بەشێك لە ماركە بەنێوبانگەكانی جلوبەرگ لە کارگەکانی ئامەد دروستدەكرێن

 

 

محەممەد كایە، سەرۆكی ژووری بازرگانیی ئامەد ئومێدی زۆری بەوەیە ئاڵوگۆڕی ‏بازرگانی لەنێوان توركیا ‌و هەرێمی كوردستان لە 10 ملیار دۆلارەوە بۆ 25 تاوەكو ‏‏30 ملیار دۆلار بەرز ببێتەوە، ئەمەش پاڵپشت بەوەی لە ساڵانی 2013 - ‏‏2015 ‏ئاڵوگۆڕی بازرگانیی ‏توركیا لەگەڵ هەرێمی ‏‏كوردستان گەیشتووەتە 15 بۆ 17 ملیار ‏دۆلار ‌و دەشڵێت، "ئێمە براین و نابێت ڤیزە لە‏‏نێوانماندا هەبێت."

 

 

لەنزیك چەند كارگەیەكی شاری ئامەد، دەشتێكی پان ‌و بەرین هەیە، زۆرینەی بە ‏پەموو چێندراوە، دوای لێكردنەوەی پەمووەكە، لە كارگەی یەكەم پەمووەكە ‏پاك دەكرێتەوە ‌و دواتر بە چەند قۆناخێك لە كارگەكانی دیكە دەكرێتە دەزوو، ‏دواتریش بۆ قوماش ‌و قوماشەكەش بەدەستی چەندەها كوڕ‌ و كچانی ئامەد دەكرێتە جلوبەرگی ماركە بەنێوبانگەكانی دنیا.

 

لەو چەند كارگەیەی ئامەد كە ئیحسان ئاڤج، ‏بەڕێوەبەریەتی، رۆژانە زیاد لە 1200 كرێكار كار دەكەن كە 99%ی كرێكارەكان ‏كوردن ‌و مانگانە 1000 تۆن پەموو بەكاردەهێنین بۆ دروستكردنی جلوبەرگی ماركە بەنێوبانگەكانی دنیا ‌و بەرهەمەكانیشیان وەكو ئیحسان دەڵێت، "دەچێتە تەواوی ‏دنیا." هەرچەندە پەمووەكانی ئەو كارگانە بەشێكی لە دەرەوە هاوردە دەكرێت، ‏بەڵام ئیحسان ئاڤج ‏گەلێك دڵخۆشە بەوەی پەمووی ئامەد لەسەر ئاستی جیهان پلەی دووەمی هەیە.

 

جگە لە كارگەی جلوبەرگ، لە ئامەد چەندەها كارگەی دیكە هەن، ‏محەممەد دیلەك كە خاوەنی كارگەیەكی مۆبیلیاتە شانازی بەوەوە دەكات، بەرهەمی ‏كارگەكەی دەچێتە 19 وڵاتی جیهان، یەكێك لەوانە هەرێمی كوردستانە، دڵگرانیشە ‏بەوەی پەیوەندیی بازرگانییان لەگەڵ بازرگانانی هەرێمی كوردستان لە ئاستی پێویست ‏نییە ‌و دەشڵێت، "هیوادارم بۆ داهاتوو لەگەڵ بازرگانانی كورد كاری هاوبەش بكەین."

 

 

سەردار دڵکران چیرۆكێكی سەركەوتنی ‏هەیە كە هەمیشە بە شانازییەوە باسی دەكات، ئەویش ئەوەیە لە ساڵانی رابردوودا وەكو ‏كرێكار چووەتە ئیستەنبووڵ، لەوێ‌ لە چەندین كارگەی جیاواز كاری كردووە هەنگاو ‏بە هەنگاو لە كارەكەی سەركەوتوو بووە تاوەكو دواجار بووەتە خاوەنی كارگەی تایبەت بە خۆی، ئەو دەڵێت "چەند درەنگیش بێت مرۆڤ بە هەوڵدان هەر دەگاتە ئامانجەكانی، ‏ئێستا نزیكەی 150 كرێكار لەلام كار دەكەن ‌و بەرهەمی كارگەكەشم دەگاتە شەش ‏وڵاتی دنیا."

