رووداو رەشنووسی پڕۆژەیاسای بە جینۆسایدناساندنی کۆمەڵکوژیی کوردانی ئێزدی لە پەرلەمانی ئەڵمانیا بڵاودەکاتەوە

 

ئەو پەرلەمانتارانەی رەشنووسەکەیان پێشکێشکردووە، بە پشتبەستن بە راپۆرتی فەرمانگەی پاراستنی دەستوور، ئاشکرایان کردووە، زیاتر لە 1050 ئەڵمانی چوونەتە ریزەکانی داعش. بۆیە دەڵێن: "ئەڵمانیا بەرپرسیارێتی پاراستنی تاوانبارانی لە ئەستۆدایە بۆ لێپێچینەوە لە تاوانباران بەپێی یاسای تاوانی نێودەوڵەتی." 

 

لە رەشنووسەکەدا باس لەوە کراوە، کە چەند کەسێک بەهۆی دەستهەبوون لە تاوان دژی ئێزدییەکان لە دادگەکانی ئەڵمانیا دادگایی کراون. ئەمەش بە گرنگ دەزانن، بەو پێیەی بوێری ژنانی ئێزدی نیشان دەدات، کە بە ئاشکرا لەسەر خراپترین تاوان دەدوێن.    

 

هەروەها باس لە دادگاییکردنی چەکدارانی داعش لە دادگاکانی عێراق کراوە، کە لەسەر بنەمای تاوانەکانی وەک تیرۆر و کوشتن بەپێی یاسای تاوانەکانی عێراق سزا دەدرێن، بەڵام لە پرۆسەی دادگاییکردنیاندا بەهیچ شێوەیەک لە پرۆسەی دادگاییکردندا باسی پرسی جینۆساید ناکرێت.

 

جگە لەوەش ئاماژە بە رێگرییەکانی حکومەتی عێراق کراوە بۆ دامەزراندنی دادگەیەکی تایبەت بە دادگاییکردنی چەکدارانی داعش لەلایەن هەرێمی کوردستانەوە. 

 

لە رەشنووسەکەدا پەرلەمانتارانی ئەڵمانیا چەند داواکارییەک ئاراستەی حکومەتی ئەڵمانیا دەکەن، ئەویش لە چوارچێوەی ئەو بودجەیەی لەبەردەستە. ئەوانیش:

 

1- پشتگیریکردن لەو بنچینە نێودەوڵەتی و نیشتمانییانەی ئێستا هەن بۆ چارەسەری سیاسی و یاسایی کۆمەڵکوژییەکە کە بەهێزکردنی ئەرکی یونیتاد لە خۆ دەگرێت

 

2- بەردەوامبوون لە ئەنجامدان و فراوانکردنی چارەسەری یاسایی و لێپێچینەوە لە تاوانبارانی داعش لە ئەڵمانیا، بۆ بەهێزکردنی هاوکاری لە چوارچێوەی تیمی لێکۆڵینەوەی هاوبەش لە ژێر چەتری EUROJUST و دابینکردنی بودجە بۆ دامەزراندنی یەکەیەکی تایبەتی هاوکاری یاسایی لە تیمی لێکۆڵینەوەی هاوبەش، بە مەبەستی هێنانی ئەندامانی داعش بۆ بەردەم دادگا.

 

3- پابەندبوونی حکومەتی عێراق بۆ واژۆکردن و پەسندکردنی پەیڕەوی ناوخۆی دادگەی تاوانە نێودەوڵەتییەکان و بۆ چاکسازی لە یاسای تاوانەکانی عێراق بە ئامانجی دانانی تاوانەکانی دژ بە مرۆڤایەتی و تاوانەکانی جەنگ و جینۆساید لە نێو یاسای سزادانی عێراقی، بەجۆرێک کە تاوانباران چیدی تەنیا لەسەر بنەمای پشتگیریکردن لە تیرۆر دادگایی نەکرێن. پێویستە جەخت لەوە بکرێتەوە کە سزای لەسێدارەدان وەک زۆرترین سزا لەگەڵ ستانداردە نێودەوڵەتییەکان ناگونجێت. 

 

4- کۆکردنەوەی بەڵگەکان لە هەرێمی کوردستانی عێراق و سەرتاسەری عێراق و دابینکردنی بودجە بۆیان، هەروەها پاراستنی بەڵگەنامەکان، بەتایبەتی لە هێرشە ئەلیکترۆنییەکان و هێرشی دیکە.

 

5- بەردەوامبوون لە پاڵپشتیکردنی هاوبەشە نێودەوڵەتی و ناوچەییەکان بە مەبەستی دەستنیشانکردن و گەرڕن بە  شوێنی ئەو ژن و منداڵانەی بازرگانییان پێوەکراوە، کە هێشتا بێسەروشوێنن. 

 

6-  داوا لە حکومەتی عێراق بکرێت لە نزیکترین کاتدا یاسای رزگاربووانی [ژنان] ئێزدی (YSL) جێبەجێ بکات، کە لە مانگی ئاداری 2021 لەلایەن پەرلەمانی عێراقەوە دەرچووە. ئەو قەرەبووە بۆ رزگاربووانی تاوانەکانی داعش خەرج بکرێت، کە لە یاساکەدا هاتووە. 

 

7- پشتگیریکردن لە هەوڵەکانی کۆمەڵگەی ئێزدی بۆ تێکەڵکردنی ئەو منداڵانەی لە ئەنجامی دەستدرێژی سێکسی چەکدارانی داعش بۆ سەر ئافرەتانی ئێزدی لە دایکبوون. 

