رووداو دیجیتاڵ
پیسبوونی هەوای بەشێکی ناوچەکانی هەولێر بەرەو ئاستێکی "مەترسیدار" دەڕوات، پسپۆڕێکی ژینگە هۆشداری دەدات و دەڵێت "ژینگەی رێگەی موسڵ بۆ رێگەی مەخموور مەترسیدارە و ئەگەر وا بڕوات، هەولێر دەخنکێت".
دانیشتووانی نزیک پاڵاوگەکانیش تووشبوونیان بە شێرپەنجە بۆ پیسی ژینگە دەگەڕێننەوە و داوای رێکاری تووندتر دەکەن.
پاڵاوگەکان بە یەکێک لە هۆکارەکانی پیسکردنی ژینگەی شاری هەولێر دادەنرێن. پار فەرمانگەی ژینگەی هەولێر 54 پاڵاوگەی نایاسایی داخستوون، بەڕێوەبەری فەرمانگەکە دەڵێت: خاوەنەکانی پێنج مۆلیدە دراونەتە دادگە، لیژنەمان شەو و رۆژ سەردان دەکەن، هەر پاڵاوگەیەک دابخرێت، ئیدی ناکرێتەوە."
زۆرترینی ئەو ناوچە، گەڕەک و گوندانەی دەکەونە نێو کاریگەریی دووکەڵی پاڵاوگە و کارگەکان، گەڕەکەکانی سەر رێگەی موسڵ، گوێڕ، مەخموور و گوندەکانی لاجان، تەرجان، خەزنە، جمک و سەعداوەن.
موختاری گوندی لاجان، هۆکاری سەرەکیی مردنی 13 کەس لە گوندەکەیان، بۆ پیسی هەوا دەگەڕێنێتەوە.
مەقسوود تۆفیق، لە بەرنامەی بەرپرسیاری رووداو کە کەڤین حوسێن پێشکێشی دەکات، گوتی "گوندەکەمان 497 خێزانن و هەزار و 118 کەس لەنێو ژینگەیەکی پیس دا دەژین. لە سێ ساڵدا 58 منداڵ لە گوندەکەمان لەبارچوون. قوتابخانەی گوندەکەمان بەهۆی پسیی ژینگەوە داخرا. زۆر پاڵاوگەی نایاسایی لە دەوروبەرمان هەن و، کارگەی شیش دووکەڵێکی زۆر بڵاودەکاتەوە."
دووکەڵی رەشی کارگەی شیشی قەتەوی، 5 خولەک جارێک بەرزدەبێتەوە ئاسمان. محەممەد حەیدەر، دانیشتوویەکی مامزاوەیە، بە رووداوی گوت "هەوامان پیسە، ناچاری نەبێت، کەس لێرە دا ناژی."
بەشێکی دانیشتووانی هەولێر داخستنی پاڵاوگەکان بە چارەسەری بنەڕەتیی پیسیی هەوای شارەکەیان دەزانن. بەڵام خاوەنی پاڵاوگەیەک رەتیدەکاتەوە داخستنی پاڵاوگەکان چارەسەر بێت.
ئیسماعیل نەبی، خاوەن پاڵاوگەیە، بە رووداوی گوت "لە هەموو پاڵاوگەکانی فلتەری داناوە، کە هەر فلتەرێکی بە نزیکەی 35 هەزار دۆلارە. ئەم فلتەرە لە رووی ژینگەییەوە باشترە و هەم سوودەکەی بۆ خۆشم دەگەڕێتەوە، ئەگەر یەک رۆژ ئەو پاڵاوگانە بووەستن و ئەو بەرهەمانە نەما، بە دڵنیاییەوە نرخی بەنزین، گاز و نەوتی ماڵان گران دەبێت."
