان کارا بکەینەوە لەگەڵ هاوپەیمانەکانی خۆمان، لەگەڵ یەکێتی نیشتمانی و یەکگرتووی ئیسلامی و حیزبی شیوعی و سۆسیالیست و لایەن و پێکهاتەکانی دیکەی تورکمانی و مەسیحی جارێکی دیکە پەرلەمانمان کاراکردەوە، مەسەلەی کوردیمان والێکرد جارێکی دیکە ئەو پرسە رەهەندێکی نێودەوڵەتی وەربگرێت، ئێستاش هەموو ئەو وڵاتانە خەریکن بۆ ئەوەی بەجددی بیر لەوە بکەنەوە کە چۆن دەتوانن یارمەتی هەرێمی کوردستان بدەن لە پرۆسەیەکی دانوستاندن لەگەڵ بەغدا.
خۆ ئامانجی ئێمە روونە، ئێمە نامانەوێت بە شەڕ ئەو ئامانجە بەدەست بهێنین لە بەرژەوەندی میللەتی ئێمەش نییە، ئێمە دەمانەوێت بە دانوستاندن بیکەین، ئێمە دەمانەوێت ژینگەیەکی نێودەوڵەتی ئامادە بکەین بۆ ئەو پرسەی کە ئێمە هەمانە، ئێ دەمانەوێت وڵاتانی دەرەوە وا لێبکەین بێن پشتیوانی لەو پرۆسەیە بکەن کە ئێمە دەستی پێدەکەین لەگەڵ بەغدا.
بە دڵنیاییەوە هەر دانوستاندنێک ئێمە لەگەڵ بەغدا بیکەین، دەبێت سەقفێکی زەمەنی هەبێت بۆ ئەو داواکارییە، بەڵام دەمانەوێت گەرەنتیش هەبێت کە وڵاتانی دیکەی زلهێزیش بەشدار دەبن لەو پرۆسەیەدا بۆ ئەوەی دڵنیایی بدەین بە خەڵکی خۆمان، یارمەتی ئێمە و بەغداش بدات بۆ ئەوەی بگەین بە هەندێک ئەنجام لەسەر ئەو بابەتە.
ئێمە کە پارساڵ چووینە بەغدا، دوای ئەوەی جەنابی سەرۆکیش چوو بۆ بەغدا بە روونی پێمانگوتن، ئەو مۆدێلانەی هەتا ئێستا لە عێراقدا ئێمە کارمان پێیان کردووە، شکستی هێناوە.
عێراق زۆر باسی دەستوور دەکات، بەس هەر ئەو ماددانە جێبەجێ دەکات کە لە بەژەوەندی خۆیدابێت، فەرموون سەیر بکەن زیاتر لە 50 ماددەی دەستووری هەیە ئەسڵەن هەر کاری پێناکات، دەستووری عێراقیشە، چونکە لە بەرژەوەندی ئەواندا نییە ئەو کارە بکەن بۆیە نایکەن، بەڵام کە دێتە سەر باسی ئێمە ، یەکسەر باسی دەستوورمان بۆ دەکەن و دەڵێن دەستوور واو دەستوور واو، وەکو بڵێی ئەو دەستوورە شتێکی زۆر پیرۆزە، بەڵام وانییە.
قسەی ئێمە ئەوەیە دوای شەڕی موسڵ، دوای ئەو دۆخەی ئێستا دروستبووە، ئێمە دەبێت گفتوگۆیەکی بونیادنەرانە و رێک و پێک لەگەڵ بەغدا دەست پێبکەین بۆ ئاییندە، ئەگەر ئەوان ئەو ئامادەییەیان هەبێت، بە دڵنیایەوە ئێمەش ئامادە دەبین بۆ ئەوەی بکەوینە گفتوگۆ.
لەگەڵ ئەمریکا و لایەنەکانی دیکە ئێستا خەریکی ئەوەین، ئەگەر ئەوان فعلەن گەرەنتی ئەوە دەدەن کە بەشدار دەبن لەو دانوستاندنە، فعلەن بەجددی دێنە سەر خەت، کە راستییەک هەیە دەبێت بزانین، ئەمجارەیان جددیەتێکی زۆرتر لەجاران هەیە، کورد مافی خۆیەتی بێمتمانەبێت، چونکە زۆری دیوە، ئەوەندە خەڵک بەڵێنیان پێداوە، واتان بۆ دەکەین و واتان بۆ دەکەین، بەڵام من پێموایە ئەوەی ئێستا هەیە، جیاوازی هەیە لەگەڵ جارەکانی دیکە، لەهجە و ناوەڕۆکی نامەکان و ئەو شتانەی کە لەلایەن دەرەوە بۆمان دێت زۆر جیاوازی هەیە، ئامادەن ئەو شتانە ئیمزا بکەن، من ناتوانم بڵێم وەڵا هەموو ئامانجەکانی ئێمە دێتە دی، بەڵام من پێموایە زۆریش دەتوانین بچینە پێش.
هەموو هیوایەک لەسەر ئەوەبوو کورد لەسەر ئەو پرۆسەیە یەکگرتوو نابی، بەڵام ئێمە دەبینین، هەر یەکەو بەجۆرێک بەڵام کورد لەو پرۆسەیەدا یەکگرتووە، هەموو هەنگاوەکانیش کە دەبینین بۆ کاراکردنەوەی پەرلەمان و بۆ ئەو پرۆسەیە، ئەگەر بە وردی سەیری بکەین لەو وێستگانەی کە دەبێت ئەو هێزانە بڕیار بدەن، بە سوپاسەوە بۆ هەموو هێزەکان هەستیان بە بەرپرسیاریێتی مێژوویی و نەتەوەیی خۆیان کردووە و لە چوارچێوەی بەرژەوەندی میللەتی خۆیان تاوەکو ئێستا بڕیاریان لەسەر ئەو پرۆسەیە داوە.
گفتوگۆیەک لەگەڵ بەغدا ئەگەر ئەوان یارمەتیمان بدەن و ئامادەبن و ئامادەکاریمان بۆ بکەن، بە دڵنیاییەوە ئێمە لە هەرێمی کوردستان پێشوازی لێدەکەین، هێشتا ئەو زەمانەی یاخود ئەو نامانەی دێت و دەڕوات رەنگە ئەوە نەبێت کە سەد لە سەد ئێمە پێمان خۆش بێت، بەس هەرگیز ناتوانین بە کەمیش سەیری بکەین و بڵێین ئەسڵەن هەر هیچ نییە.
پرسیار: کورد لە 1ی ئاداری ساڵی 1970 گەرەنتییەکی لە عێراق وەرگرت، بەڵام تەنها وەرقەیەک بوو هیچی لێ جێبەجێ نەکرا، ئێوەش ئێستا داوای ئەو وەرەقەیە تەنیا لە عێراق دەکەن، یاخود لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، دوێنێ عەبادی لە دوایین لێدوانیدا گوتی ئێمە نە لە ئێستا نە لە داهاتووش رێگە نادەین ریفراندۆم بکرێت، ئایا ئێوە چۆن ئومێدتان هەیە کە لەگەڵ عێراق وەرەقەیەکتان بۆ واژو بکات؟
نێچیرڤان بارزانی: رێزم بۆ ئەو پرسیارەی جەنابت، بەڵام 11ی ئازار یەکێک بوو لە گەورەترین دەستکەوتەکانی گەلی کوردستان، لە ئەنجامی شۆڕشی ئەیلوول، کە مەلا مستەفای بارزانی رابەرایەتی دەکرد ئێمە بۆ یەکەمجار توانیمان دیکیۆمێنتێک لە عێراق وەربگرین کە پێی بگوترێت رێککەوتنی 11ی ئازار، ئەو رێککەوتنە بنەمایەکی زۆر پتەو بوو بۆ ئەو فیدراڵییەی کە دوایی لە 2003 و 2004 بەغدا دانی پێدانا، ئەگەر ئەوەی پێشتر نەبوایە ئەوەش بە دڵنیاییەوە نەدەکرا. رەنگە ئەوکاتیش رازی نەبووین لەسەر ئەوە، کێشەش دروستبوو بڕیاروابوو لەسەر کەرکووک راپرسی بکرێت، بەڵام ئەوان پەشیمان بوونەوە لەو بەڵێنەی خۆیان.