 

سەردار داوا لە بازرگانانی هەرێمی كوردستان دەكات بۆ كڕینی پێداویستییەكانیان ‌و ‏بازرگانیكردن سەردانی ئامەد بكەن ‌و دەشڵێت، "كارگەیەكی زۆر لە ئامەدە، ‏بەرهەمی زۆریان هەیە و هیوادارم بازرگانانی هەرێمی كوردستان سەردانیان بكەن، ئێرە ‏بكەنە وێستگەیەكی گرنگی بازرگانییەكانیان."

 

 

هەر لە ئامەد كارگەیەكی زۆری بەرد‌ و كاشی هەیە، كە بەرهەمەكانیان دەگەنە زۆرینەی ‏وڵاتانی دنیا. وەیسی ئاویس، بەڕێوەبەری كارگەیەكی كاشی لە ئامەد، بە گوتەی خۆی سەرمایەی كارگەكەی دەگاتە 10 ملیۆن دۆلار ‌و بەرهەمی كارگەكەشی دەچێتە سعودیە ‌و رووسیا‌ و بەشێك لە وڵاتانی ئەوروپا.

 

بەڕێوەبەری ئەو كارگەی كاشییە لە ئامەد باس لەوە دەكات، ئەو بەردەی ئەوان لە ئامەد بۆ دروستكردنی كاشی بەكاریدەهێنن زۆر نایابە ‌و بەردێكی زۆریش لە سنووری ئامەد بوونیان هەیە كە بۆ ‏دروستكردنی كاشی بەكاردێن، "لە ئامەد هەر كانێكی بەرد بەشی 50 ساڵی دیكە بەردی تێدایە."

 

وەیسی هیوا بەوە دەخوازێت کە بازرگانانی هەرێمی كوردستان بۆ كڕینی كاشی روو لە ‏ئامەد بكەن ‌و دەشڵێت، "دەبێت كارێك بكەین بازرگانیی نێوانمان بەهێز بكەین". بوونی ‏یاسای تایبەت بە دەرهێنانی كانزاكان جگە لە نەوت، بە بۆچوونی وەیسی ئاویس زۆر پێویستە‌ و دەڵێت، "لە دەرهێنانی بەرد‌ و كانزا دەبێت یاسای تایبەت هەبێت، ئەو ‏گوند‌ و ناوچانەش سوودمەند بن كە لە نزیك كانەبەردەكانن، هەرچەندە ئێمە بەنافەرمی ‏پارە دەدەینە ئەو گوندانەی بەردی لێدەهێنین، بەڵام دەبێت ئەوە بە یاسا رێكبخرێت."

 

 

محەممەد كایا، سەرۆكی ژووری بازرگانی ئامەد‏ وەكو میوانێكی سەرەكیی بەرنامەی "لەگەڵ رەنج" جەختی لەوە كردەوە، دەبێت بازرگانی لەنێوان باكووری كوردستان ‌و هەرێمی كوردستان برەوی باشی پێبدرێت. بە بڕوای ئەو رێگری هەرە سەرەكی بۆ پێشنەكەوتنی بازرگانی، گرفتە سیاسییەكانە‌ و دەشڵێت، "بازرگانان ژیرن و وەكو ‏دەوڵەتەكان نین، دەوڵەتەكان زیاتر شەڕ دەكەن، بەڵام خراپیی دۆخی سیاسییەكە ‏كاریگەریی خۆی هەیە، جا بۆ‏ئەوەی بازرگانی پێش بكەوێت، پێویستە سیاسەتیش ‏باش بەڕێوە‏‏بچێت."

