هاونیشتمانییەکی موسڵمان زەوی بۆ کەنیسەی ئەرمەنەکان لە زاخۆ تەرخان دەکات

 

داود هوهان مارديروسيان، کەسایەتیی ئەرمەنی و سەرۆکی لیژنەی کارگێڕیی کەنیسەی ئەرمەن لە زاخۆ، لە کاتی بەشداریکردن لە بەرنامەی نووڕۆژ کە لە زاخۆ پێشکێشکرا، گوتی "دوای جینۆسایدی ئەرمەنەکان لە ساڵی 1915، ئەرمەنەکان هاتوونەتە زاخۆ و وایان داناوە دەگەڕێنەوە، بەڵام 100 ساڵ زیاترە ئەرمەنەکان لە زاخۆن."

 

بەپێی ئەو داتایانەی دەست رووداو کەوتوون، 200 خێزانی ئەرمەنی کە هەزار کەس دەبن لە زاخۆ دەژین، ئەرمەنەکان لە زاخۆ کەنیسەیەکیان هەیە و لە سەرتاسەری هەرێمی کوردستانیش پێنج کەنیسەیان هەیە، هەروەها دوو گوندیان هەیە بە ناوی ئازریکێ و هەوریزکێ. کۆی گشتیی ژمارەی ئەرمەنەکان لە هەرێمی کوردستان نزیکەی سێ هەزار کەسن.

 

لەبارەی مانەوەی ئەرمەنەکان لە زاخۆ و دروستکردنی ماڵ و ژیان لەوێ دوای جینۆساید، داود هوهان مارديروسيان دەڵێت، "زاخۆ تایبەتمەندیی خۆی بۆ ئەرمەنەکان هەیە، ئەوکاتەی ئەرمەنەکان هاتوونەتە زاخۆ پێشوازییەکی گەرمیان لێکراوە و دەرگەیان بە روودا کراوەتەوە، کولتوور و نەریتی ئەرمەنەکان و خەڵکی زاخۆ لەیەکدی نزیکبووە و هەستیان بە ئاسوودەیی کردووە، بۆیە خۆیان گونجاندووە و لە خۆشی و ناخۆشییەکانی زاخۆ بەشداربوون."

 

ئەو کەسایەتییەی ئەرمەنەکان دووپاتی دەکاتەوە "لە زاخۆ گرنگیی زۆر بە ئەرمەنەکان دراوە، هەروەها لە هەرێمی کوردستانیش بە هەمان شێوە."

 

داود هوهان باس لە پێکەوەژیانی نێوان ئەرمەنەکان و خەڵکی زاخۆ دەکات و دەڵێت "ئەوکاتەی ئەرمەنەکان جینۆساید کراون، خەڵکی زاخۆ ئێمەیان پاراستووە، ئێستاش کە کەنیسەیەک بۆ ئەرمەنەکان لە زاخۆ دروستکراوە، زەوییەکەی لەلایەن کەسایەتییەکی موسڵمانی زاخۆ تەرخانکراوە، بە رووبەری هەزار و 300 مەتر چوارگۆشە،" کە ئەوە گوزارشت لە قووڵبوونەوەی پێکەوەژیانی نێوان ئەرمەنەکان و موسڵمانان لە زاخۆ دەکات.

 

ئەرمەنەکان بەوە ناسراون کە پیشەگەری لێهاتوون و کاری دەستیی نایابیان هەیە، داود هوهان دەڵێت "بۆ یەکەمجار پیشەی دروستکردنی شاڵ و شاپک ئەرمەنەکان هێناویانەتە زاخۆ، تاوەکو ساڵی 1960 تەنیا ئەرمەنەکان ئەو کارەیان کردووە، ئێستاش لەو کەنیسەیەی بۆ ئەرمەنەکان لە زاخۆ دروست دەکرێت، بەشێکی وەک مۆزەخانە دەبێت و ئەو کەلوپەلەی 100 ساڵی رابردوو هەمانبووە تێیدا دەپارێزین و نمایشی دەکەین، ئێستا شوێنەکەمان تەرخانکردووە و هێدی ‌هێدی خەڵکی ئێمە خەریکە کەلوپەلەکان دەهێنن، بۆئەوەی هەڵی بگرێن."

 

لە هەرێمی کوردستان بەپێی یاسا، ئەرمەنەکان خاوەن کورسییەکی کۆتان، لە ئەنجوومەنی پارێزگای دهۆکیش ئەرمەنەکان کورسییەکی کۆتایان هەیە، بەڵام وەک ئەو کەسایەتییەی ئەرمەنەکان باسی دەکات، مێژووی ئەرمەنەکان لە عێراق بۆ زیاتر لە 600 ساڵ دەگەڕێتەوە، کەچی تاوەکو ئێستا کورسیی کۆتایان نییە لە عێراق، بۆیە دەڵێت، "راستە لە هەرێمی کوردستان ژمارەمان کەمە، بەڵام گرنگیی زۆرمان پێدەدرێت، لە کاتێکدا لە عێراق بە چاوی بێگانە سەیرمان دەکەن و رەتیدەکەنەوە وەک هاووڵاتیی عێراقی سەیرمان بکەن."

 

داود هوهان زیاتر باس لە گرنگیپێدانیان لە هەرێمی کوردستان و پاراستنی مافەکانیان دەکات و روونیدەکاتەوە "لە زاخۆ قوتابخانەیەکی حکومیی تایبەتی ئەرمەنیمان هەیە، کە بە زمانی ئەرمەنی تێیدا لەسەر بنەمای ئایینی کریستیان وانە دەخوێندرێت، دوای راگەیاندنی ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆش، بەڕێوەبەرێکی گشتی و ژمارەیەک بەڕێوەبەری فەرمانگەکان و فەرمانبەرمان هەن."

 

ئەرمەنەکان، وەک نەتەوە، خاوەن زمان، کولتوور، جلوبەرگ و داب و نەریتی خۆیانن، بەڵام لە زاخۆ ئەوان بەتەواوی لەگەڵ هاونیشتمانییانی کورددا تێکەڵ بوون، ئەو کەسایەتییەی ئەرمەن دەڵێت "تاوەکو ئێستاش ژن و پیاوانی بەساڵاچووی ئەرمەن جلی کوردی دەپۆشن، لە ماڵەوەش وەک خۆشەویستی بۆ زمانی کوردی ئێمە بە کوردی قسە دەکەین و منداڵەکانیشمان کوردی دەزانن، رۆژ بە رۆژ ئەو پێکەوەژیانە قووڵتر دەبێتەوە و خۆشەویستیمان بۆ یەکدی زیاتر دەبێت."