بەڵام پرسیارەکە ئەوەیە، ئەرێ بەغدا بیر لەوە دەکاتەوە، وڵاتانی جیهان بیر لەوە دەکەنەوە کە سەقامگیری لەو وڵاتە هەبێت یان دەیانەوێت هەمیشە ئاڵۆزی و کێشە هەبێت؟ جەنابت باسی 11ی ئازار دەکەی، بەڵێ رێککەوتن لەگەڵ شوڕشی ئەیلوول و سەرکردایەتی سیاسی و جەنابی بەرحەمەت بێ مەلا مستەفای بارزانی واژۆکرا، عێراق ساڵی 1974 -1975 رێککەوتنەکەی پێشێل کردو شەڕی لەگەڵ شۆڕشی کورد کرد، بەڵام نەیتوانی کورد لەنێو ببات، ناچاربوو چوو رێککەوتنی لەگەڵ شای ئێران کرد بۆ ئەوەی یارمەتی بدات کورد تووشی ئەوە ببێت، نیوەی شەتولعەرەبی دا بە ئێران بەس بۆ ئەوەی رێککەوتنەکە بکرێت، ساڵی 1979 دەیوست شەتولعەرەب وەربگرێتەوە، شەڕێکی 8 ساڵەی لەگەڵ ئێران کرد، قەرزدار بوو چووە کوەیت، لە ئەنجامیشدا ئەو هەموو بەڵایە. ئەگەر رۆژی یەکەم بەشێوەیەکی ستراتیژی بیری لە چارەسەری کێشەی کورد بکردبایەوە، ئەوەی دیکە هەمووی نەدەبوو، هیچی بەسەر نەدەهات.
کەواتە قسەی من ئەوەیە، هیوادارم ئەوە دەرسێک بێت، هەم بۆ ئێمە و هەم بۆ بەغدا و هەمیش بۆ کۆمەڵگای نێودەوڵەتی، پرسی کورد لە عێراق پرسێکی جددیە، بە بەڵێن و بەڵێنکاری و ماشەڵڵا و ئینشەڵڵا و ئێمە براین و موسڵمانین چارەسەر نابێت، پێویستی بە گفتوگۆیەکی جددی هەیە، گفتوگۆیەک کە بە حەقیقەت واقیعیانە بێت، بۆ ئەوەی ئەو مەسەلەیە بگاتە چارەسەر.
بڵێم گەرەنتیەک لەو بابەتە هەیە، گەرەنتی نییە، گەرەنتی میللەتەکەی خۆتە، رژدبوونی میللەتی ئێمە بۆ ئەوەی بگات بەو ئامانجە، ئینجا ئەو ئامانجە هەر پێی دەگات، ئەمڕۆ لە داهاتوو سبەی یان هەر کاتێکی دیکە، ئەوە شتێک نییە، ئەوە روونە و کورد دەگاتە ئەو ئامانجە.
سەبارەت بە لێدوانەکانی حەیدەر عەبادی، ئەگەر بە دیقەتەوە سەیری لێدوانەکانی بکەی، ئەو سەرۆکوەزیرانی عێراقە، ئەو ناتوانێت لەو چوارچێوەیە دەربچێت، بەڵام ئەگەر قسەکانی کت و مت وەکو خۆی کە کردوویەتی ئەگەر ببینن، وەکو سەرۆکوەزیرانی عێراق دەبێت ئەو قسانە بکات، خۆ قسەیەکی دیکەشی کردووە، دەڵێت مەسەلەی کۆنفیدراڵی، کۆنفیدراڵی پێویستی بەوە هەیە لە پەرلەمان دوو لەسەر سێ بڕیاری لەسەر بدرێت دوای ئەوە راپرسی لەسەر بکرێت، لە راپرسیدا دەنگی لەسەر بدرێت، شەرعیەتی راپرسی لە خەڵکی کوردستان وەردەگیرێت، لە هیچ لایەک وەرناگیرێت، ئەو وەکو سەرۆکوەزیرانی عێراقیش دەبێت هەندێک لەو شتانە بڵێت چونکە بۆخۆی پێویستی بەوە هەیە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا عەبادی گفتوگۆی لەگەڵ ئێمە رەتنەکردووەتەوە، گفتوگۆی بۆ ئاییندەی هەرێمی کوردستان بە قەتعی لەگەڵ هەرێمی کوردستان رەتنەکردووەتەوە، ئێمە گوتوومانە ئێمە داوای ئەوە دەکەین کە ئەجێندایەکی کراوە هەبێت، نەک تۆ بڵێی لەسەر بنەمای مەرجی ئێمەیە، ئێمەش بڵێین نەخێر ئێمە ئەو مەرجەمان هەیە، نە ئەو هیچ پێشمەرجێکی هەیە نە ئێمەش هەمانە، داخلی پرۆسەیەکی گفتوگۆی جددی دەبین لەگەڵ عێراق بۆ ئەو ئامانجانەی کە خۆمان هەمانە.
پرسیار: تا ئێستا دەڵێن دەرگای گفتوگۆتان دانەخستووە و چاوەڕێی ئەوەش دەکەن ئەگەر لە بەغداوە پێشنیازێکی باش بوو ئێوەش دانوستاندنی لەسەر بکەن، دەوڵەتانیش نامەی خۆیان دەهێنن، چ دەوڵەتێک هەوڵدەدات رێککەوتنێکی بەرهەمدار لەنێوان ئێوە و بەغدا ئەگەر ئێوە دانیشن لەگەڵ بەغدا لەسەر بابەتێک گفتوگۆ و رێککەوتنی لەسەر بکەن، هێڵە سەرەکییەکانی ئەم گفتوگۆ و رێککەوتنە چی دەبێت؟
نێچیرڤان بارزانی: ئەو وڵاتانەی یارمەتی ئێمە دەدەن بەتایبەتی ئەمریکایە، بەریتانیایە. فەرەنسایە، ئەمانە زۆر بە جیدی بەتایبەتی ئەمریکا و بەریتانیا لەسەر هێڵن لەگەڵ ئێمە ئامادەشن، نەتەوە یەکگرتووەکانیش ئامادەیە یارمەتی بدات بۆ ئەوەی ئێمە ئەو گفتوگۆیە لەگەڵ بەغدا دەستپێبکەین، بێگومان وەکو عەرزم کردن هێڵی سەرەکی گفتوگۆی ئێمە روونە، ئامانجی ئێمە سەربەخۆییە، بێگومانیش لە گفتوگۆ و قسەکانمان لەگەڵ بەغدا دەمانەوێت ئەو ئامانجە بێتە دی، بێگومانیش نامانەوێت بەشەڕ ئەو ئامانجە بێتە دی، دەمانەوێت بە لێکتێگەیشتن و گفتوگۆ لەگەڵ بەغدا چارەسەر بکرێت، ناشمانەوێت کێشە دروست ببێت نە بۆ هەرێمی کوردستان و نە بۆ عێراقیش، بێگومان ئەمە یەکەم ئەجێندای ئەو کۆبوونەوە و گفتوگۆیە دەبێت کە ئێمە لەگەڵ عێراق دەستیپێدەکەین ئەگەر بگەینە رێککەوتن.
