رووداو دیجیتاڵ
سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان رایدەگەیێنێت، عێراق بە دۆخێکی "ناخۆش"دا تێدەپەڕێت و هۆکارەکانیش زۆرن؛ هەندێک لەوانەیە کاریگەری دەرەوەی عێراقن لەسەر عێراق.
رۆژی سێشەممە، 1ـی تشرینی یەکەمی 2022، مەسرور بارزانی، سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان لە میانی پانێڵێکدا لە دیداری مێری بە ناونیشانی "داهاتوو و بەرەوپێشچوونی هەرێمی کوردستان؛ ستراتیژ و ئاستەنگ و هەل" قسەی کرد و باسی لە کێشەکانی نێوان هەولێر و بەغدا، ئاڵنگارییەکانی بەردەم حکومەتی نوێی عێراق، جێبەجێکردنی ماددەی 140، بەئەلیکترۆنیکردنی خزمەتگوزارییەکان، دابەشکردنی مووچە، گرنگیدان بە کەرتەکانی کشتوکاڵ، گەشتوگوزار و پیشەسازیی، یاسای نەوت و گاز، پڕۆژەی حکومەت، کەمکردنەوەی گەندەڵی کرد.
مەسرور بارزانی دەڵێت: یەکێک لەو شتانەی حکومەتی هەرێمی کوردستان کاری باشیان تێدا کردووە بابەتی بەدیجیتاڵکردن و بەئەلیکترۆنیکردنی خزمەتگوزارییەکانە؛ کۆتایی ساڵی 2025 لە کوردستان ئیدی هەموو کارە خزمەتگوزارییەکانی بەشێوەیەکی دیجیتاڵی و ئەلیکترۆنی دەکرێن و هیچ کاخەزی تێدا بەکارناهێندرێت. ئێمە لەمەدا لەپێشین و دەتوانین ئەم ئەزموونە لەگەڵ هاوبەشەکانمان لە حکومەتی فیدراڵی باس بکەین کە چۆن ئەوانیش دەتوانن ئەمە بکەن.
لە رووی فرەچەشنکردن یان هەمەجۆرکردنی ئابوورییەوە، سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان دەڵێت، "پێم وایە لەو سێ ساڵە ئەزموونێکی سەرکەووتوومان هەبووە کە تەنیا بیرمان لەوە نەکردووەتەوە پەرە بە کەرتی نەوت و گاز بدەین، بەڵکو هاتووین گرنگییەکی زۆرمان بە کەرتی کشتوکاڵ، گەشتوگوزار، پیشەسازی داوە."
سەبارەت بە بابەتی ناوچە کێشەلەسەرەکان، مەسرور بارزانی باسی لەوە کرد، "هەموومان دەزانین بەپێی دەستوور ماددەی 140 دیاریکراوە بە چ شێوەیەک چارەسەر دەکرێت، بەڵام تاوەکو ئێستا حکومەتی فیدراڵی نەهاتووەتە پێش بۆ جێبەجێکردنی ئەو ماددەیە، وەکو لە دەستوودا هاتووە. ئەگەر نییەتی باش لە حکومەتی فیدراڵیدا هەبێت، بێگومان لە حکومەتی هەرێمی کوردستان ئامادەییمان هەیە و دەتوانین چارەسەری ئەم کێشەیەش بکەین؛ ئەوەش بە چەند قۆناخێک دەکرێت کە لە دەستووردا هاتووە."
مەسرور بارزانی، سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان لە پانێڵی "داهاتوو و بەرەوپێشچوونی هەرێمی کوردستان؛ ستراتیجی و ئاستەنگ و هەل" قسەی کرد و لە بەشێکی قسەکانیدا رایگەیاند:
پرسیار: یەکەم ئامۆژگاریت بۆ سەرۆکوەزیرانی نوێی عێراق چییە ئەگەر داوای ئامۆژگاری لێ کردی؟
مەسرور بارزانی: هیوادارم سەرکەوتوو بێت لەو ئەرکەی پێی سپێردراوە؛ قسەم لەگەڵ کردووە و پیرۆزباییشم لێ کردووە. دەزانم ئەرکێکی قورسە، چونکە عێراق بە دۆخێکی ناخۆشدا تێدەپەڕێت و هۆکارەکانیش زۆرن. هەندێک لەوانەیە کاریگەریی دەرەوەی عێراقن لەسەر عێراق؛ هەندێکیش ئەو هەڵانەن لە حکومەتەکانی پێشووتری عێراق بەردەوام روویانداوە و تاوەکو ئێستاش هەن. راستکردنەوەی ئەو هەڵانە ئاسان نییە.
