رێگەی مەرگ؛ چیرۆکی تێکشکانی بەلەمەکەی ئیتاڵیا لە زاری قاچاخچییەکانەوە

 

ئەو قاچاخچییانەی قسەیان بۆ رووداو کردووە، شارەزای رێگەی مەرگن. پەیام سەربەست بەدواداچوونی وردی کردووە و قسەی چەند قاچاخچییەک دەگێڕێتەوە. یەکێک لەو خێزانانەی لە رووداوی ژێرئاوکەوتنی بەلەمەکەی ئیتاڵیادا گیانیان لەدەستداوە، ئارام و هاوژینی لەگەڵ دوو کچە بچووکەکەیان بوون.

 

قاچاخچییەک باسی ئەو خێزانە دەکات و دەڵێت: "کاک ئارام دوو جار رۆیشت، جارێک ویستی بۆ ئەنتاڵیا بڕوات لەوێوە قسمەتی نەبوو و هاتەوە، جارێکی دیکەش هاتەوە بۆدرووم، سەر یەختەکە کەوت و فیوزی سووتابوو نازانم چی بوو، نەڕۆیشتن، هەر لە شوێنی خۆیان پۆلیس هات و گرتنی. بە حساب لەگەڵ یەختی برادەرێکی من بڕوات، بەڵام برادەرەکەم گوتی 'وەڵا تێیناکەم'. گوتم بۆ؟ گوتی 'وەڵا لەبەر ئەوەی خێزانەکەی دووگیانە'."

 

چیرۆکی ئەم خێزانە هێشتا ماویەتی. قاچاخچی دەڵێت: "یەختێکی دیکە ئامادەبوو، بردمان بۆ ئەو یەختە نزیکەی 5 خولەک لەوان دوور بوو، گوتی 'بەخوا بشمرم نایەمەوە'. گوتی دەبێت ئەمشەو بڕۆم، منیش تەلەفۆنم کرد بۆ کوڕێکی برادەرم گوتم ئەمشەو چی هەیە؟ گوتی 'حاجی شتێکی وا هەیە و ئەمشەو دەڕوات'. گوتم لەکوێ گوتی 'لە بۆدروومە ئەو یەختە بوو کە نقومبوو'، من تەلەفۆنم بۆ کرد گوتم ئارام گیان یەکێکی دیکە هەیە دەڕوات. گوتی 'دە کاک حاجی توخوا بمنێرە با بڕۆم و نەجاتم بێت من خێزانەکەم ئەوەندەی نەماوە'، یەختەکە خراپ نەبوو، بەڵام بەفرگرە بچووکەکە کە خواردنی لێ هەڵدەگرن، ئەوە تەقیوە، مەگەر لە 1٪ شتی وارووبدات".

 

ئەو قاچاخچییە زیاتر قسە دەکات و دەڵێت: "8300 دۆلارم لە ماڵی ئارام سەندبوو، ئەو شەوەی رۆشت ئۆکەیم لێوەرنەگرتبوو لەبەر ئەوەی ئارام وەک برام وابوو، من خۆم ئۆکەیم دابوو، کەمتەرخەمی تێدانەبوو ئەو ئیشە بەس خوای گەورە هەموو چین و توێژێکی تێدایە، ئێستا من لە تورکیام بە قورئان دوێنێ پێرێ 20 کەس تەلەفۆنیان بۆ کردووم هەر لەدوای رووداوەکە، خوشکی بەڕێزم خەڵک گوێ ناداتێ خەڵک بێزارە".

 

دوای هەوڵدانێکی زۆر، پەیام سەربەست، پەیامنێری رووداو گەیشتە یەکێک لە گەورەترین قاچاخچییە کوردەکانی دەریای ئیجە و لە سلێمانی یەکدییان بینی. ناو و ناسنامەی ئەو پارێزراوە. لە نزیکترین هاوڕێیەکانی ئەو قاچاخچیەیە کە خاوەنی یەختە نقومبووەکە بووە، خۆشی خاوەنی کۆمەڵێک یەختە لە ئیجە و تاوناتاو پڕی دەکات لە خەڵک و بەرەو یۆنان و ئیتاڵیایان دەنێرێ. 

 

قاچاخچی باسی چوونی خەڵک دەکات بۆ ئەورووپا و دەڵێت: "بەپێی کاتە، ئەگەر خەڵک زۆرتر بڕوات و سەفەر بکات، لەوانەیە تاوەکو 12 هەزار و 13 هەزار دۆلاریش نرخەکەی بەرز ببێتەوە، ئەگەر خەڵک کەمتر سەفەر بکات لە 8 هەزار بۆ 9 هەزار دۆلارە، ئەو کەسانەی کە نەفەرەکان کۆدەکەنەوە 1000 تاوەکو 1500 دۆلار بۆخۆیان هەڵدەگرن لەو پارەیە و باقیەکەی دەدەن بەو کەسەی کە دەیبات، ئەوەی کە نەفەرەکان رادەستی خاوەن یەخت دەکات 1000 تاوەکو 1500 دۆلار وەردەگرێت، ئەو یەختانە لە 8 کەس بۆ 12 کەس زیاتر نییە، زۆرترینی 12 کەسە، بەڵام عادەتەن لە 50 بۆ 100 کەسی تێدەکرێت".