پرسیار: پرسی بانگەشەی گشتپرسی لە باشووری کوردستان وەک دەبیندرێت، تاڕادەیەک لە زۆنێک بە شێوازێکی گەرموگوڕە، لە زۆنێک شەرمنانەیە، تەنانەت رەخنە ئاڕاستەی بەڕێزیشتان دەکرێت بەوەی کەمترین دەرکەوتنتان هەبووە لەو ماوەیدا، ئەمڕۆ 20ی مانگە وەکو بانگەشەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان دەرکەوتنەکان گەورەترن، بەڵام بۆ گشتپرسی کەمترن، میدیای حیزبی دەسەڵاتدار هەیە تا ئێستا بانگەشە و ریکلامی کۆمیسیۆنی لە کەناڵەکەی دانەبەزاندووە، پرسیارەکە لێرە ئەوەیە گەرەنتی چییە ئەو دەوڵەتەی دروست دەبێت لە دواڕۆژ، ئەم دوو زۆنییە گەورەتر نەبێت و بە قەبارەی دیکە نەبێت؟
نێچیرڤان بارزانی: گومان لەوەدا نییە ئەگەر کورد بە تەواوەتی یەک دەست بووایە و هاوڕا بووایە زۆر رووداو لە مێژووی کورددا رووی نەدەدا، ئەمە شتێک نییە ئێمە بتوانین نکۆڵی لێ بکەین، زۆر زۆر بەداخەوە هەتا ئێستا ئیمە هەمووان نەمانتوانیوە پێناسەیەکی هاوبەش و دروست بۆ خۆمان بدۆزینەوە لە هەرێمی کوردستاندا، بەڵام ئەگەر تەماشای مێژووی کوردیش بکەیت و ئەوەی ئێستا هەمانە بەراوردێکی بکەیت لەگەڵ پێشوو، ئێمە زۆر پێشکەوتووین لەو بوارەدا، جاران ترسی ئەوە هەبوو کە دەگوترا کێشەیەک دروست دەبێت ، کورد خۆیان شەڕی یەکتر دەکەن، ئێمە شەڕی یەکترمان نەکرد لەم پڕۆسەیە و هیچ کێشەیەکیش دروست نەبوو، ئەگەر سەیری ئەو لایەنانە بکەیت، ئەوانەی کە لێرە کەمتر بانگەشەی ریفراندۆم دەکەن، ئەگەر سەیری وێستگەی بڕیاردانی ئەو لایەنانە بکەیت، دەبینیت ئەوان لە وێستگەی بڕیارداندان، ئەگەر بە زەحمەتیش بێت، بەڵام دەبێت رەچاوی رەوشی ناوخۆی ئەو لایەنانەش بکرێت، دەبینین لە وێستگەی بڕیارداندا لەگەڵ ئەم پرۆسەیە هاتوون. بەرەیەک دروستکرا بەناوی بەرەی نەخێر، ئەندامانی ئەو حیزبە، بۆ نموونە یەکێتیی، ئەگەر یەکێکیان چووبێتە نێو ئەو بەرەیە، ئامادە بوون لە حیزبی خۆیان دەریبکەن و سڕی بکەن، چونکە سیاسەتی ئەو حیزبە ئەوەیە کە دەبێت ریفراندۆم سەربکەوێت، ئەگەر سەیری لێدوانی بەرپرسانی ئەو لایەنانە بکەیت دەبینیت هەموویان بەیەک دەنگ باسی ئەوە دەکەن کە دەبێت پرۆسەکە سەربکەوێت، ئەگەر باسی ئەوە دەکەیت لەناو کۆمیسیۆندا هەموو لایەنەکان، ئەوانەی کە بە بەتایبەتی باوەڕیان بەو ریفراندۆمە هەیە، هەموو ئەمانە پێکەوە کاریان کرد، ئەگەر یەکێک لەم لایەنانە کێشەی دروست بکردبا بێگومان کێشەیەکی گەورە دەبوو بۆ ئەو ریفراندۆمە، ئێستاش ئەوەی کە هەیە و ئێمە دەیبینین، ئێمە دەبینین راستە لە هەندێک شوێن گەرموگوڕی هەیە، بەڵام لە پرسی ریفراندۆمدا هەموو لایەک لەسەری هاوڕان، بڕیاری یەک لایەن نەبووە، بڕیاری جەنابی سەرۆک بارزانی یان پارتی یان یەکگرتوو نەبووە، هەموو لایەنەکان قسەی خۆیان کردووە، هەموو لایەنەکانیش لەسەر ئەوە پێکهاتوون کە دەبێت لەم رۆژەدا ریفراندۆم بکرێت، بیگومانیش بەرپرسیارییەتی بەهەر شێوەیەک بێت، دەبێت هەموو ئەو لایەنانە لە ئەستۆی بگرن.
دەوڵەتیش کە دروست دەبێت، زۆر جار باس لەوە دەکرێت کاتی نییە، پرسیار ئەوەیە ئەی کەی کاتیەتی، با ئێمە ئەو پرسیارە بکەین، گشتپرسی ئێستا کاتی نییە، باشە، پێمان بڵێن کەی کاتییەتی. ئەو وڵاتانەی ئێستا کە خەریکین قسەیان لەگەڵ دەکەین، پێیان دەڵێم کاتێک وڵاتێک داوا دەکات ببێتە ئەندام لە یەکێتیی ئەوروپا پێوەری بۆ دادەنێن، دوای جێبەجێکردنی ئەو پێوەرانە ئەو وڵاتە دەبێت بە ئەندام. تەنیا بە ئێمە بڵێن ئەو پێوەرانە چییە، ئەگەر ئێستا کاتی نییە کەی کاتییەتی، وەڵامی ئەو پرسیارەمان بدەنەوە.
لەسەر پرسی دەرکەوتن و دەرنەکەوتن لە میدیا، بە دڵنیاییەوە ئێمە هەموومان یەک بۆچوونمان هەیە، بەتایبەتی لەناو حیزبی ئێمە شتی وانییە، کە بڕیارێک دەدرێت بڕیارێکە هەموو لایەکمان پابەندی ئەو بڕیارەین و لەسەری دەچین، ئەو بڕیارەش دراوە و ئێمە هەموومان پابەندی ئەو بڕیارەین، بەڵام دەبێت دانوستاندن بکەن و قسە بکەن، لەگەڵ لایەنەکان دابنیشن و لەگەڵ وڵاتان دانوستاندن بکەن، رەنگە پرسەکە ئەمە بێت کە ئێمە سەرقاڵی ئەو دانوستاندنانەین لەگەڵ ئەو وڵاتانە، ئەگەرنا ئێمە هەموومان بڕوامان بە پرسە هەیە و ئەوەی من دەیبینم لە لایەنەکانیش هەر بەو شێوەیە دەبێت. دەوڵەتیش لە 26ی مانگ دروست نابێت، ئەگەر گشتپرسیش کرا دوای ئەوە ئامانجی هەرێمی کوردستان و سەرکردایەتی هەرێمی کوردستان ئەوەیە کە بکەوێتە گفتوگۆ و دانوستاندنێکی جددی لەگەڵ بەغدا، بۆ ئەوەی ئیشەڵڵا لەو دانوستاندنەدا ئێمە بگەین بەو ئامانجە.
پرسیار: پرسێکی دیکە هەیە لە هەرێمی کوردستان کە مووچەی خەڵکی کوردستانە، ئەمە دەرفەتێکە بۆ ئەوەی پرسیاری ئەوەت لێبکەین چونکە خەڵک چاوەڕێی ئەوەیە. ئێوە سیستەمی بایۆمەتریتان لە هەرێمی کوردستان ئەنجامدا، وا بڕیارە لە مانگی داهاتوو مووچە لەڕێگەی سیستەمی بایۆمەترییەوە دابەش بکرێت، لە 11ی ئەیلوول قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆکی حکومەت ئاماژەی بەوەدا کە پاشەکەوتی مووچە هەڵدەگیرێت، ئێوە مووچەی فەرمانبەران لە داهاتوودا بە چ شێوەیەک دابەش دەکەن، کەی دەستکاری مووچە دەکرێت و ئەو پاشەکەوتە لادەبرێت، ئایا کاتەکەی دیارە؟ بە چ میکانیزمێک دابەش دەکرێت؟
نێچیرڤان بارزانی: با ئێمە بە واقیعی سەیری پرسی مووچە بکەین، هەرچەندە ئەمە دووبارەیە بەڵام پێویستە بیڵێم، ئەگەر ئێمە بگەڕێینەوە بۆ مووچەخۆران، ئەوانەی پارەیەک لە حکومەتی هەریم وەردەگرن، ئەگەر بەپێی ژمارەی دانیشتووان هەژمار بکرێت کە گوایە ئێمە 17%ی عێراقین، بەڵام ئەو مووچەیەی لە هەرێمی کوردستان دەدرێت 23% بۆ 24%ە. ئەم کێشەی مووچەیە کێشەی ئەمڕۆ نییە، ئەمە کێشەی ئەو کاتەشە کە بودجەش لە بەغدا هاتووە، حەقیقەتێک هەیە، ئێمە لەم پرسەدا 17% نەبووین و 23% بووین، هۆکارەکانیش زۆرن، تەنیا یەک هۆکار نییە، بێگومان هەڵەی خۆمانیش هەبووە، لە هۆکارەکانیش ئەو ململانێیەی لەناو کوردستاندا هەبووە بەتایبەتی لەنێوان یەکێتیی و پارتی و گۆڕانیش.
