ژنێكی ئەسیوپی منداڵە ساواكەی بە ناوی ئەفسەرێكی كوردەوە دەكات

 

رائید سەردار، بەڕێوەبەری ئۆفیسی هەولێری بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی بازرگانیكردن بە مرۆڤە كە سەر بە وەزارەتی ناوخۆیە. بەڕێوەبەرایەتییەكە لە هەموو كوردستان لقی هەیە، لە سەرەتای حوزەیرانی 2019 و لە چوارچێوەی یاسای بەرەنگاربوونەوەی بازرگانیكردن بە مرۆڤ كراوەتەوە. ئۆفیسی هەولێری بەڕێوەبەرایەتییەكە لە گەڕەكی دریم ستیە. ئەو ناوچەیە پێش 2003 دەشتێكی رووت بوو، بەڵام ئێستا شوێنی ژیانی خێزانە دەوڵەمەندەكانە كە زۆربەیان دایانی منداڵ و خزمەتكاریان هەیە. 

 

رائید سەردار لە لێدوانێكدا بۆ (رووداو) ئاماژەی بۆ ئەوە كرد كە خەڵك دەتوانن لە رێگەی فەیسبووك یان ژمارە تەلەفۆنی 07509879911 پەیوەندییان پێوە بكەن، ئەوە جگە لەوەی زۆر پێشنیاز و داواكاریشیان لە رێگەی واتسئاپ و ڤایبەرەوە بۆ دێ.

 

 رائیدەكە بە فەرمانی دادگا و لۆگۆی پۆلیسەوە گەیشتە ئەو خانووەی كە گومانیان دەكرد ئافرەتەكەی تێدا بێ. هەموو دەرگا و پەنجەرەكانی خانووەكە كڵۆم درابوون، بەڵام رائید سەردار لە پەنجەرەوە ئافرەتێكی دەبینی. ئافرەتەكە سەرەتا ئامادە نەبوو دەرگایان لێبكاتەوە و دەیگوت رێگەی پێنادرێ دەرگاكە بكاتەوە، بەڵام رائید سەردار بەڵگەكانی پیشاندا و قەناعەتی بە ئافرەتەكە هێنا كە دەرگایان لێبكاتەوە. لەناو خانووەكەدا سێ ئافرەتی خەڵكی ئەسیوپیا و غانا هەبوون كە یەكێكیان بە ناوی خوازراوی ئیلی قسەی بۆ (رووداو) كرد و دووگیان بوو. 

 

ئیلی كاتێك یەكەمجار هاتە هەرێمی كوردستان نەیدەزانی منداڵێك لە سكیدایە، كاتێكیش بۆی دەركەوت دووگیانە، خاوەنكارەكەی پێیگوت كە دەینێرێتەوە بۆ ئەسیوپیا، بەڵام وەك ئیلی دەڵێ: "ئەو هیچكات منی نەناردەوە". بەڵكو لە كاركردن بەردەوام بوو، یەكەمجاریش كە چاوی بە پزیشك كەوت، ئەو كاتە بوو كە سەردار و تیمەكەی رزگاریان كرد. ئیلی و دوو ئافرەتەكەی دیكە لەو خانووەدا بە كەمترین خۆراك بەندكرابوون، تاكە سەرچاوەی ئاوی خواردنەوەشیان ئاوی حەمام بوو. ئەوان تەنیا لەو كاتەی كاریان پێیان بووایە دەهێنرانە دەرەوە.

 

 

ئیلی بە منداڵەكەیەوە كە چەند هەفتەیەك لەمەوبەر لەدایك بوو، سەردانی ئۆفیسی هەولێری بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی بازرگانیكردن بە مرۆڤی كردەوە. رائید سەردار داوای كرد پێش هەموو ئەو خەڵكەی بخەن كە نۆرەیان گرتبوو. ئیلی منداڵەكەی بەناوی رائیدە رزگاركەرەكەی كردووە. ئەو گوتی "سەردار گیانی منی رزگار كرد. پیاوێكی زۆر باشە".