ناتوانم بڵێم وەکو ئامۆژگاری، بەڵام وەکو دەربڕینی بۆچوون. پێم وایە ئێستا خەڵکی عێراق زیاتر لە هەموو کاتێک پێویستی بە خزمەتگوزارییە؛ خەڵک پێویستی بە ئاوی خواردنەوە، کارەبا، قوتابخانە، بنکەی تەندروستی، ئاسایش، ژیانێکی بەختەوەرە. بۆیە هەر سەرۆکوەزیرانێک بیەوێت سەرکەوتووبێت پێش هەموو شتێک دەبێت هەوڵی ئەوەبدات خزمەتگوزارییەکان بۆ خەڵک زیاد بکات.
پێم وایە ئەگەر بەڕێز سەرۆکوەزیرانی ئێستای عێراق زیاتر هەوڵبدات بۆ زیادکردنی خزمەتگوزارییەکان، بنبڕکردنی گەندەڵی، خێراترکردنی کارەکان، ئەوە زۆر یارمەتیدەری دەبێت، چونکە عێراق لە ئاستێکدا وەستاوە کە هەر پێشکەوتنێک زۆر دێتە بەرچاو؛ بۆیە ئەمە سەرکەوتنێکی گەورە دەبێت بۆ سەرۆکوەزیران و ئەو حکومەتەی کە ئێستا پێکهێندراوە.
هیوادارم لایەنەکانیش پشتیوانی بن، چونکە بەداخەوە زۆرجار دەبینین لایەنە سیاسییەکان لەبری ئەوەی یارمەتیدەری حکومەتەکە یان سەرۆکوەزیران بن بۆ جێبەجێکردنی ئەو ئەجێندایەی پێشکێشی دەکات، هەندێکجار ململانێی سیاسی وا دەکات ئەو حکومەتە زیاتر خەریکی ئەو ململانێ سیاسییە بێت و ئەرکە هەر لەپێشینەکەی خۆی کە خزمەتکردنی خەڵکە لەبیری بچێتەوە یان رێگەی لێدەگیرێت. ئینجا هیوادارم لایەنەکانیش پشتیوانی بن بۆ ئەوەی بتوانێت سەرکەوتوو بێت.
پرسیار: ئەگەر بتەوێت یارمەتی سەرۆکوەزیرانی نوێ و حکومەتەکەی بدەی، چۆن یارمەتی دەدەی؟
مەسرور بارزانی: ئێمە لێرە ئەزموونێکمان هەیە. ئەم سێ ساڵەی رابردوو، سێ ساڵی ئاسان نەبوون بۆ ئێمە. ئێمە ئەجێندایەکمان پێشکێش بە پەرلەمان کرد کە ئەجێندایەکی هاوبەشی لایەنە بەشداربووەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان بوو؛ هەوڵمانداوە ئەو ئەجێندایە جێبەجێ بکەین و زۆریشی جێبەجێکراوە. دەتوانم بڵێم ئەم کابینەیە زۆر لە چوارچێوەی ئەجێنداکەی خۆیدا کاری کردووە و زۆر هەنگاویشی ناوە و جێبەجێی کردوون.
ئێمە دەتوانین ئەو هەنگاوانەی کە تێیاندا سەرکەوتووبووین یان ئەو ئەزموونەی لە ماوەی ئەم سێ ساڵەدا دەستمان کەوتووە و ئەو دەستکەوتانەی کە هەشبوون لە هەندێک رووەوە، پێشتریش گوتوومانە، دەتوانین ئەوانە باس بکەین و لە خزمەتی هەموو عێراقدا بەکاریان بهێنین.
ئێمە دەستمانکرد بە چاکسازی. هەرچەندە لە هەندێک دۆخدا دەبێت بڵێم چاکسازی نەبووە، بەڵکو دروستکردن بووە، چونکە زۆر لەو ژێرخانەی کە پێویست بووە لە رووی کارگێڕییەوە یان ئابوورییەوە، لەبەر زۆر هۆکار کە پێشتر کوردستان تووشی هاتووە بوونی نەبووە. بۆیە هاتووین زۆربەی ئەو شتانەمان دروستکردوون و زۆریشیان ماوەیان دەوێت تاوەکو ئەنجام بێنە دەست و بەدیار بکەون.