لە کوردستان کاتێک ئێمە دووچاری ئەو کێشە گەورەیە بووین لە ساڵی 2014 و بڕینی بودجە، دوای ئەوەی شەڕی داعش، دوای ئەوە شەپۆلی ئاوارە، ئەمانە هەموو هۆکارن و ئێمە ناچاربووین، پێشبینی دەکەیت هیچ سەرۆکی حکومەتێک، سەرۆکی هەرێم، جێگری سەرۆک حکومەتێک یان سەرکردایەتییەکی سیاسی هەبێت لە جیهاندا پێی خۆش بێت مووچەی خەڵک پاشەکەوت بکات، هیچ سیاسییەک لە جیهاندا کارێکی وا ناکات ئەگەر ناچار نەبێت، بێگومانیش لە ناچاری ئەو بڕیارە دراوە.
ئێستا لە هەرێمی کوردستاندا نیوەی مووچەخۆران مووچەکانیان وەکو خۆی وەردەگرن و هیچ کێشەیەک لە مووچەکانیان نییە، هێزەکانی ئەمنی، پێشمەرگە ، ئاسایش، ئەمانە وەکو خۆی مووچەکانیان وەردەگرن و دەستکاری نەکراوە، کەواتە باری قورس لەسەر نیوەکەی دیکەیە، ئەمەیە ئەو کێشەیەی کە ئێستا هەمانە و زۆر گەورەیە، بێگومان هەرێمی کوردستانیش هەموو هەوڵێک دەدات بۆ ئەوەی ئەم کێشەیە کە گەورەترین گرفتە بۆ هەرێمی کوردستان چارەسەر بکات.
پرسیارەکە ئەوەیە، ئێستا پەرلەمان کاراکرایەوە، ئەمڕۆ جێگری سەرۆکی حکومەت، کاک قوباد، لەگەڵ پەرلەمان کۆبوونەوەی هەیە و لەسەر ئەم بابەتەیە، کۆبوونەوەکە لەگەڵ لیژنەکانی پەرلەمان و سەرۆکی فراکسیۆنەکانە، ئێمە دەمانەوێت بۆیان روون بکەینەوە بۆ ئەوەی ئەوان تێبگەن کێشەکە لەکوێیە، ئەمە بە موزایەدە ناکرێت لە پەرلەمان و لە شوێنی دیکە، یەکەمجار دەبێت راستییەکانی دۆخەکە بزانن، ئەوەی لە بەردەستمانە چەندە و ئێمە دەتوانین چی بکەین، من دەمەوێت ئەوە بڵێم یەکەم ئەولەوییەتی ئێمە وەک حکومەت ئەوەیە کە ئێمە بتوانین رێگەچارەیەک بدۆزینەوە بۆ ئەم بابەتە، بایۆمەتری دەستیپێکردووە کە هەنگاوێکە هەتا بڵێی باشە بۆ پرسی ریفۆرم لە هەرێمی کوردستان، بەڵام هەتا ئێستا تەواو نەبوو، ئێمە بەردەوام لەسەر ئەم پرسە رادەوەستین، دڵنیابن ئێمە ئەو کاتەی بتوانین ئەمانە چارەسەر بکەین چارەسەری دەکەین، لە کۆبوونەوەکانی رابردوودا توانیمان پرسی خانەنشینان چارەسەر بکەین و کردمان، ئەوە هەنگاوێک بوو تێگەیشتین دەتوانین جێبەجێ بکەین و راستەوخۆ کردمان و هیوادارین لەمەودوا بەبێ ئەوەی پاشەکەوت بکرێت ئەوان مووچەی خۆیان وەربگرن، کەواتە ئێمە لە هەر شوێنیک ببینین کە داهاتی هەرێمی کوردستان زیادی کردووە، ئەوا بە دڵنیاییەوە ئەولەوییەتی ئێمە ئەوەیە کێشەی مووچە چارەسەر بکەین.
پرسیار: وەڵامەکەت سەبارەت بە سیستەمی مووچە تۆزێک بێئومێدی زیاتر دەکات بۆ هاووڵاتی، بەڵام پرسیارەکە ئەوەیە جگە لە هەڕەشەی وڵاتان بۆ پشتگیری نەکردن یاخود رەتکردنەوەی ریفراندۆم، هەڕەشەیەکی دیکە هەیە کە ئەویش ترسە لای خەڵک، ئەویش هەڕەشە سەربازییەکانن، حکومەتی هەرێم و سەرکردایەتی سیاسی چۆن ئەم هەڕەشە سەربازییانە هەڵدەسەنگێنێت، تورکیا هەندێک کۆکردنەوەی هێزی هەیە لە چەند رۆژی رابردوودا، ئێران هەندێک لێدوانی هەیە کە ئەگەر هەر هێرشیک لەسەر کورد هەبێت ئەوا وەڵامێکی ئەرینی و دروستی بۆ کورد نابێت، بەغداش بەهەمان شێوە، وەکو جەنابیشت پێشتر باست کرد، سەرکردەکانی حەشدی شەعبی قسەی جۆراوجۆر دەکەن، ئەم هەڕەشە سەربازییانە چۆن دەبینیت؟
نێچیرڤان بارزانی: من بەهیچ شێوەیەک هیچ هەڕەشەیەکی سەربازیی لەسەر هەرێمی کوردستان نابینم، مومکین نییە، شتی وا روونادات، هەڕەشەی سەربازیی بۆ چی، بۆ ریفراندۆم؟! من ئەوە نابینم ئەو هەڕەشە سەربازییە بکرێت، ئەگەر ئیجرائاتی دیکەش بکەن بە حیسابی خۆیان ئەگەر بیکەن، بەڵام هەڵبژاردەی سەربازیی مەتروح بوونی نییە. ئەم دڵنیاییەم لە زۆر خاڵەوە دێت، لەوە زیاتر ناکرێت روونتری بکەمەوە، بەڵام ئەم وڵاتانەش حیسابی بەرژەوەندی ستراتیژی خۆیان لە ناوچەکە دەکەن، تورکیا و ئێران ئازادن لە وڵاتەکانی خۆیان هەر کارێک دەکەن، بەڵام بۆ ریفراندۆمێکی کوردستان تەسەور بکرێت ئەمانە دێن و هێزی سەربازیی بەکاردەهێنن دژی ئێمە، کاری وا ناکەن، کاری وا ناکەن چونکە لە بەرژەوەندی خۆیان نییە، بەدڵنیاییەوە نایکەین، بە دڵنیاییەوە نایکەن. راستە ئێمە هەرێمێکین، بەڵام ئەوەندەش دەستمان قەپات نییە کە بڵێی هیچمان پێناکرێت ئەگەر ئەمانە هێزی سەربازیی بەکاربهێنن، بەڵام بەڕاستی ئەو هەڵبژاردەیە مەتروح نییە، لەڕاستیشدا ئامانجی ئێمە ئەوە نییە بیگەیەنینە ئەو قۆناخە، من عەرزم کردن، ئێستاش ئێمە دەڵێین، لە کاتی ئێستادا ئەگەر بەدیلێکی بەهێز بۆ ئەم بابەتە هەبێت، ئێمە بەرەو بەدیلەکە دەچین. بڕیاری ریفراندۆم بڕیارێکی شێتانە نییە ئێمە لەخۆمانە بڕیارمان دابێت و نازانین چۆن دەبێت، بێگومان حیسابمان بۆی کردووە کە ئەم پرسە پرسێکی گرنگە و ئەگەر ئێمە بڕیار بدەین ئەنجامەکانی چۆن دەبێت، بەڵام لەهەمان کاتدا ئەم دەرگایە بۆ مەسەلەی گفتوگۆ و پێشکەشکردنی ئەلتەرناتیڤێکی بەهێز بە هەرێمی کوردستان بۆ ئەوەی بتوانێت بکەوێتە دانوستاندێک، ئەوە لەسەر مێزە و کراوەیە و ئێمە دەتوانین بە تەئکید قسەی لەسەر بکەین.