پەیام سەربەست، پەیامنێری رووداو لەگەڵ پسپۆڕێکی ژینگە و ئاو، بەدواداچوونی بۆ کوالێتیی هەوای هەولێر کرد و پێوانەی هەوای هەولێری لە سێ شوێنی وەکو رێگەکانی پیرمام، کەرکووک و گوێڕ کردووە، ئەو دوو شوێنەی ئەنجامەکانیان مەترسیدارن، بەمشێوەیەن؛
-شەقامی 120 مەتریی رێگەی هەولێر - کەرکووک:
PM2.5 =67Mg/M3 نابێت لە 50 زیاتر بێت
Co2=417Mg/M3 نابێت لە 390 زیاتربێت
VOC =0.075Mg/M3 نابێت لە 0.05 زیاتر بێت، واتە هیچیان ستاندارد نەبوون
-رێگەی گوێڕ نێو جەرگەی پاڵاوگەکان:
PM2.5=111 نابێت لە 50 زیاتربێت
Co2=445Mg/M3 نابێت لە 390 زیاتربێت
VOC =0.23Mg/M3 نابێت لە 0.05 زیاتر بێت
ئەو پسپۆڕەی ژینگە لە کاتی بەشداریکردنی لە بەرنامەی بەرپرسیاری رووداو، هەوای نێو ستۆدیۆی رووداویشی پێوانەکرد. د. مەسعود حوسێن، گوتی "هەوای نێو ستۆدیۆی رووداو تاوەکو ئاستێکی باش تەندروستە بە رێژەی 70٪ بۆ 80٪.
گوتیشی پاڵاوگەکان تەنیا 16 کیلۆمەتر لە شەقامی 120 مەتریی هەولێر دوورن، واتە زۆر نزیکن و مەرجی ژینگەییان تێدا نییە. ژمارەی ئۆتۆمبێل زۆرە، چڕی دانیشتووان بەرزە و رێژەی سەوزایی لەنێو شار کەمە.
د. مەسعود حوسێن، گوتی "9 ساڵ پێش ئێستا، هۆشداریم لە پیسبوونی ژینگەی هەولێر داوە و چارە نەکراوە. بەکەڵەکەبوونی گازەکان و چارەنەکردنیان، وا بڕوات هەولێر دەخنکێت."
فەرمانگەی ژینگەی هەولێر رەتیدەکاتەوە پاڵاوگەکان تاکە هۆکاری پیسکردنی ژینگەی شارەکە بن. دڵشاد هیرانی، بەڕێوەبەری فەرمانگەکە، لە بەرپرسیارەوە گوتی "لە کۆی 138 پاڵاوگەی نایاسایی، 54 پاڵاوگەمان داخستوون و جارێکی دیکە ناکرێنەوە."
ئەو کارگانەی دووکەڵ دەردەدەن ئاگادارکراونەتەوە بەپێی فەرمانگەی ژینگەی هەولێر، کارگەی شیشی سەر رێگەی مەخموور دووجار سزا دراوە. نزیکەی 3 هەزار مۆلیدە لە هەولێر کاردەکەن، هەر سکاڵایەکمان پێدەگات لیژنەکانمان شەو و رۆژ ئامادەن و بەدواداچوون دەکەن. خاوەنەکانی پێنج مۆلیدەمان داونەتە دادگە."
دڵشاد هیرانی پێیوایە پڕۆژەی رووناکی، بەڕێژەی 50٪ـی ژینگەی هەولێر پاکدەکاتەوە.
لە سنووری هەولێر هیچ وێستگەیەکی پێوانەکردنی هەوا نییە. دڵشاد هیرانی دەڵێت، چوار وێستگەی پێوانەکردنی هەوا لەسەر فەرمانی سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان لە هەولێر دادەنرێن، کە سێ لە وێستگەکان جێگیرن و یەکێکیان گەڕۆکە.
دڵشاد هیرانی ئاماژەی بەوە دا داوایان لە پارێزگاری هەولێر کردووە، ئەنجوومەنی ژینگەی شار دابنرێ، چونکە پێیوایە بە دانانی ئەو ئەنجوومەنە، نوێنەری هەموو وەزارەتەکانی تێدا دەبێت، زۆر بە ئاسانی ژینگەی هەولێر پاکدەبێتەوە.
بەپێی ئەو داتایانەی راگەیێندراون، ساڵی 2024 زیاتر لە 122 هەزار ئۆتۆمبێل هاوردەی هەرێمی کوردستان کراون و 3 هەزار کارگە لە هەرێمی کوردستان کاردەکەن. تەنیا لە هەولێر وەک بەڕێوەبەری فەرمانگەی ژینگەی هەولێر باسیدەکات، نزیکەی سێ هەزار مۆلیدە کاردەکەن، سووتاندنی خەڵووز لە خواردنگەکان، سووتاندنی تایە و خاشاک، هەموو ئەو هۆکارانە ژینگەی شار پیس دەکەن. رێژەی سەوزاییش لە شاری هەولێر ناگاتە ئاستی ستاندارد و بەپێی داتاکان نزیکەی 20٪ـە.
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و هه‌موو خزمەتگوزارییەکان به‌كاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