'نەفرەتی نەوبەهاران'ـی بەختیار عەلی چاپ و بڵاو دەبێتەوە و 'داگیرکردنی تاریکی'ـش دەکرێتە فەرەنسی

 

ئەمڕۆ دووشەممە، 18ـی ئاداری 2024، ئارام سدیق، سەرپەرشتیاری چاپ و بڵاوکردنەوەی ناوەندی رەهەند بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند، "رۆمانەکەی بەختیار عەلی 270 لاپەڕەیە؛ بە مەبەست دەمانەوێت لە شاری سنەی رۆژهەڵاتی کوردستان چاپی بکەین و لەژێر چاپدایە؛ تاوەکو بەرهەمەکە لە رۆژهەڵات و باشووری کوردستان بڵاو ببێتەوە. چونکە ئەگەر لە باشوور چاپی بکەین، ناتوانین لە رۆژهەڵات بڵاوی بکەینەوە و بینێرین بۆ ئەوێ. بۆیە کتێبەکە لەوێ چاپ دەکەین."

 

ئەو سەرپەرشتیارەی چاپ و بڵاوکردنەوەی ناوەندی رەهەند دەشڵێت، "رۆمانی 'نەفرەتی نەوبەهاران'ی بەختیار عەلی، لە چاپخانەیەکی شاری سنە لە رۆژهەڵاتی کوردستان چاپ دەبێت، هاوکات ژمارەی تیراژی کتێبەکەیش وەک لەگەڵ نووسەر رێککەوتووین، بەنهێنی لەنێوان خۆماندا دەمێنێتەوە."

 

ئارام سدیق لەبارەی نێوەڕۆکی رۆمانەکەوە روونی کردەوە، "چیڕۆکی رۆمانی نەفرەتی نەوبەهاران لە ساڵی 1956 تا 2010 دەگێڕێتەوە. چیڕۆکێکی کۆمەڵایەتی بە ناو مێژووی سیاسی کورددا قووڵ دەبێتەوە؛ ململانێ سیاسییەکان دەخاتە بەر باس. جگە لەو رۆمانەی کە بۆ یەکەمجار مەبەستمانە لە پیشانگەی نێودەوڵەتیی هەولێر بۆ کتێب بڵاوی بکەینەوە؛ رۆمانێکی دیکەی بەختیار عەلی دەکرێتە فەرەنسی و وەرگێر ئەحمەدی مەلا وەریدەگێڕێت."

 

رۆمانی 'داگیرکردنی تاریکی'ی بەختیار عەلی، خۆی بە زمانی کوردی چاپکراوە؛ لە رابردوودا وەرگێڕدراوەتە سەر زمانەکانی عەرەبی، ئینگلیزی و فارسی. بڕیارە بەمزووانە ناوەندی "بێل لێتر"ی بەناوبانگی فەڕەنسی چاپ و بڵاوی بکاتەوە. ئەم رۆمانەی دەیەمین رۆمانیەتی، هاوکات راگواستراوەتە سەر دیالێکتی کورمانجیش.

 

ئەحمەدی مەلا، نووسەر و وەرگێڕ لەبارەی وەرگێرانی رۆمانی "داگیرکردنی تاریکی" بە رووداوی گوت، "پێش ئەوەی بڕیاری وەرگێڕانی "داگیرکردنی تاریکی"بدەم، چەند شتێکم لەسەر خوێندبووەوە و هەستمکرد کە بابەتێکی سەرنجڕاکێشە، بە تایبەت سەرنجی خوێنەری فەڕەنسی رادەكێشێ، چونکە بابەتی زمانی کوردی تێکهەڵكێشی مێژووی سیاسیی ئەم سەد ساڵەی دوایی تورکیا کراوە، واتە لە دەسپێکی دروستبوونی کۆماری تورکیا و کۆی ئەو سیاسەتە تووندڕەوەی کە سەبارەت بە کورد و زمانەکەی و کولتووری و جلوبەرگی پەیڕەوکراوە. ئەمە کێشە و گرفتێکی یەکجار ناخهەژێنە، تەنانەت دەشێ بە بێ سێ و دوو بە تاوانی جێنۆساید پێناسە بکرێت."

 

ئەو وەرگێڕەی رۆمانی "داگیرکردنی تاریکی"ی بەختیار عەلی ئاماژەی بەوەش کرد، "کاری وەرگێڕانەکەی ساڵێکی خایاند، ئەمە بێجگە لە کاری پێداچوونەوە و پاکنووس کە ئەویش چەند مانگێکی ویست، دەبوو کۆی ناوە تورکییەکان بە رێنووسی تورکی بنووسمەوە، پەراوێزیان بۆ دانێم. ئێستا رۆژنامەوان و نووسەری ناوداری فەڕەنسی بەڕێز ژێرار شالیان خەریکە پێشەکییەکی بۆ ئامادە دەکات، دەزگای بێل لێتر بڕیاری لەچاپدان و بڵاوکردنەوەی داوە."

 

دەزگای بێل لێتر، دەزگایەکی ناودارە. ئەمە دووەم رۆمانی بەختیار عەلییە کە بە فەڕەنسی بڵاودەبێتەوە، رۆمانی یەکەم، دواهەمین هەناری دنیا بوو کە دەزگای مێتایێ بڵاوی کردەوە. رەنگبێ خوێنەری فەڕەنسی هۆشیارترین خوێنەری ئەورووپی بێ، سەبارەت بە کێشەی کورد و ئەدەبیاتی کوردییەوە، چونکە تاوەکو ئێستا، دەیان بەرهەم بە زمانی فەڕەنسی بڵاوبووەتەوە. ئاشنابوونی فەڕەنسییەکان بە رۆژهەڵاتی ناوەند دەگەڕێتەوە بۆ سەدەی نۆزدەم. لەم چل پەنجا ساڵەی دوایی، ئەم ئاشنابوونە زیاتر گەشەی کردووە. 

 

بەختیار عەلی خۆی لەبارەی رۆمانی داگیرکردنی تاریکییەوە دەڵێت، "ئێمە هەموو دەزانین زمانی کوردی لە تورکیا قەدەخە بووە، بەڵام هەمووان زۆر بێبەها و بێدەنگ و بێ هیچ پەرچەکردارێکی گەورە بەلای ئەو ستەمەدا تێپەڕیوین، ئاخۆ شتێکی سەیر نییە میللەتێک زیاد لە 70 ساڵ بە رەسمی زمانەکەی و بوونی قەدەخە بکرێت، کەچی شتێکی ئەوتۆی لەسەر ئەو مێژووە نەنووسیبێت؟"

 

بەختیار عەلی، لە 1960 لە سلێمانی لە دایکبووە. رۆماننووس، شاعیر و رۆشنبیری کوردە، لە 1994 کوردستانی جێهێشتووە و رووی لە ئەورووپا کردووە، یەکەم رۆمانی بەناوی "مەرگی تاقانەی دووەم" لە 1997 بڵاوکردووەتەوە.