پرسی ئەو قسانەی من لەسەر مووچە، من وەک سەرۆکوەزیران ئەرکم ئەوەیە راستییەکان بە خەڵک بڵێم، من نامەوێت پێشبینییەکان بەرز بکەمەوە و دوای ئەوە نەتوانم هیچ بکەم، حەقیقەتێک هەیە، ئێمە وەک حکومەتی هەرێمی کوردستان دەمانەوێت بە واقیعی سەیری ئەم مەسەلەیە بکەین، هەرگیز نامانەوێت نائومێدی دروست ببێت، بەڵام ئەولەوییەتی ئێمە ئێستا ئەوەیە بتوانین ئەم کێشەیە چارەسەر بکەین، لەگەڵ پەرلەمان ئێستا خەریکین، دادەنیشین و قسەی لەسەر دەکەین، بێگومانیش پێکەوە هەوڵ دەدەین رێگەچارەیەک بدۆزینەوە.
پرسیار: ببورە رەنگە پرسیارەکەم دووبارە بێت، بەڵام لە دووبارەکردنەوە سوود هەیە، گشتپرسی بووەتە بایەخی لەپێشینەی میدیایی و سیاسی، لە ئاستی ناوخۆیی و هەرێمیی و نێودەوڵەتیی، رۆژانەش جووڵە هەیە و چەند رۆژێکی دیاریکراویش ماون و گشتپرسیش لە 25ی ئەیلوولدا ئەنجام دەدرێت، هیچ بیرۆکە و پێشنیازێکی نوێ هەیە لەلایەن سەرکردایەتی کوردستانییەوە بۆ دواخستنی گشتپرسی؟ ئەو بیرۆکانە چین؟
نێچیرڤان بارزانی: هەتا ئێستا بڕیاری ریفراندۆم لەجێی خۆیەتی، ئەگەر بڵێی ئێمە بڕیارێکمان داوە بۆ دواخستن، نەخێر، هەتا ئێستاش گفتوگۆ و دانوستادنی ئێمە لەگەڵ بەغدا و لەگەڵ دەرەوەش بەردەوامە بۆ بەدیلێکی بەهێز بۆ ریفراندۆم، ئەگەر ئەو بەدیلە بەهێزە هەبێت، بێگومان ئێمە ئەو دەرگایە داناخەین.
پرسیار: پێشتر لە وەڵامی پرسیارەکان باسی ئەوەت کرد کە رێککەوتنی 11ی ئادار بەهۆی کەرکووکەوە هەڵوەشاوەتەوە، لە شۆڕشەکانی دواتریشدا کەرکووک سازشی لەسەر نەکراوە، بە دڵنیاییەوە کەرکووک دەبێتە یەکێک لە کۆڵەکەکانی دەوڵەتی کوردستانی سەربەخۆدا، ئەوەی ئێستا لە کەرکووک بەدی دەکرێت و لایەنەکانیش باسیان کردووە و درکیان پێکردووە ئەوەیە کە ئامادەکاری پێویست لە کەرکووک نەکراوە بۆ ئەنجامدانی ریفراندۆم، چ سەبارەت بە لایەنەکان وەکو جەنابیشت پرسیاری ئەوەت کرد بۆ نەمانتوانیوە قەناعەت بەوان بکەین، لەرووی کارەکانی کۆمیسیۆنەوەش درەنگ نووسینگەی کۆمیسیۆن لە کەرکووک دامەزرا و وەکو پێویست کارەکانی تائێستا جێبەجێ نەکردووە، پرسیارەکە ئەوەیە بۆچی نەتواندراوە هەنگاوەکان بەئاڕاستەیەکی دیکە بنرێت لەکاتێکدا کەرکووک لەسیاسەتی کورد و کوردستاندا بەو رادەیە پێگەی هەیە؟
نێچیرڤان بارزانی: جەنابت ئاماژەت پێدا، پێگەی کەرکووک لە مێژووی کورد و ئەو سازشەی کە کورد هەرگیز ئامادە نەبووە لەسەر کەرکووک بیکات شتێک نییە شاراوە بێت، ئەگەر ئێستا ئێمە عەمەلی سەیری بکەین، سیاسییەکانی عێراق لە 2013 و 2012 بە ئێمەیان دەگوت ماددەی 140 تەواوبووە و کەرکووک تەواوبووە، ئەو باسەیان دەکرد لەگەڵ ئێمە، دەیانگوت جارێکی دیکە موستەحیلە کەرکووک بگەڕێتەوە سەر کوردستان، ئێمە کە باسی کەرکووک دەکەین، کەرکووک تایبەتمەندی خۆی هەیە، تۆ ناتوانیت ئەو مامەڵەیەی لەگەڵ سلێمانی و هەولێر دەیکەیت بڵێت بەهمان شێوەیە بەو مەفهومەش دێم مامەڵە لەگەڵ کەرکووک دەکەم، ئێمە پێویستە بە مۆدێلێکی دیکە لەگەڵ کەرکووک مامەڵە بکەین، کەرکووک بابەتێکی هەستیارە، لە کەرکووکدا کوردت هەیە و تورکمانت هەیە و عەرەبیشت هەیە، بەڵێ خاکەکەی کوردستانییە و ئێمە بە تەئکید ناتوانین لەسەر خاکەکەی سازش بکەین، ئەو سازشەش هەرگیز نەکراوە، نە لە شۆڕشەکانی دیکە کراوە و نە لەم دواییەش کراوە، لە دانوستاندنەکانی 1974 ئەگەر لەسەر کەرکووک بێت، 1983ش بەهەمان شێوە لەسەر کەرکووک بوو کە ئەوکاتە یەکێتیی نیشتمانیی کوردی هەبوو و، بابەتەکە وەکو یەک بوو، بەڵام لە واقیعدا ئێستا پاراستنی ئەو شارە و ئەو شوێنانە کورد دەیکات، هێزی پێشمەرگە دەیکات، باشترین کار ئەوەیە کورد هەوڵ بدات دڵنیایی بداتە ئەو پێکهاتانەی کە لەناو ئەو سنوورانە دەژین، نەک ئەوانە پێشبینی بکەن سبەی ئەگەر دوڵەتێکی کوردی دروستبوو، ئەگەر تایبەتمەندیش درا بە کەرکووک، ئەوان مەترسییان هەبێت لە ئایندەی خۆیان، ئێمە دەبێت ئەو دڵنیاییە بدەین بەو پێکهاتانە، زەحمەتیش نییە و دەتوانین ئێمە ئەو کارە بکەین، ناشتوانین ئیرادەی خۆمان لەسەر پێکهاتەکانی دیکەی کەرکووک فەرز بکەین، نەخێر ئێمە هەرگیز ناتوانین ئەو کارە بکەین، ئەنجوومەنی پارێزگا بڕیاریداوە کە بەشدار دەبێت لەو ریفراندۆمە، ئەوان بڕیاری خۆیان داوە، ئێمە نەمانگوتووە ئێوە دەبێت ئەم کارە بکەن، ئەگەر ئەوان بڕیاریش بدەن کە ناتوانن ببن بەبەشێک لەم پرۆسەیەدا، ئەوا ئێمە تێدەگەین لەو هەڵوێستەی ئەوان، راستە کەرکووک ناسنامە و خاکەکەی کوردستانە، بەڵام پێکهاتەکانی دیکەی تێدایە و دەبێت ئەم پێکهاتانە پێکەوە هەموویان رازی بن و کەرکووکییەکان خۆیان دەبێت بڕیار لەسەر ئایندەی خۆیان بدەن، هیچ لایەنێک ناتوانێت بڕیار لەسەر ئەو ئایندەیە بدات، دەبێت خۆیان بڕیار لەسەر ئایندەی و چارەنووسی خۆیان بدەن.
