د. عەلی قەرەداغی لە مالیزیا خەڵاتێکی نێودەوڵەتی وەردەگرێت؛ یەکەم کوردە ئەو خەڵاتەی پێدەدرێت
رووداو دیجیتاڵ
مالیزیا خەڵاتی "کەسایەتیی ئیسلامیی نێودەوڵەتی"بە پرۆفیسۆر عەلی قەرەداغی، سەرۆکی یەکێتیی جیهانیی زانایانی موسڵمان دەبەخشێت. عەلی قەرەداغی یەکەم کوردە ئەو خەڵاتە وەربگرێت و بە رووداوی گوت: "هەستێکی خۆشە و پێی دڵخۆشم."
بەیانیی ئەمڕۆ یەکشەممە، 7ـی تەممووزی 2024، کە یەکەم رۆژی ساڵی کۆچیی 1446ـە، مالیزیا خەڵاتی "کۆچی پەیامبەری"ـی بە پرۆفیسۆر عەلی قەرەداغی، سەرۆکی یەکێتیی جیهانیی زانایانی موسڵمانی بەخشی و وەکو کەسایەتیی ئیسلامیی نێودەوڵەتی دەستنیشانی کرد.
رێوڕەسمەکە بە ئامادەبوونی پاشاکانی ئەو وڵاتە و ژمارەیەکی زۆر لە سەرکردەکانی جیهانی ئیسلامی بەڕێوەچووە، خەڵاتەکە لەپای هەوڵەکانی ئەو پڕۆفیسۆرە کوردە بووە لە "تۆکمەکردنی بیری میانڕەوی لە ئایینی ئیسلام، بەتایبەت شەریعەت و ئیسلام و دەوڵەت."
سوڵتان ئیبراهیم ئەسکەندەر، پاشای مالیزیا لەگەڵ نوێنەرایەتیی حکومەت و گەورە کەسایەتییەکانی ئەو وڵاتە ئامادەی رێوڕەسمەکە بوون.
عەلی قەرەداغی بە تۆڕی میدیایی رووداوی گوت: "خەڵاتەکە لە رێوڕەسمێکی گەورە و شایستەدا بەخشرا بە ئامادەبوونی زۆر کەسایەتیی دیار و کاریگەر، رێزلێنانێکی گەورەیە، بریتییە لە مەدالیایەکی ئاڵتوونی و بڕوانامەیەکی رێزلێنان لەپای هەوڵەکانی بەندە بۆ بڵاوکردنەوەی هۆشیاریی میانڕەوی لەبارەی ئایینی ئیسلامەوە."
گوتیشی: "خەڵاتەکە دڵخۆشی کردم، من یەکەم کوردم ئەو خەڵاتە وەردەگرم، هەڵبژاردنم لەسەر ئاستی جیهان گرنگە، جگە لە من سێ کەسی دیکەی پێشتر خەڵاتەکەیان وەرگرتووە، خەڵاتەکە ساڵانە بە دوو کەس دەدرێت یەکێکیان لەسەر ئاستی مالیزیا، یەکێکیان لەسەر ئاستی جیهانە."
عەلی قەرەداغی، زانای کوردی ئایینی ئیسلام له ساڵى 2004 له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵێك زاناى جیهانى، یه‌كێتیی جیهانیی زانایانى موسڵمانیان دامه‌زراند. لە ساڵی 2011ـەوە ئەمینداری گشتیی یەکێتیی جیهانیی زانایانی ئایینی ئیسلام بووە؛ یوسف قەرزاوی، زانای ئیسلامیی میسری سەرۆکی یەکێتییەکە بوو، بەڵام لە مانگی ئەیلوولی 2022 کۆچی دوایی کرد و لەدوای ئەو، هیچ سەرۆکێک بۆ یەکێتییەکە هەڵنەبژێردرابوو.