 

رائید سەردار شەرمێك بە دەموچاوییەوە دیار بوو كاتێك ئیلی باسی ناونانی منداڵەكەی كرد و گوتی: "من بە كەسێكی وشك و رەق ناسراوم، بەڵام راستییەكەی كەسێكی وەها نیم". ئێستا ئۆفیسی هەولێری بەڕێوەبەرایەتییەكە هەوڵدەدات دۆكیۆمێنتی گەشت بۆ منداڵەكەی ئیلی وەربگرن، بۆ ئەوەی سەرداری بچووك بتوانێ بگەڕێتەوە وڵاتی خۆی. 

 

ستافی ئۆفیسی هەولێری بەڕێوەبەرایەتییەكە كە شوفێر، فەرمانبەر و پۆلیس لەخۆدەگرێ، راهێنانی تایبەتیان وەرگرتووە. دیوارەكەی پشت سەری رائیدە كوردەكە بە بڕوانامەی پەیمانگەكان، حكومەت و رێكخراوە ناحكومییەكان داپۆشراوە، وەك ئاماژەیەك بۆ توانای خۆی و ئۆفیسەكەی.

 

لە كاتێكدا حكومەتی عێراق كۆمەڵێك ستراتیژی بۆ بەرەنگاربوونەوەی بازرگانی بە مرۆڤ داناوە، لەگەڵ كۆتاییهاتنی شەڕە بەرفراوانەكە لەدژی داعش، رێكخراوی نێودەوڵەتیی كۆچبەران (IOM) هانی بەغدا و هەولێری دا فۆكەسی خۆیان بخەنە سەر دیاردەی پەرەسەندووی بازرگانی بە مرۆڤ. رێكخراوی نێودەوڵەتیی كۆچبەران پشتگیری لە سیاسەتی كۆمەڵگا وەك چاودێر دەكات كە تێیدا پەیوەندییەكانی نێوان كۆمەڵگا و هێزە ئەمنییەكان بەهێز بكرێ.

 

رێكخراوی نێودەوڵەتیی كۆچبەران و دامەزراوەی (SEED) بۆ پەرەپێدان، كۆمەڵێك كۆرسی راهێنانیان بە پۆلیسی كوردستان كردووە.

 

شێری كراهام تاڵەبانی، سەرۆكی دامەزراوەی  (SEED)دەڵێت پەیوەندییەكی باشیان لەگەڵ پۆلیس هەیە و لە كۆی ئەو 1500 كەسەی بۆ بەرەنگاربوونەوەی بازرگانیكردن بە مرۆڤ راهێنانیان پێكردوون، 70٪یان پۆلیس بوون، ئەوانی دیكەش كارگێڕانی كەیسەكان و دەروونناسەكان بوون. لە كاتێكدا حكومەتی هەرێمی كوردستان دەیەوێ بە سیاسەتێكی هەمەلایەنە بەرەنگاری بازرگانی بە مرۆڤ ببێتەوە.

 

شێری كراهام لەوبارەوە بە (رووداو)ی گوت: "سەرەتا بۆچوونەكە وابوو كە ئەمە (واتە بازرگانی بە مرۆڤ) پێشێلكردنی مافی مرۆڤ و پێشێلكردنی مافەكانی كاركردنە، نەك كێشەی بازرگانیكردن بە مرۆڤ".

 

لە 2015 حكومەت پەی بە قەبارە و ئاڵۆزیی كێشەكە برد، كاتێك لێشاوی پەناخوازانی سووری و ئاوارە عێراقییەكان بوونە نێچیری ئاسان بۆ ئەو خەڵكەی بازرگانییان بە مرۆڤەوە دەكرد، لە راپۆرتی ئەو ساڵەی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكاش لەسەر بازرگانی بە مرۆڤ رەخنەی توند لە بەرپرسانی حكومەتی هەرێمی كوردستان گیرا، بەوەی رێگەیان بۆ لەشفرۆشیی زۆرەملێی ئافرەتانی كەمپەكان خۆش كردووە، ئەمەش وا لێكدرایەوە كە "هەندێك لە بەرپرسانی ئەمنی لە هەرێمی كوردستان و عێراق تێوەگلاون و رۆڵیان هەبووە لەوەی بازرگانی بە پیاوان و ئافرەتان و منداڵان پەرەبستێنێ".