پرسیار: لە چەند رۆژی رابردوودا کۆمپانیای رۆسنەفت ئاشکرایکرد، کە بۆرییەکی گاز لە کوردستانەوە رادەکێشێت و بە خاکی تورکیا تێپەڕدەبێت بەرەو ئەوروپا و گازی کوردستان دەگەێنێتە ئەوروپا، راستە ئێستا لە تورکیا جۆرێک لە ناڕەزایی لەبارەی گشتپرسی وسەربەخۆیی دەردەبڕێت، بەڵام پرسیارەکە ئەوەیە کۆمپانیای دیکەی زەبەلاحیش لە کوردستاندا هەیە وەک ئیسکۆن مۆبیل و ئەوانی دیکە، ئایا ئەمە کاریگەری لەسەر ئەو رێککەوتنە ناکات ، کە حکومەتی هەرێمی کوردستان لەگەڵ ئەو کۆمپانیانەی دیکە کردوویەتی، لەکاتێکدا وەک دەزانین نێوان رووسیا لەگەڵ ئەمریکا و وڵاتی ئەوروپی خۆش نییە؟
نێچیرڤان بارزانی: ئەو رێککەوتنەی ئێمە لەگەڵ رۆسنەفت کردوومانە، رێککەوتنێکی بازرگانییە، ئێمە نامانەوێت بۆیەیەکی سیاسی لەو بابەتە بدەین و پێویستیش نییە ، کاتی خۆی کە چووینە رووسیا لەو کۆبوونەوەیەی لەگەڵ سەرۆکی رووسیا هەمبوو دوای ئەوەش لەگەڵ وەزیری وزە و دوای ئەوەش کۆمپانیای رۆسنەفت، ئەوەی کەمن هەستم کرد، رووسەکان و کۆمپانیاکانی رووسیا بە جددی دەیانەوێت لە هەرێمی کوردستاندا کاربکەن، گاز گرنگترین بابەتە سەبارەت بە ئەوروپا و تورکیا، ئێمە لە دانوستاندنێکی جددی بووین لەگەڵ کۆمپانیای رۆسنەفت بۆ ئەو مەبەستە ، ئەو بەربەستانەمان هەڵگرت ، کێشەی خۆمان لەگەڵ داناغاز چارەسەرکرد، کە کێشەیەکی گەورە و ئاڵۆزبوو ، بەهەرحاڵ لەگەڵ داناغاز چارەسەرکرا ، بەدڵنیاییەوە چارەسەری ئەو کێشەیە رێگاخۆش دەکات ، بۆئەوەی کۆمپانیای دیکە بێن و سەرمایەگوزاری بکات لە بابەتی بۆری گاز ، چونکە ئەوەی گرنگە وڵاتانی دەرەوە، بەتایبەتی هەموویان تێگەیشتن کە هەرێمی کوردستان پابەندی ئەو رێککەوتنانەیە کە لەگەڵی دەکرێت، هەرێمێکە دەتوانرێت متمانەی پێبکرێت ، هەرێمەکە هەست بە بەرپرسیاریەتی خۆی دەکات لە چوارچێوەی یاسای نێودەوڵەتی لە رووی بازرگانیدا، ئەمە هانی کۆمپانیاکانی دیکەی دا تاوەکو ئەو کارە بکەن، لە چارەسەری کێشەی داناغازدا کۆمپانیای رۆسنەفت رۆڵێکی باشی هەبوو یارمەتی دەربوو بۆ چارەسەرکردنی ئەو مەسەلەیە ئێستاش بە خۆشحاڵییەوە کە رایانگەیاندووە، کە بە سنووری یەک ملیار دۆلار سەرمایەگوزاری دەکەن لەو مەسەلەیەدا ئەمە شتێکی گرنگە بۆ هەرێمی کوردستان و بۆ تورکیا و ئەوروپاش گرنگە، بۆ هەموولایەکمان گرنگە، ئەمە پرۆژەیەکە دەستپێدەکات، بابەتەکە تەواو بازرگانییە، بەدڵنیاییەوە لەو چەند ساڵانەدا پەیوەندی ئێمە لەگەڵ تورکیا لەو رووەوە پێشکەوتنی زۆری بەخۆوەبینیوە، بەدڵنیاییەوە ئێمە نامانەوێت ئەو پەیوەندییە لەگەڵ تورکیا تێکبچێت چ لە رووی سیاسی و چ لە رووی بازرگانییەوە نامانەوێت تێکبچێت، ئێمە سوپاسی تورکیا دەکەین، ئەم بۆرییەی ئێستا لە هەرێمی کوردستانەوە نەوت دەبات ، ئەگەر باسی قازانجەکەی بکەین ئەوەی بەر تورکیا دەکەوێت هەر یەکجار زۆر کەمە، زیاتر یارمەتی ئێمە دەدات ، لەوەی خۆی قازانج بکات لەو مەسەلەیەدا ئەمە راستییەکە ، لە رووی سیاسی و ئابوورییەوە چ لەگەڵ تورکیا و چ لەگەڵ ئەو کۆمپانیانەی بە ڕاستی بە جددی دەیانەوێت کار لە هەرێمی کوردستان بکەن ئێمە دەمانەوێت پەرەی پێبدەین، پەرە بە هاوکارییەکانمان بدەین لەگەڵ ئەو کۆمپانیانە و پێشبینیش دەکەم ئەمە لە ئایندەدا زیاتریش بێت.
