مەلا بەختیار: دادگەی فیدراڵیی عێراق دیموکراسییانە بووایە مادەی 140ی جێبەجێ دەکرد

 

 

ئێوارەی ئەمڕۆ پێنجشەممە 7ـی ئاداری 2024، مەلا بەختیار لە کۆڕێکدا لە کەلار لە ئیدارەی سەربەخۆی گەرمیان بۆچوونی خۆی لەبارەی بەشێک لە دوایین پێشهاتە نێوخۆیی، هەرێمی و نێودەوڵەتییەکان دەربڕی و گوتی، "دۆخی کوردستان ئاڵۆزە و مەترسی لەسەرە".

 

مەلا بەختیار سەرەتا بۆ پاشخانە مێژووییەکەی دامەزراندنی دەوڵەتی عێراق گەڕایەوە و رایگەیاند، "عێراق 103 ساڵە دامەزراوە، بەڵام تاکە فەیلەسوفێکی نییە، وەرچەرخانی ئابووری نییە، دەستوورێکی دیموکراسی نییە، کولتوور و سیستمی دیموکراسی نییە" و گوتی، "دەسەڵاتی عێراق دیموکراسی نییە تاوەکو بتوانێت بڕیاری دیموکراسییانە بدات و دادگەکەشی بڕیاری دیموکراسییانە بدات. ئێمە [کورد] کوشتەی نەبوونی دیموکراسین لە 100 ساڵی رابردوودا".

 

مەلا بەختیار لەبارەی لاوازی پڕۆسەی دیموکراسی لە عێراق قسەی کرد و گوتی، پار 11 ملیۆن کەس سەردانی مەزارە پیرۆزەکانی [لە عێراق] کرد، بەڵام 11 هەزار کەس ئامادە نییە گردبوونەوەیەکی دیموکراسی بکات. 

 

مەلا بەختیار رەخنەی لە کاری دادگەی فیدراڵیی عێراق گرت و گوتی، "ئەگەر دادگەی فیدراڵی دادگەیەکی دیموکراسی بووایە، بۆچی 15 ساڵە مادەی 140 جێبەجێ ناکات؟ بانێک و چەند هەوایە؛ دادگەکە بەردەوام ئەو بابەتە دوا دەخات تاوەکو خانەقین، جەلەولا، مەندەلی و تەواوی ناوچەکە تەعریب بکرێن.

 

هەروەها لە قسەکانیدا گوتی، "دەستوور مینۆی خواردنگە نییە تاوەکو بە دڵی خۆت شتێک هەڵبژێریت. دەستوور راپرسی لەسەر کراوە و زۆرینەی دەنگی بەدەستهێناوە. لەوەتەی دەوڵەتی عێراق دامەزراوە کێشەی نەتەوایەتی هەیە، بەڵام دادگەی دەستوور دەستی بۆ مادەی 140 نەبردووە و فەرامۆشی دەکات و ئەوەش کێشەیەکی زۆر گەورەیە". 

 

مەلا بەختیار گوتی، عێراق بە بڕیارەکانی دادگەی فیدراڵی روونە بەرەو کوێ دەڕوات و رایگەیاند، دادگەی فیدراڵی، "عێراق بەرەو دەوڵەتی مەرکەزی دەبات. ئەگەر ئەمجارە عێراق ببێتە دەوڵەتێکی مەرکەزی، حکومەتێکی ناسیۆنالیزم بەڕێوەی نابات، بەڵکو حکومەتێکی مەزهەبی، دەوڵەتی مەرکەزی عێراق بەڕێوە دەبات کە شیعەیە". گوتیشی، "دۆخی کوردستان ئاڵۆزە و مەترسی گەورەی لەسەرە." 