 

حكومەتی هەرێمی كوردستان بەهۆی ئەو گوشارانە ناچار بوو لیژنەیەك لە فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوە، وەزارەتی كار و ناوخۆ پێكبێنێ‌.

 

لە كۆتاییدا، یاساكەی تەممووزی 2018 پێشێلكردنی مافە بنەڕەتییەكانی كرێكارە بیانییەكانی وەك تاوان ناساند. شێری تاڵەبانی گوتی: "ئێستا خاوەنكارەكان چیدی ناتوانن دەست بەسەر دۆكیۆمێنتەكانیاندا بگرن، ناتوانن مافەكانیان پێشێل بكەن یان كاری زیادەیان پێبكەن". 

 

حكومەتی هەرێمی كوردستان پێدانی ڤیزای گەشتیاری بەو وڵاتانە وەستاندووە كە بە سەرچاوەی كێشەكە دەزانرێن، بەوەش یەكێك لەو رێگایانەی لە بازرگانانی مرۆڤ گرتووە كە پێشتر بەكاریان دەهێنا. حكومەتی كوردستان چیدی ئەو كرێكارە بیانیانەش دیپۆرت ناكاتەوە كە لە رێگەی بازرگانییەوە هێنرابوونە كوردستان، چونكە ئەو رێوشوێنە تاوانباركردنی قوربانییەكەیە، لە جیاتی ئەوە حكومەتی هەرێم داوا لە وڵاتی كرێكارەكە دەكات وەریبگرێتەوە.

 

كاری ئۆفیسەكەی رائید سەردار لێكۆڵینەوە لە هەموو كەیسەكانی بازرگانی بە كرێكارە بیانییەكان و فرۆشتنی ئەندامانی لەشە، لەلایەكی دیكەشەوە چاوێكی لەسەر ئەو كۆمپانیایانەیە كە كرێكاری بیانی دەهێنن. زۆر لەو نامانەی كە بەرپرسی ئۆفیسەكە واژۆیان دەكات بۆ كار، بۆ فەرمانگەی كۆچبەران و فڕۆكەخانەیە، هەمووشیان بۆ ئەوەیە چاودێریی ئەو خەڵكە بكرێ كە دێنە كوردستان و لە كوردستان دەردەچن. وەك رائید سەردار دەڵێ هەر كاتێك نیشانەیەكی پێشێلكاری ببینن، راستەوخۆ ئاراستەی دادگای دەكەن.

 

 

رائید سەردار ماڵ و منداڵی هەیە و سەعاتە دوور و درێژەكانی كارەكەی گوشارێكی زۆری لەسەر ژیانی خێزانیی ئەو دروستكردووە. ئێوارەیەك كاتێك لە رێگەی ڤایبەرەوە پەیامی بۆ هات، هاوژینەكەی گلەیی ئەوەی دەكرد كە هیچكات لە ماڵەوە نییە. رائید سەردار پەیامەكەی سەر ڤایبەری كردەوە، خێزانەكەی پرسیاری ئەوەی لێدەكرد ئاخۆ دەبێ هەر ئەو رۆژە بەدوای ئەو كەیسەدا بچێ؟

 

پەیامەكەی سەر ڤایبەر فۆتۆی ئافرەتێكی شەكەت بوو كە هەردوو پێی درێژ كردبوو، لە پشت سەرییەوە قاچی دوو كەس دیاربوو، دەستەكانیشی بە لەزگە بەسترابوون. رائیدە گەنجەكە وێنەكەی پیشانی هاوژینەكەی دا و لێی پرسی: "چی بكەم؟". هاوژینەكەی چاكەتەكەی بۆ هێنا و پێیگوت بڕۆ بە هانای ئەو ئافرەتەوە بچۆ.