       

8- بەردەوامبوون لە پاڵپشتیکردنی بەرنامەکانی داماڵینی هزری تووندڕۆیی لە مێشکی ئەو منداڵانەی لەلایەن داعشەوە وەکو کۆیلە مامەڵەیان لەگەڵدا کراوە.

 

9- پشتگیریکردن لە دامەزراندنی ناوەندێکی هاوبەشی ئەرشیف و بەڵگە لە ئەڵمانیا، کە تایبەت بێت بەو تاوانانەی دژی یاسا نێودەوڵەتییەکان لەلایەن داعشەوە دژی ئێزدییەکان و کەمینەکانی دیکە دەکرێن. 

 

10- پشتگیری لەو هەوڵ و میکانیزمانەی کە دەدرێن بە ئامانجی پاڵپشتیکردنی چارەسەری تیرۆریزمی داعش لە عێراق و هەرێمی کوردستانی عێراق، رۆڵی هەموو ئەکتەرەکان بەتایبەت ئەکتەرە چەکدارە نادەوڵەتییەکان هەستیارانە مامەڵەی لەگەڵ بکرێت لە پێناو بەهێزکردنی ئاشتەوایی و پێکەوەژیانی ئاشتیانە. 

 

11- داوا لە حکومەتی ناوەندی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان و هەروەها سەرجەم ئەکتەرە پەیوەندیدارەکانی دیکە بکرێت پابەندبن بە جێبەجێکردنی رێککەوتننامەی شنگال، لەگەڵ بەشداریپێکردنی تەواوی کۆمەڵگەی ئێزدی لە رێککەوتنەکەدا. 

 

12- بینینی رۆڵی پێشەنگ لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لە نێوەندگیری نێوان بەغدا و هەولێر و نوێنەرانی ئێزدییەکان و پاڵپشتیکردن لە پەرەپێدانی ستراتیژییەکی هەمەلایەنە، بە لەبەرچاوگرتنی هەوڵە هەنووکەییەکان. ئەو ئێزدییانەی لە عێراق و هەرێمی کوردستان-عێراق دەژین، دەرفەتی ژیانێکی شەرەفمەندانەیان بۆ بڕەخسێنرێت.

 

13- بەردەوامبوون لە پاڵپشتیکردنی پێکهاتە ئێزدییەکان لە عێراق و لە هەرێمی کوردستانی عێراق لە ئاوەدانکردنەوەی شارۆچکە و گوندە وێرانبووەکانیان، بە هاوبەشی لەگەڵ هاوبەشە نێودەوڵەتییەکان. هەروەها پاڵپشتیکردنی حکومەتی ناوەندی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان لە هاوکاریکردنی ئەو 300 هەزار ئێزدییەی کە هەڵاتوون بۆ گەڕانەوە بۆ زێدی خۆیان.

 

14- بەدواداچوون لەگەڵ هاوبەشە نێودەوڵەتی و ناوچەییەکان، بۆ ئەنجامدانی کۆنفرانسێکی سیاسیی نێودەوڵەتی سەبارەت بە ئاسایش و ئاوەدانکردنەوە لە ناوچەی شنگال.

 

15- گەڕان بە دوای چارەسەرێک بۆ رێگری لە کەمبوونەوەی هاوکارییە مرۆییەکانی نەتەوە یەكگرتووەكان، کارکردن لەگەڵ هاوبەشە نێودەوڵەتییەكان، كە بەردەوامن لە پابەندبوون بە دابینکردنی یارمەتییە مرۆییەكان، بەتایبەتی لە كەمپەكانی ئاوارەكاندا.

 

16- بەشداریکردن لە دۆزینەوەی چارەسەرێک بۆ پێشکێشکردنی خزمەتگوزاری چاودێری دەروونی کۆمەڵایەتی سنووردار لە کەمپەکانی ئاوارەکاندا، کە بە شێوەیەکی سەرەکی لە هەرێمی کوردستانی عێراقن، بەڵام لە ناوەڕاستی عێراقیشدا، بە لەبەرچاوگرتنی ئەزموونی زانستی زانکۆی دهۆک، کە لەلایەن ئەڵمانیاوە پاڵپشتی دەکرێت، بە مەبەستی فراوانکردنی خزمەتگوزاری چاودێری دەروونی لە شوێنی کارەکە.

 

17- دانانی ژنان لە ناوەندی سیاسەتی دەرەوە و گەشەپێدانیان و بەردەوامبوون لە پشتیوانیکردن و پێشخستنیان.

 

18- بەردەوامبوون لە داڵدەدانی ئێزدییەکان لە چوارچێوەی پرۆسەی پەنابەریدا، بە لەبەرچاوگرتنی گۆشەگیری و هەڵاواردنی بەردەوامیان و داننان بەوەی کە بەشێکی گرنگی زاڵبوون و چارەسەری تراوما بریتییە لە یەکگرتنەوە لەگەڵ خێزانەکەی خۆی، ئەمەش دەبێت لە چوارچێوەی بنەمای یاساییدا بێت.

 

19- پێشخستن و پاڵپشتیکردنی ئۆفەرەکانی پەروەردە و توێژینەوە، لە بوارەکانی زانستیی ئایینیی، مێژوو، کولتوور و نەهێشتنی دژایەتی و رق و کینە دژ بە ئێزدییەکان. ئێمە ئەرێنین سەبارەت بە دامەزراندنی بەشێکی فرە تایبەتمەندی ئەم بوارە لە نێو زانکۆکاندا.