 

لەبارەی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان، مەلا بەختیار رایگەیاند، "خەمی گەورەی ئێستای خەڵک نانە، مووچەیە. پێنج ساڵە 53 مووچە نەدراوە یان لێی بڕاوە. حکومەت خزمەتگوزاری نەبێت، مووچە نەدات، نان نەدات، ئیدی خەڵک چۆن قبووڵی دەکات. بۆیە هەڵبژاردن دوای هەڵبژاردن رێژەی بەشدارینەکردن روو لە هەڵکشان دەکات". 

 

مەلا بەختیار رایگەیاند، "راستە مووچە و بودجە مافی خۆمانە و حکومەت نەیتوانیوە بە باشی ئەم بابەتە بەڕێوە ببات، بەڵام دیموکراسی و نەتەوایەتی مافی خۆمانە و دەبێ سەیری مەترسییەکانی دوای ئەو بڕیارانەش بکەین. مووچەخۆری ئێمە بریندارن. کاتێک کەسێک بریندار دەبێت، چاوەڕێی ئەوە دەکات برینەکانی بپێچرێن و گوێ بەوە نادات لەفافەکە پیسە یان پاکە. راستە مووچە لە بەغداوە دێت، بەڵام بیر لە پیسی و پاکی لەفافەکە ناکاتەوە؛ مووچەخۆر دەیەوێ مووچەکەی وەربگرێت". گوتیشی، "دەبێ حکومەت هەموو مووچە پاشەکەوتکراوەکان بگەڕێنێتەوە و دواتریش داوای لێبووردن بکات کە چەند ساڵێکە لە رێگەی بڕینی مووچەکانیانەوە، ژیان و گوزەرانیانی قورس کردووە". 

 

مەلا بەختیار لە بەشێکی دیکەی قسەکانیدا تیشکی خستە سەر مشتومڕی ئەوەی دادگەی فیدراڵی دەسەڵاتی ئەم بڕیارانەی هەیە یان نا و رایگەیاند، "کورد خەتاباری یەکەمە و دەبێ سەرەتا لە خۆمان بپرسین کە بۆچی گەیشتووینەتە ئەم قۆناخە" و گوتی، "عێراق دوای رووخانی سەدام لە 2003 سیستمی گۆڕی و لە 2005 دەستووری نووسی، ئەی ئێمە بۆچی لە 33 ساڵدا دەستوورمان نەنووسی؟ 10-15 ساڵ بیانوومان هێنایەوە گوایە دۆخمان باش نەبوو، ئەی بۆ نەماننوسی؟ دەستوور نانووسیت! دەی ئەمە ئەنجامەکەیەتی کە بە بڕیارێکی دادگەی فیدراڵی حکومەت و پەرلەمانی هەڵوەشاندەوە، دەستی بەسەر نەوتدا گرت و مووچەکانی دەباتەوە بەغدا، کۆتاکان ناهێڵێت و وردە وردە بڕیاری دیکەش دەدات. هەرگیز لەگەڵ ئەوەدا نیم کە دەڵێن دادگەی فیدراڵی ئەو دەسەڵاتەی نییە. نەخێر ئەوان بە دەستوور ئەم بڕیارانە دەردەکەن. لە هەشت بڕگەی دەستووردا دەسەڵات بەم دادگەیە دراوە".

 

مەلا بەختیار باسی لە پێشهاتەکانی ئێستای ناوچەکە کرد و گوتی، "ئەگەر ئێران و هاوپەیمانەکانی سەرکەوتن، رەوتێکی بەهێزی شیعەبوون لە ناوچەکەدا زاڵ دەبێت؛ لوبنان بەتەواوەتی دەکەوێتە ژێر هەژموونی حیزبوڵڵا؛ یەمەن بۆ حوسییەکان؛ شتێک نامێنێت بەناوی ئۆپۆزیسیۆنی سوریا؛ شیعەی عێراق زۆر بەهێزتر دەبێت و مەرکەزییەت زاڵ دەکەن و دەسەڵاتی کوردی دەکەوێتە دۆخێکی مەترسیدارەوە".