 

بەپێی ئامارەكانی لای محەممەد كایا، ساڵانی 2013 - ‏‏2015 ئاڵوگۆڕی بازرگانیی ‏توركیا لەگەڵ هەرێمی ‏‏كوردستان گەیشتووەتە 15 بۆ 17 ملیار دۆلار، ئێستاش بۆ ‏‏10 ملیار دۆلار دابەزیوە، ئەو دەخوازێت لە ئایندەدا ئەو ئاڵوگۆڕە بگاتە ‏25 - 30 ملیار دۆلار.

 

‏محەممەد كایا، كە چەند مانگێكە وەكو سەرۆكی ژووری بازرگانیی ئامەد هەڵبژێردراوەتەوە ئاماژە بەوەش دەكات، لە ماوەی چوار ساڵی رابردوودا بەلای كەمەوە ‏‏20 جار سەردانی هەرێمی كوردستانی كردووە ‌و دەشڵێت، "لە چوار ساڵی داهاتوودا زۆر زیاتر دەچمە كوردستان."

 

 

بە بۆچوونی سەرۆكی ژووری بازرگانیی ئامەد هۆكارگەلێك هەن‏، كە رێگرن لەبەردەم پێشنەكەوتنی بواری بازرگانی لەنێوان باكوور ‌و هەرێمی كوردستان، ئەویش نەبوونی ‏گەشتی فڕۆكەیە لەنێوان هەولێر ‌و ئامەد، محەممەد كایا دەڵێت "داوا دەكەین لە ‏دیاربەكرەوە بۆ هەولێر و لە هەولێریشەو بۆ ‏‏دیاربەكر گەشتی فڕۆكە هەبێت، هەولێر بۆ دیاربەكر بە فڕۆكە 40 خولەكە ‌و زۆر نزیكە."

‏

محەممەد كایا جەخت لەوە دەكاتەوە بۆ كردنەوەی گەشتی ئاسمانی لەنێوان توركیا ‏‌و هەرێمی كوردستان، توركیا هیچ گرفتێكی نییە ‌و دەشڵێت، "گەشكردن بە فڕۆكە لە دیاربەكر بۆ هەولێر یەك (بەڵێ)ی ‏هەرێمی كوردستانی ‏ماوە، داواكارین لە مەسرور ‏بارزانی، سەرۆكوەزیرانی هەرێمی كوردستان ئەو بڕیارە بدات، ئەگەر ئەوە كرا ‏ب ەدڵنیاییەوە کەرتەکانی بازرگانی ‌و گەشتیارییش لەنێوان هەردوولادا دەبووژێنەوە جگ لەوەش، ‏داواكارم ڤیزەش لەنێوانماندا هەڵبگیرێت، ئێمە براین و نابێت ڤیزە لەنێوانماندا ‏هەبێت."

 

 

مستەفا عەبدولڕەحمان، سەرۆكی ‏یەكێتیی هاوردە‌ و ‏ناردنكارانی ‏هەرێمی كوردستان، كە بۆ ئەو ‏بەرنامەیە هاتبووە ئامەد، ئەوەی نەشاردەوە كە زۆرجار بازرگانانی هەرێمی كوردستان ‏بۆ كڕینی هەندێک كاڵای دروستكراوی ئامەد دەچنە ئیستەنبووڵ ‌و گوتی، "بەڕاستی ‏زۆرجار بازرگانانی ئێمە نازانن ئەو هەموو كارگەیە لە ئامەد هەیە، زۆرجار لەجیاتی ‏بێنە ئامەد بۆ كڕینی كاڵا‌ و جلوبەرگی دروستكراوی كارگەكانی ئامەد، دەچنە ئیستەنبووڵ ‌و شوێنەكانی دیكە، بۆیە داوا لە بازرگانان دەكەم راستەوخۆ بۆ كاری بازرگانی سەردانی ئامەد بكەن."