 

یەكێك لە ئەولەویەتەكانی بەڕێوەبەرایەتییەكە ئەوە بوو ژمارە تەلەفۆنەكەیان بكەوێتە دەست هەموو كەس. ئەو بیانییانەی لە كوردستان نوێن و بەتایبەتی ئەوانەی زمان نازانن، سەرەتا نازانن بۆ یارمەتی روو لە كێ بكەن. ستافی فەرمانگەی نشینگە رێنمایی داوە كە ژمارەكە بدرێ بە هەموو ئەو خەڵكەی بە ئۆفیسەكەیاندا تێدەپەڕن. رائید سەردار دەڵێ: "ئێستا هەموو كەسێك ژمارەكە دەزانێ، بە تایبەتی كرێكارە بیانییەكان".

 

بەڵام ئۆفیسەكە هەتا ئێستاشی لەگەڵ بێ كێشەی زمانی هەیە. رائیدە كوردەكە دەڵێ: "گەورەترین كێشەمان ئەوەیە كە وەرگێڕمان نییە"، بۆیە جار هەبووە قوربانییەك چەندین سەعات لە بنكەی پۆلیس دانیشتووە و چاوەڕێی كەسێكی كردووە بتوانێ قسەی لەگەڵ بكات. بەڕێوەبەری ئۆفیسەكە هیواخوازە بتوانێ فەرمانبەرانی دەروونناس دامەزرێنێ لەگەڵ شارەزای ئای تی، بۆ ئەوەی بازرگانی بە مرۆڤ لەسەر تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان بنبڕ بكەن.

 

بەدرێژایی یەك ساڵی رابردوو، ئۆفیسی بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی بازرگانیكردن بە مرۆڤ 166 كەیسی بەدەست گەیشتووە. رائید سەردار بەشی ئاماری تەواو كردووە، هەر بۆیەش خۆی داتابەیسێكی بۆ هەموو ئەو فایلانە دروستكردووە كە ئۆفیسەكەیان كردوویەتیەوە. 11 كەیسیان پشتڕاست كراونەتەوە كە حاڵەتی بازرگانی بە مرۆڤن و پەیوەندییان بە كرێكاری بیانییەوە هەیە. سێ كەیسیان پەیوەندییان بە فرۆشتنی ئەندامی لەشەوە هەیە. بەشی زۆری كەیسەكانی دیكە دوای لێكۆڵینەوە دەركەوتووە تاوانی لاوەكین یان تاوانی دیكەی وەك دزی و هاتنی نایاسایی بۆ كوردستان و عێراقن. 40 كەیس رەوانەی دادگا كراون.

 

 

ئەمریكا لە 2017 پلەی عێراقی لە هەوڵەكانی بەرەنگاربوونەوەی بازرگانیكردن بە مرۆڤ دابەزاند بۆ لیستی چاودێریی پلە دوو، دوای ئەوەی بەغدا نەیتوانی رێ لە میلیشیاكان بگرێ لەوەی منداڵان چەكدار نەكەن. حكومەتی عێراق تەنانەت قوربانیانی بازرگانی بە مرۆڤی سزا دابوو، زۆر لەوانەی دیپۆرت كردبوونەوە و ناوی قوربانییەكانی ئاشكرا نەكردبوو. 

 

ساڵی 2019ش، عێراق لە هەمان پلە مایەوە و هۆشداریشی پێدرا كە پلەكەی لەوەش زیاتر دادەبەزێنرێ. ئەوەی كە ئێستا ئەمریكا عێراقی لە هەمان پلە هێشتووەتەوە، بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە حكومەت پلانێكی هەیە و "ئەگەر جێبەجێ بكرێ، دەبێ بە هەوڵێكی گرنگ بۆ گەیشتن بە نزمترین ستانداردەكان".