عه‌لى قه‌ره‌داغى لە تەممووزی 1949 له گوندى نه‌وتیی سه‌ر به شارۆچكه‌ى قه‌ره‌داغى پارێزگاى سلێمانى لەدایکبووە. سه‌ره‌تاى فێربوون و خوێندنى زانسته‌كانى له زێدى خۆى له گوندى نه‌وتى ده‌ستپێكرد، له‌و ماوه‌یه‌دا هه‌موو قورئانى پیرۆزى له‌به‌ركردووه. دواتر چووه‌ته سلێمانى و مۆڵەتی مەلایەتی له‌سه‌ر ده‌ستى مامۆستا شێخ مسته‌فا قه‌ره‌داغى وه‌رگرتووه، لای شێخ نه‌جمه‌دینی مامی و زۆربه‌ى زاناكانى سلێمانى وانه‌ى خوێندووه.
دواتر چووه‌ته شارى به‌غدا و لای كۆمه‌ڵێک گه‌وره زاناى به‌نێوبانگى عێراق و كوردستاندا درێژه‌ى به خوێندنى زانسته‌كان داوه، له‌و مه‌لا و زانا گه‌ورانه، مه‌لا عەبدولكەریمى موده‌ڕیس و شێخ عبدالقادرى گوتاربێژ.
له ساڵى 1969 په‌یمانگەى ئیسلامى ته‌واو كردووه و یه‌كه‌مى په‌یمانگە بووه، له ساڵى 1970 مۆڵەتی "عیلمى مه‌لایه‌تى" وه‌رگرتووه. دواتر له ساڵى 1975 به‌كالۆریۆسی له شه‌ریعه‌تى ئیسلامیدا به پله‌ى نایاب لە كۆلێژى ئیمام ئه‌عزه‌م بەدەستهێناوە.
له ساڵى 1980 رووده‌كاته میسر و له‌وێ بڕوانامه‌ى ماسته‌ر له فیقهی به‌راوردكاریدا له كۆلێژى شه‌ریعه و یاسا له زانكۆى ئه‌زهه‌ر به‌ده‌ست ده‌هێنێت.
دواتر له ساڵى 1985 له هه‌مان كۆلێژ و له هه‌مان زانكۆ، له بوارى "گرێبه‌ست و مامه‌ڵه داراییه‌كاندا" بڕوانامه‌ى دكتۆراى به پله‌ى نایاب له‌گه‌ڵ روتبه‌ى یه‌كه‌مى شه‌رەف به‌ده‌ستهێناوه.
لە ساڵی 1988 لەگەڵ کۆمەڵێک زانا و رۆشنبیری کورد رێکخراوی رابیتەی ئیسلامیی کوردیان دامەزراند. بەگوێرەی ئەو ئامارانەی ماڵپەڕی فەرمیی عەلی قەرەداغی بڵاویکردوونەتەوە، "تائێستا ئەم رێکخراوە خێرخوازییە زیاتر لە 1540 پڕۆژەیان پێشکێشی کوردستان کردووە."
عەلی قەرەداغی خاوه‌نى زیاتر له 100 توێژینه‌وه و ده‌یان كتێبە به زمانى عه‌ره‌بى و به‌شێك له كتێبه‌كانی وه‌رگێڕدراونه‌ته سه‌ر زمانى كوردى و زمانه‌كانى دیکە.
زانا کوردەکە ئەم پۆستانەشی وەرگرتووە:
- ئه‌میندارى گشتیی یه‌كێتیی جیهانیی زانایانى موسڵمان.
- جێگرى ئه‌نجوومه‌نى ئه‌ورووپى بۆ فه‌توا و توێژینه‌وه.
- مامۆستا و سه‌رۆك به‌شى كۆلێژى شه‌ریعه و یاسا و دیراساتى ئیسلامى له زانكۆى قه‌ته‌ر.
- سه‌رۆكى ئه‌نجوومه‌نى ئه‌میندارێتیی زانكۆى گه‌شه‌پێدانى مرۆییه له كوردستانى عێراق.
- سه‌رۆكی رێکخراوی رابیتەی مرۆیی (رابیته‌ى ئیسلامى كوردی) پێشوو.