‏

سەرۆكی ‏یەكێتیی هاوردە‌ و ‏ناردنكارانی ‏هەرێمی كوردستان ئەوەش دەخاتەڕوو، بوونی ئەم جۆرە بەرنامانە (لەگەڵ رەنج) ‏كاریگەریی زۆر باشیان دەبێت بۆ دروستكردنی پەیوەندیی بازرگانی لەنێوان باكوور ‌و ‏هەرێمی كوردستان.‏

 

ئەو بەڵێنیش دەدات بۆ لەمەودوا هەوڵی تەواوەتی بدەن بۆ پەرەپێدانی پەیوەندیی بازرگانی لەگەڵ ئامەد، "ئێستا پەیوەندیی بازرگانیمان لەگەڵ توركیا ساڵانە ‏زیاد لە ‏‏10 ملیار دۆلارە، دەكرێت لە ئایندەدا دوو بۆ سێ‌ ملیار دۆلاری لەگەڵ شارەكانی ‏باكووری كوردستان بێت."

 

‏‏مستەفا عەبدولڕەحمان ئەوەش رووندەكاتەوە، تاوەكو ئێستاش هەرێمی ‏كوردستان هەرێمێكی بەكاربەرە، "بەڵام ئەوەی مایەی دڵخۆشییە لە ‏هەرێمی كوردستان هاوردەكردنی كاڵای خراپ زۆر كەم بووەتەوە."

 

 

ئەنگین یەشیل، سەرۆكی بۆرسەی ئامەد وەكو میوانێكی دیكەی بەرنامەكە جەختی ‏لەوە كردەوە، لە توركیا كارئاسانیی زۆر بۆ خاوەنی كارگەكانی كەرتی تایبەت دەكرێت.

 

سەرۆكی بۆرسەی ئامەد دەڵێت، "لە توركیا ئەگەر 250 كرێكارت هەبێت، حكومەت بیمەی مانگانەیان بۆ ماوەی ‏‏12 ساڵ دەداتێ‌ ‌و ئەوە و چەندین هاوكاریی دیكەش هەیە."

 

ئەنگین یەشیل داواش دەكات، پەلە بكرێت لە كردنەوەی گەشتی فڕۆكە لەنێوان ئامەد‌ و هەرێمی كوردستان ‌و دەڵێت، "سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان ‏دەتوانێت داوا بكات فڕۆكە لەنێوان كوردستان ‌و ئامەد هەبێت، بەوەش كارئاسانیی زۆر ‏بۆ بازرگانان دەكرێت."

 

 

سەردار ئای، كە لە ئامەد كاری زێڕەنگەری دەكات، میوانێكی دیكەی بەرنامەكە بوو، ‏سەردار لەگەڵ بەشێك لە بازرگانی هەرێمی كوردستان پەیوەندیی هەیە و دەڵێت، ‏‏"كاری كڕین ‌و فرۆشتنی زێڕ لەگەڵ چەند بازرگانێكی هەرێمی كوردستان دەكەم، ‏زۆریش باشە ‌و بە كارەكەم ئاسوودەم."

 

سەردار ئەوە ناشارێتەوە كە ‏پێش شەڕی رووسیا‌ و ئۆكرینا، بازرگانیی ئامەد لەگەڵ ‏هەرێمی كوردستان باشتر بوو، دوای ئەو شەڕە ئاڵوگۆڕی بازرگانی كەمتر بووەتەوە. ئەو‏هاوشێوەی بەشێكی دیكە لە بازرگانانی ئامەد، داوا دەكات لەنێوان ئامەد ‌و هەولێر ‌و سلێمانی، گەشتی فڕۆكەی راستەوخۆ هەبێت ‌و "ئەگەر ئەوە كرا، بە دڵنیاییەوە ئاڵوگۆڕی بازرگانی لەنێوان ئامەد ‌و هەرێمی كوردستان دەچێتە قۆناخێكی زۆر باشەوە."