پسپۆڕێکی ژینگە: موەلیدەکان ژینگە، خاک، رووەک و ئاو تێکدەدەن

 

بە گوێرەی رووپێوییەکی دەستەی ئامار، لە تەواوی هەرێمی کوردستاندا حەوت هەزار و 354 موەلیدەی ئەهلی لەکاتی نەبوونی کارەبای نیشتمانیدا کار دەکەن و بە گوێرەی خشتەی بەردەستیان کارەبا دەدەنە هاوبەشانیان و مانگانە 428 ملیۆن و 865 هەزار و 922 لیتر سووتەمەنی بەکاردەهێنن.

 

د. عەبدولموتەڵیب رەفعەت، مامۆستای زانکۆ و پسپۆڕی ژینگە، لە کاتی بەشداریکردن لە بەرنامەی نوورۆژی تۆڕی میدیایی رووداو، گوتی، "بەپێی ئامارەکان لە هەرێمی کوردستان زیاتر لە 7000 موەلیدە رۆژانە 10 کاژێر کاردەکەن، چونکە بە گازوایل کاردەکەن، کاریگەری خراپیان لەسەر ژینگە دەبێت، چونکە ئەو سووتەمەنییە هۆکارێکی دەردانی گازە گەرمکەوەکانی وەکو یەکەم ئۆکسیدی کاربۆن، دوانۆکسیدی کاربۆن، گازە گۆگردییەکان و نایترۆجینە."

 

ئەو پسپۆڕە ژینگەییە دەڵێت، هەندێک گازی ئۆرگانی هەن کە گازی گەرمکەرن هاوسەنگی نێوان تیشکی خۆر و تیشکی پێچەوانە تێکدەدەن و دەبنە هۆی گەرمکردنی گۆی زەوی و بەرزکردنەوەی پلەی گەرمی بە تایبەت ئەو ناوچانەی بەو گازانە پیسبوون."

 

د. عەبدولمەتەڵیب رەفعەت باسی لەوەش کرد، "یەکێک لە مەترسییەکانی دیکە ئەوەیە، ئەگەر موەلیدەکان لە کاتی نیوەرۆدا بە تایبەت لەنێوان کاژێر 10ـی بەیانی بۆ 4ـی نیوەڕۆ کاربکەن، کە تیشکی خۆر لەو کاتانە زۆر بەرزە، گازی ئۆزۆن دروستدەکەن کە گازێکی خراپە و کاریگەریی راستەوخۆی لەسەر ژینگە و تەندروستیی مرۆڤ هەیە."

 

بەکارهێنانی گازی کوالێتیی نزم لەپێناو تێچوویەکی کەمتر بووەتە هۆکاری "دەردانی دووکەڵ و ژەهرێکی زۆر لە هەرێمی کوردستان". پەیام سەربەست، پەیامنێری رووداو لە چەند گەڕەکێکی هەولێر بەدواداچوونی لەسەر 10 مۆلیدە کردووە؛ مەترسی ئەو گازانەی خستووەتەڕوو کە دووکەڵی رەشیان لێدەردەچووە.

 

لەبارەی کاریگەریی کوالێتیی گازی موەلیدەکان لەسەر ئەو گازانەی دەریدەدەن و دەرهاوێشتەکانی لەسەر ژینگە و مرۆڤ، د. عەبدولموتەڵیب رەفعەت رایگەیاند، "کوالێتیی گازوایل لە هەرێمی کوردستان زۆر خراپە و دەبێتە هۆی دەردانی گازە کاربۆنییە زیانبەخشەکان؛ گازی کوالێتیی باش دوانۆکسیدی کاربۆن تێیدا بە رێژەیەکی ئاساییە، بەڵام بە خراپیی کوالێتیی گازی خراپ، رێژەی مادە کاربۆنییە زیانبەخشەکان زیاتر دەبێت کە کاریگەریی خراپتریان لەسەر ژینگە و تەندروستیی مرۆڤ دەبێت؛ ئەو مادانە یەکێکن لە هۆکارەکانی نەخۆشییەکانی شێرپەنجە."

 

ئەو گازانەی کە لە دووکەڵی رەشی موەلیدەیەک هەیە و دەچێتە ژینگەوە بریتین لە . Co2,ch4,o2,so2,co,NO2 ئەم گازانە دەکرێت ببن بە هۆکار بۆ نەخۆشییەکانی دڵ و سی و تەنانەت شێرپەنجە، لەوبارەوە ئەو پسپۆڕەی ژینگە جەختیکردەوە، "لە هەر شوێنێک موەلیدەکانی لێ نزیک بێت، رێژەیەکی زۆری دوانۆکسیدی کاربۆن دەردەچێت، کە کاریگەرییەکی راستەوخۆی لەسەر تەندروستیی مرۆڤ هەیە و دەبێتە هۆکارێک بۆ گۆڕانکارییەکانی کەشوهەوا؛ موەلیدەکان کاریگەرییەکی زۆر خراپیان هەیە، بەتایبەتی لە رووی پیسبوون بە ژاوەژاو کە کاریگەری لەسەر ئەو کەسانە هەیە کە نزیکن لێیانەوە."

 

بە گوتەی د. عەبدولموتەڵیب رەفعەت، گازی موەلیدە لە یەک کاتدا کاریگەری لەسەر ژینگە، خاک، رووەک، ئاو و تەندروستی مرۆڤ هەیە و دەڵێت، "گازە گەرمکەرەکان کاریگەریی خراپیان لەسەر ژینگە هەیە، چونکە تا ئاستێکی دیاریکراو بەرزدەبنەوە، تێکەڵ دەبن لەگەڵ هەور و باران و دەبنە هۆی ترشەباران کە ئەوەی دواییان بە شێوەیەکی راستەوخۆ دەکەوێتە سەر خاک و دەبێتە هۆی تێکدانی سیستمی خاک؛ هەروەها دەبێتە هۆی تێکدانی سیستمی رووەک، بەهۆی ئەوەی راستەوخۆ دەکەوێتە سەر رووەک و گەڵای دارەکان."