پرسیار: بەغدا لەو چەند رۆژ دوو بڕیاری لەدژی کورد دەرکرد لابردنی پارێزگاری کەرکووک و پەنابردن بۆ دادگای فیدرالی بۆ راگرتنی گشتپرسی و دەڵێن نادەستوورییە ئەوان بەچ لۆژیکێک ئەو دوو بڕیارەیان دەرکردووە، ئێوە پابەندی ئەو بڕیارانە دەبن؟
نێچیرڤان بارزانی: ئەوە تایبەتە بە پارێزگاری کەرکووک ئەمە هەتا بڵێی بڕیارێکی نابەجێ و دروست نەبوو لە راستیدا. ئەگەر بەجددی بیر لەوەبکرێتەوە و بیریان بکردبواوە نەدەبوا ئەو بڕیارەبدەن، بڕیارێک نەبوو یارمەتی دەربێت ، دۆخەکەی زیاتر تێکدا لەوەی یارمەتیدەربێت بۆ چارەسەرکردن، بەدڵنیاییەوە ئێمە وەک هەرێمی کوردستان رامانگەیاند، پابەندی ئەو بڕیارە نابین ، بەغدا دەبووا بە جددی سوپاسی پارێزگاری کەرکووک و هێزی پێشمەرگە و لایەنەکان بکات لەوەی لەساڵی 2014 کە داعش هات ، کە چۆن توانیان ئەو شارە بپارێزن دەبوا بەڕاستی داوەتی بکەن بۆ ئەوەی سوپاسی بکەن، لە پەرلەمانی عێراقی بیانگوتایە ئەشهەدوبیلا ئەو هەموو ئاوارانەت قبوڵ کرد ، ئەو هەموو خەڵکە ئاوارەیە ، دۆخی ئەمنیتان لەوێ پاراست و تەقدیری بکەن ، کە تۆ جێگەی تەقدیری لە بەرامبەر ئەو هەموو کارانەی کە کردووتە نەک بێن ئەمە بکەن، پاشان چ بەهایەکی هەیە بڕیاری ئەوان لای بدەن ، چونکە ئێمە دەزانین ئەو بڕیارانەچۆن دەدرێن ، پەرلەمانی عێراق ئەمڕۆ پەرلەمانی عێراق نییە، پەرلەمانی پێکهاتەیەکی سیاسییە لە عێراق ، ئێمە کە مەترسی خۆمان راگەیاندووە، سەرۆک بارزانی چەندان جار دەڵێت کە ئەگەر من دڵنیابام ئەو دۆخە دەمێنێتەوە باسی ریفراندۆمم نەدەکرد ، ئەم مەترسیانە لە خۆیەوە نایێت، جەنابی سەرۆک بارزانی کێشەیەک نییە کەسی بێت بیەوێت چارەسەری بکات و داپۆشینەکە بە ریفراندۆم بێت ، بەس شتی وانییە ، نیگەرانی سەرکردایەتی کوردە دەیەوێت پیشانی بدات وەک بەرپرسیاریەتییەک کە بەرپرسیاریەتی ئەوە ، دەیەوێت پیشانبدات، کە چەند نیگەرانە لەم هەڵسوکەوتە و عەقڵیەتە بۆ ئایندە، ئێوەبیرتان دێت کە مالیکی سەرۆکوەزیران بوو یەکەم کەس کە باسی ئەوەیکرد، عێراق بەرەو دیکتاتۆریەت دەڕوات جەنابی سەرۆک بوو لەم هەولێرە ، دەستبەجێ دەستیانپێکرد، تەنانەت وڵاتانی دەرەوە تەنانەت ئەمریکا ئەوە لەبەر ئەوە وادەڵێت چونکە دەیەوێت جیابێتەوە، نا ، مەترسییەکی راستەقینەبوو ، دوای ساڵی 2014 تێگەیشتن ئەوە مەترسییە و فیعلەن قسەکەی راست بوو و فیعلەن وابوو ، فیعلەن عێراقی بەرەو هەڵدێرێک برد ، کە زەحمەت بوو بگەڕێتەوە ، پەرلەمانی عێراق پەرلەمانێک نییە لەگەڵ ئەوەی رێزمان هەیە بۆ هەموو ئەندام پەرلەمانەکان، بەڵام ئەوەی بە ئارەزووی خۆیان باسی شەفافییەت و گەندەڵی دەکەن هەتا وەزیری دارایی کە کورد بوو لایاندا عێراق بوو بە سویسرا لە شەفافییەت ، بووە سویسرا؟ ماشەڵڵا نە گەندەڵی ما نە هیچ ما، چونکە بۆ پلانێک هەبوو دەبێت ئەو وەزیرە لابدرێت، یەک فایلیان بۆ دروستکرد فایلەکە ئەمە گەندەڵە و وایە وایە وایە ، دوای ئەوەی بە حسابی خۆیان، ئیشەکەیان کرد لە پۆستەکەی لایاندا دوای ئەوەی عێراق بوو بە باوکی شەفاییەت.
پرسیار: بەڵام دادگاش بڕیاریدا، ئەی سەرنجتان لەسەر بڕیارەکەی دادگا چییە؟
نێچیرڤان بارزانی: تەنانەت بڕیارەکەی دادگاش نایاساییە، دەتوانین تانەی لێبدەینەوە، سەیری دەستووری عێراق بکە لە دیباجەی دەستوورەکەدا بە روونی هاتووە ، ئێمە نامەمان بۆ بەغدا نووسیوە هەموو ئەو ماددانەمان ریزکردووە، کە عێراق پێشلی دەستووری کردووە ئەمانە هەموو ئەو هۆکارانەن، بە جددی عێراق ئەگەر لەم دوو ساڵە بیویستبا زۆر بە ئاسانی دەیتوانی قەناعەت بەسەرکردایەتی سیاسی کورد بکات ، کە بەرژەوەندیان لە چوارچێوەی عێراقە ، هیچ پێویست نییە لە عێراق جیاببنەوە ، دەرفەتێکی دوازدە سێزدە ساڵیان هەبوو هیچیان نەکرد ، کێشەی گەورە شێوەی بیرکردنەوەیە ، شێوەی بیرکردنەوە لە عێراق تاوەکو ئێستا ئەوەیە ئێستا لاوازم قسەناکەم بەڵام سبەی بە هێز بووم دێم حەق و حیسابت لەگەڵ دەکەم ئەمە راستیەکەیە، ئەمە کێشەیە.
پرسیار: کاک نێچیرڤان لەسەردەمی رەجەب تەیب ئەردۆغان پەیوەندی نێوان تورکیا و باشووری کوردستان زۆر بەرەوپێش چوو، بەڵام ئێستا لەگەڵ گەرم و گوڕبوونی بانگەشەکانی گشتپرسی و نزیک بوونەوەی کاتەکە ، میدیای تورکیا دەڵێن باشووری کوردستان خیانەتی لەو پەیوەندییە کردووە ، رەجەب تەیب ئەردۆغان لە نیویورکیش کە ئێستا کۆبوونەوەی نەتەوەیەکگرتووەکان بەڕێودەچێت قسەی زۆر تووندی کرد ، بە جۆرێک کاردانەوەکانی تورکیا لەهەموو وڵاتانی دیکە زیاترە ، ئێوە پەیامتان بۆ سەرۆککۆماری تورکیا چییە بۆ پاراستنی ئەو پەیوەندیانە؟
نێچیرڤان بارزانی: هەڵوێستی تورکیا روونە ، تورکیا وەکو وڵاتانی دیکە رایگەیاندووە هەریەک بە جۆرێک، هەندێک دەڵێن دژینە و هەندێکی دیکە دەڵێن کاتی نییە ، زۆربەیان باسی ئەودەکەن کە کاتی نییە ، کەس ناڵێت ئێمە دژین دەڵێن کاتی ئەم بابەتە نییە ، ئێمە دەبوایە ئەم بابەتە باس بکەین ، دەبوایە بچێتە سەر مێزی کۆمەڵگای نێودەوڵەتی بەتایبەتی داعش بەرەو کۆتایی دەچێت، بەڵام پێموانیە داعش لە ناوبچێت ، ئەم بیرە دەمێنێتەوە ، ئەو دەستپێشخەرییە لە سەرکردایەتی سیاسی کورد زۆر زۆر پیرۆز بوو ، ئێمە سەیری پەیوەندی خۆمان لەگەڵ تورکیا بکەین ، دەبینین جەنابی سەرۆککۆمار رەجەب تەیب ئەردۆغان ، رۆڵی سەرەکی هەبووە بۆ ئەم پەیوەندییە ، ساڵەکانی 2007 تورکیا بە هەزاران سەربازی هەبوو، هەڕەشەی دەکرد ، وادەکەین وادەکەین، بەڵام لە ئەنجامدا ئەگەر ساڵی 2007 بەراورد بکەین لەگەڵ ئێستا دەبینین پێشکەوتنێکی یەکجار زۆر لە پەیوەندی ئێمە و تورکیا روویداوە چ لە رووی سیاسییەوە چ لە رووی ئابوورییەوە ، ئەمانە هەموو دەگەڕێتەوە بۆ ئەو سەرکردایەتییەی کە ئەو کردوویەتی لەو بابەتەدا ، بە بۆچوونی کەسی خۆم پێموایە تێگەیشتن لە مەسەلەی ریفراندۆم کە ئێمە چ دەکەین و بۆچوونێکی وا هەیە ئێمە بەزۆر بەتایبەتی کەرکوک و ئەو شوێنانەی دەهێننینەوە سەر هەرێمی کوردستان و بۆچوونێکی واهەیە رۆژی 26ی مانگ دەستبەجێ ئێمە دەوڵەتی کوردی رادەگەیێنین و شتەکان تێکدەدەین ، ئەم بۆچوونە لەوێ هەیە ، میدیای تورکی یارمەتیدەرە بۆ زیاتر تێکدانی دۆخەکە نەک هاوکاربێت ، پەیامی ئێمە بۆ تورکیا ئەوەیە دەمانەوێت ئەو پەیوەند لەگەڵ تورکیا تێکنەچێت ، نامانەوێت بەهیچ شێوەیەک پەیوەندی ئێمە لەگەڵ تورکیا تێکبچێت ، بەپێچەوانەوە دەمانەوێت زیاتر پەرە بەو پەیوەندییە بدەین ، ئەمڕۆش ئەوەی تەئکیدی لێدەکەمەوە هەمووشتێک دەکەین بۆ ئەوەی رێگە چارەیەک بدۆزینەوە بۆ ئەم بابەتە ، هەمووشتێک دەکەین بۆ ئەوەی ئەڵتەرناتیڤێک بۆ ئەم بابەت بدۆزینەوە ، فعلەن ئەگەر گەرەنتییەکی زۆر بەهێز هەبێت ، ئێمە ئەوەنییە رەفزی ئەو گەرەنتییە بکەین بە تەئکید ئێمە دراسەتی دەکەین و بە جددیش وەری دەگرین ، دوێنی جەنابی سەرۆک گوتی ئێمە لەبەردەم دوو بژاردەین یان 25ی مانگ ریفراندۆمی خۆمان دەکەین یان 25 ئەو ئاهەنگە دەکەین بەوەی ئێمە بە کۆمەڵێک دەستکەوت لەو پرۆسەیەدا ئاهەنگ دەگێڕین ، لەم دوو حاڵەتە جیا نییە ، بەردەوامیش لەگەڵ تورکیا لەسەر هێڵین بۆ ئەوەی بتوانین ئەو تەفەهوومە دروست ببێت لەگەڵیاندا و نامانەوێت تێکبچین.