 

بە گوتەی ئەم قاچاخچییە، "بەقەد نەفەرەکان گاز و ئاو و خواردن دەکرێتە نێو بەلەمەکە و کێشەکەی دووجار لە کێشی خۆی قورسترە، یانی ئەو یەختانە هەرە گەورەکانیان لە 10 تۆن بۆ 12 تۆن زیاتر نییە، بەڵام نەفەرەکان، ئاو، خواردن و گاز لە 15 تۆن زیاترە، نرخی ئەو یەختانە عادەتەن لە 100 هەزار بۆ 150 هەزار یۆرۆیە، بەپێی گەورەیی و بچووکی یەختەکەیە و بۆ یەک سەفەر بەکاردەهێنرێت". 

 

لە دوای سلێمانی، پەیامنێری رووداو دەچێتە ئەو شارەی کە سەنتەر و کرۆکی کۆچە لە هەرێمی کوردستان. کەم ماڵ هەیە لە رانیە کەسێکی لێنەڕۆشتبی و کەسێکی تێدانەبێت کە بیر لە رۆیشتن بکاتەوە. 

 

هاوڕێ کاسترۆ، باوکی گەنجێکی کوردە و بە رووداوی گوت: "بنەماڵەیەکی ئامۆزای خێزانم لێرە بە هەمان رێگە تووشی ئەم رووداوە بوون و خێزان و کچێکی لە ئاوەکەی ئەوێ گیانیان لەدەستدا، سێ منداڵیشی رزگارکرد لە ئاوەکەدا. من یەکێکم لەوانە کوڕەکەی خۆم یەک تاکە کوڕم هەیە، لە رێگەی ئەو ئاوە کۆچی کردووە بەوێ، قاچاخچی جگە لە درۆ و جگە لە ناڕاستگۆیی بەرامبەر بە بازرگانییەکەی، هیچ شتێکی دیکە ناتوانێ بکات، چونکە بە بڕوای من هەموویان جۆرێکن لە دەڵاڵ". 

 

لەنێو بازاڕی رانیە بە رۆژی رووناک و بە ئاشکرا گەنج لەگەڵ دەڵاڵەکان مامەڵە دەکەن. مامەڵەیەکی زۆر ئاسایی کە هیچ لەوە نەدەچوو مامەڵەبێت لەسەر ژیانی مرۆڤێک. کۆچبەرەکان لەڕێگەی کۆچی گەیشتوو یان نەگەیشتوویان دەستاودەست دەکرێن و لە دەستی ئەم دەڵاڵ بۆ ئەو دەڵاڵ و لە دەستی ئەو قاچاخچی بۆ ئەو قاچاخچی. 

 

دەڵاڵێک دەڵێت: "زۆربەی نووسینگەکانی فڕۆکەوانی دەستیان کردووە بە ئیشی وەرگرتنی ڤیزای ساختە، ئەوانە دەبەن لە هەولێر و موسڵ بە پەڕاوی ساختە و تاپۆی ساختە و هەموو شتێکی ساختە و پشتگیریی کاری ساختە ڤیزایان بۆ وەردەگرن، ئێستا نرخی یەک ڤیزای تورکیا لێرە تاوەکو چوار هەزار دۆلار رۆیشتووە".

 

ئەو یەختەی لە بۆدروومی تورکیاوە بەرەو ئیتاڵیا بەڕێکەوتبوو، 76 کەسی هەڵگرتبوو، دواتر بەهۆی تەقینەوەی بزوێنەرەکەی و ژێرئاوکەوتنی، 64 کەسیان گیان لەدەست داوە کە زۆرینەیان کوردن.

 

بەپێی بەدواداچوونەکانی رووداو، هۆکاری تەقینی بزوێنەری یەختەکە ناشارەزایی کاپتنی یەختەکە بووە کە بێ بەکارهێنانی چارۆگ و کارکردنی بەردەوامی بزوێنەرەکە، وایکردووە تەنیا بەرگەی سێ رۆژی گەشتەکە بگرێت. 

 

قاچاخچییەک بە رووداوی گوت: "شۆفێر دەهێنن کە قەپتانی پێدەڵێن، بەڵام باش نین و پرۆفیشناڵ نین ئەو شۆفێرانە، ئەو شۆفێرانە بە هەفتەیەک یان 10 رۆژ فێریان دەکەن و دەیانێرن لەسەر ئەو gps و شاشە و شتە. تۆ کە لە یۆنان دەردەچی بۆ ئیتاڵیا بە نزیکەی 600 کیلۆمەترە لەنزیک یۆنان دەرفەتی رزگاربوون هەیە، بەڵام لە یۆنان بۆ ئیتاڵیا نزیکەی 500 بۆ 600 کیلۆمەترە، هیچ بەلەمێکی بچووک ناتوانێ دەربازی ببێت، هەرکەسێک بڕوات بۆ ئەورووپا و بڵێت وەڵا من نەمزانیوە، ئەوەندەی تێدەکەن یان نەمزانیوە ئاوا دەڕوات و یان نەمزانیوە ئاوا خەتەرە راستناکات".