 

راپۆرتەكەی حكومەتی ئەمریكا ئاماژە بۆ ئەوە دەكات كە زۆرجار عێراق و هەرێمی كوردستان قوربانی دەكەنە تاوانبار، دەستگیریان دەكەن، دەیانخەنە گرتووخانەوە و دیپۆرتیان دەكەن. لە بەشێك لە راپۆرتەكەدا هاتووە كە "بەرپرسانی عێراق و هەرێمی كوردستان هەتا ئێستاش تێگەیشتنێكی گشتییان لەبارەی بازرگانی بە مرۆڤەوە نییە و ناتوانن پێنوێنەكانی بازرگانی بە مرۆڤ بناسنەوە". 

 

ئەو راپۆرتە مانگێك پێش كردنەوەی ئۆفیسەكەی رائید سەردار دەرچووە. كۆنسوڵخانەی گشتیی ئەمریكا لە هەولێر ئامادە نەبوو بۆ ئەم راپۆرتە لێدوان بدات.

 

هەوڵەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان هەتا ئێستاش لەسەر ئەوە چڕكراوەتەوە پارێزبەندییەك بۆ ئەو كرێكارە بیانییانە دروستبكات كە قوربانیی بازرگانیكردن بە مرۆڤن. دامەزراوەی  (SEED) بە هاوبەشی لەگەڵ حكومەت، بەم دواییە شێڵتەرێكی بۆ قوربانیانی بازرگانی بە مرۆڤ كردووەتەوە، ئەوە هەنگاوێكی گرنگە بۆ پاراستنی ئەو پیاو و ئافرەتانەی چاوەڕێی پرۆسەی یاسایی كەیسەكەیان دەكەن یان دەیانەوێ عێراق جێبهێڵن، لە كەیسە كاتی و راگوزەرەكانیشدا ، كرێكارەكە لەسەر حیسابی خۆی یان حیسابی ئەوەی هێناویەتی، لە هۆتێل دادەنرێ یان دەگەڕێنرێتەوە بۆ لای ئەو خاوەنكارەی كە تۆمەتبارە بە پێشێلكردنی مافەكانی. دوای دوو هەفتە لە كرانەوەی، هەشت كەس روویان لە شێڵتەرەكە كردووە و هەركامیان چیرۆكێكی سامناكیان هەیە.

 

جۆما تی.سادی، باڵیۆزی فلیپین بە وەكالەت، وێڕای ستایشی بۆ ئەو جۆرە هەوڵانە، هۆشداری دا كە قوربانیان هیچكات ناتوانن پارێزراو بن هەتا بازرگانانی مرۆڤ بەپێی یاسا سزا نەدرێن. بە گوتەی شارەزایانی یاسا، هەتا ئەمڕۆش هیچ سزایەك بۆ پێشێلكارییەكانی ئەو بوارە دانەنراوە.

 

باڵیۆزخانەی فلیپین لە بەغدا زۆر چالاكانە هەوڵدەدات هاووڵاتیانی لەو بازرگانییە بپارێزێ، بۆ ئەو مەبەستەش هاوئاهەنگی لەگەڵ حكومەتی فیدراڵی و حكومەتی هەرێم دەكات. ستافی دیپلۆماتیكی باڵیۆزخانەكە لەگەڵ بەڕێوەبەرایەتیی بەرەنگاربوونەوەی بازرگانی بە مرۆڤ كاردەكەن.

 

سادی بە (رووداو)ی گوت: "هاوكارییە تایبەت و گشتییەكان باشتر بوونە". ئۆفیسی بەرپرسە فیلیپینییەكە سەبارەت بە شێڵتەرەكە هاوئاهەنگی لەگەڵ (SEED) كردووە، بەڵام جەخت لەوە دەكاتەوە كە پێویستە یاساكانی بەرەنگاربوونەوەی بازرگانیی بە مرۆڤ "توندتر جێبەجێ بكرێن"، بە جۆرێك سزای دارایی و بەندكردن بۆ تاوانكاران ببڕدرێتەوە و خەڵكانی ناعێراقی كە لەو بازرگانییەدا بەشدارن، دیپۆرتی وڵاتەكانی خۆیان بكرێنەوە.