پرسیار: بەڕێز سەرۆکی حکومەت دەمەوێت بگەڕێمەوە سەر سیستەمی پاشکەوتی مووچە، بەڕێزتان ئاماژەتان بەوەکرد، کە نیوەی مووچەخۆران ئەم سیستەمە ئەوانی گرتووەتەوە، لەسەر چ بنەمایەک ئەمە کراوە ، شتێک دەڵێم بۆ ئەوەی وەڵامێکی رازی کەرمان دەستکەوێت ، ئەوانەی دەستکاری مووچەتان نەکردووە کارتان پێ نەکردووە، ئاسایشە ، دژە تیرۆر یا خود دادوەرەکانە کە بەم نزیکانە مووچەیان چاککرا لەسەر چ بنەمایەک ئەمەکراوە و دڵنیام بەڕێزتان ئاگاداری گوزەرانی مامۆستایانن کە لە ئێستادا چەندە خراپە ، هەزار پزیشک لەوماوەیەدا هەرێمی کوردستانی بەجێهیشتووە ، ئەمە لەسەر چ بنەمایەک کراوە، زانایانی ئایینی زۆرجار باسی ئەوەدەکەن ئەگەر خێرەمەندان نەبێت سواڵ دەکەن یاخود کەم ئەندام بەجۆرێکی دیکە بۆ ئەم جیاوازییە کراوە ، ئەگەر برادەران هاوکارم بن دواپرسیار کە پرسیاری هەمووانە بەتایبەت 500هەزارکەس فۆڕی پڕکردووەتە بۆ وەرگرتنی زەوی شارەوانی وگەشتوگوزار؟
نێچیرڤان بارزانی: 500 هەزار کەس ، ئەمە وەک مووچەکەیە کوردستانی گرتووەتەوە.
پرسیار: ئەگەر ئەو ژمارەیەش نەبێت وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار 11 جار بەڵێنی داوە، کە لەبەردەستانە و ئیمزانەکراوە تاوەکو ئێستا؟
نێچیرڤان بارزانی : با باسی یەکەم بەکەم، کە بۆ لەسەر چ بنەمایەک ئەمەکراوە ، بنەماکەی شەڕی داعش بووە ، ئەمە ئەوە نەبووە، کە ئێمە پێویستیمان بەمانە هەبووە هەموو کوردستان پێویستی بەمانە هەبووە، هەموو گەلی کورستان پێویستی بەمانە هەبووە ، ئەمانە ئەو پێشمەرگانە بوون، کە شەو و رۆژ لە بەرەکانی شەڕ بەرگرییان لە خاکی کوردستان کردووە لە دژی داعش، ئێمە ئەو بڕیارەمان کەدا داعش 30کم لە هەولێر دووربوو ، 30-35کم زیاتر نەبوو ، هێزەکانی ئەمنی ئەگەر تەنیا رۆژێک بێن دابنیشن و شەرح بکەن، ئەوا شەو و رۆژ چ دەکەن بۆ ئەوەی ئەم ئەمنییەتە بپارێزن ئێوە هەموو سەرتان سووڕ دەمێنێت ، هەڕەشە لەسەر ئێمە زۆر گەورەیە ، ئەوەی کە دەبینن سوپاس بۆ خوا تاوەکو ئێستا لە هەرێمی کوردستاندا پارێزراوە لە رووی ئەمنییەوە ئەمە لە ئەنجامی کارکردنێکە شەو و رۆژ دەزگاکانی ئێمە کاریان کردووە، هێزەکانی بە پۆلیس ، ئاسایش، پاراستن، زانیاری و دژەتیرۆرەوە باوەڕتان هەبێت شەو و رۆژ کاردەکەن ، تووشی ئەعساب بوون کە من قسەیان لەگەڵ دەکەم بۆ چونکە ئەوەندە قەلەقن لەسەر دۆخی ئەمنی دەبێ بپارێزرێت ، بۆیە ئەو بڕیارە ئەوکات لەسەر ئەو بنەمایە دراوە کە دەبێت ئەمانە بەم شێوەیە بن ، ئەگەر جەنابت پرسیارەکەت هەیە بەڵێ نادادپەروەرییەک لەمەدا هەیە ، ئەرێوەڵا هەیە ئێستا لەو بابەتە دا و دەبێت ئێمە چاوخشاندەنەوەی پێبکەین ، من پێت دەڵێم هەموو هەوڵی ئێمە ئەوەیە ئەمە چارەسەر بکەین ، دیسانەوە بە سوپاسەوە ، لە راستیدا کەس تەسەوەری نەدەکرد ئەوەندە بە بەرپرسیاریەتییەوە رەفتار بکرێت، جەنابت باسی مامۆستایانت کرد ، باشترین نمونەیە ئەوەی مامۆستاکردی هیچ وشەیەک نییە بڵێم وەڵا من سوپاسیان دەکەم لە راستیدا یان دەستخۆشیان لێدەکەم ، ئەمانە نەیان هێشت ئەم پرۆسەیە هەر جۆرێک بێت رابوەستێت لە هەرێمی کوردستاندا دیسانەوە جێی تەقدیرە جێی سوپاسن، ئێمە بەجدی پەرۆشین ئەم دۆخە چارەسەر بکەین و ئێمە زۆر هیوادارین بتوانین پشتوان بەخوا چارەسەری بکەین.
نێچیرڤان بارزانی: پرسی زەوی
پرسیار: ئەو ژمارەیە 50 هەزارە...
نێچیرڤان بارزانی: نەگەیشتووەتە بەردەستی من و نەهاتووەتە ئەنجوومەنی وەزیران لای من کە ئیمزای بکەم ، بەڵام بە تەئکید ئەگەر بزانم پێوەرەکان چییە بۆ کێیە و چۆنە، فیعلەن دادپەروەری تێدایە یاخودنا؟ من ئەوە نیم بڵێین وەڵا ئەمە ناکەین بە دڵنیاییەوە دەکەین ، بەڵام بزانین مەسەلەکە چییە.
پرسیار: کاک نێچیرڤان بارزانی تۆ وەک سەرۆکی حکومەت ئەگەر هەر پەیامێکت بێت؟
نێچیرڤان بارزانی: زۆر زۆر سوپاستان دەکەم زۆر بەخێربێن ، هیوادارم جارێکی دیکەش بە دیدارتان شادبم، پشتیوان بەخوا لەگەڵ ئێوەش بەردەوام دەبین و بەخێربێن سەرچاو.