یەکێک لەو شتانەی کاری باشمان تێدا کردووە بابەتی بەدیجیتاڵکردن و بەئەلیکترۆنیکردنی خزمەتگوزارییەکانە کە دەتوانم بڵێم لە کۆتایی ساڵی 2025 کوردستان ئیدی هەموو کارە خزمەتگوزارییەکانی بەشێوەیەکی دیجیتاڵی و ئەلیکترۆنی دەکرێن و هیچ کاخەزی تێدا بەکارناهێندرێت. ئێمە لەمەدا لەپێشین و دەتوانین ئەم ئەزموونە لەگەڵ هاوبەشەکانمان لە حکومەتی فیدراڵی باس بکەین کە چۆن ئەوانیش دەتوانن ئەمە بکەن.
لە رووی فرەچەشنکردن یان هەمەجۆرکردنی ئابوورییەوە؛ ئێمە لە کوردستان پێم وایە ئەو سێ ساڵە ئەزموونێکی سەرکەووتوومان هەبووە کە تەنیا بیرمان لەوە نەکردووەتەوە پەرە بە کەرتی نەوت و گاز بدەین، بەڵکو هاتووین گرنگییەکی زۆرمان بە کەرتی کشتوکاڵ، گەشتوگوزار، پیشەسازی داوە، هەرچەندە بەداخەوە زۆریش چانسمان نەبوو، چونکە هەر لەسەرەتاوە پەتای کۆرۆنا رووی تێکردین، بابەتی گەشتوگوزار و تەنانەت جووڵەی بازرگانیش زۆر زەرەری پێگەیاندین. سەرەڕای ئەوەش نەوەستاین و توانیمان هەنگاوی باش بنێین؛ توانیمان لە رووی کشتوکاڵەوە هەنگاوی باش بنێین. مانگی داهاتووش یەکەم هەناردەکردنی گەورەی بەرهەمە کشتوکاڵییەکان لە هەرێمی کوردستانەوە بۆ دەرەوەی هەرێمی کوردستان دەستپێدەکات. ئەمە دەستکەوت و هەنگاوێکی زۆر باشە کە لە ئێستاوە دەستیپێکردووە.
مەسرور بارزانی، سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان لە دیداری مێری لە هەولێر باسی بەرەوپێشچوونەکانی هەرێمی کوردستان و ئاڵنگارییەکانی بەردەمی دەکات.
— Rudaw (@Rudawkurdish) November 1, 2022
وێنە: بڵند تاهیر - رووداو pic.twitter.com/kAdxo2r6B1
پرسیار: لە چارەسەرکردنی کێشە هەڵپەسێردراوەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵیی عێراق، چۆن یارمەتیدەری حکومەتەکەی محەممەد شیاع سوودانی دەبن.
مەسرور بارزانی: کە باسی کێشەی نێوان بەغدا و هەرێمی کوردستان دەکەین، بێگومان هەردوولا پێویستە هاوکاری یەکدی بن. ئێمە لە هەرێمی کوردستان ئامادەیی خۆمان پێشانداوە کە لە هەموو روویەکەوە ئامادەین هاوکاری یەکتر بین بۆ چارەسەرکردنی ئەو کێشانەی تاوەکو ئێستا لەنێوان هەردوولادا ماونەتەوە و چارەسەر نەکراون.
سەبارەت بە بابەتی کێشەی نەوت و گاز، تاوەکو ئێستا عێراق یاسای نەوت و گازی نییە. یەکێک لەو شتانەی ئێمە دەتوانین بیکەین ئەوەیە کە بە یەکەوە پڕۆژەیاسای نەوت و گاز بنووسین و بینێرینە پەرلەمان و پەسند بکرێت. ئەمە دەبێتە چوارچێوەیەک بۆ هاوکاریکردن لەگەڵ یەکدی. ئەو کێشانەی ئێستاش هەن هەموویان بەم شێوەیە چارەسەر دەبن.
سەبارەت بە بابەتی ناوچە کێشەلەسەرەکان، هەموومان دەزانین بەپێی دەستوور ماددەی 140 دیاریکراوە بە چ شێوەیەک چارەسەر دەکرێت، بەڵام بە داخەوە تاوەکو ئێستا حکومەتی فیدراڵی نەهاتووەتە پێش بۆ جێبەجێکردنی ئەو ماددەیە، وەکو لە دەستوودا هاتووە. ئەگەر نییەتی باش لە حکومەتی فیدراڵیدا هەبێت، بێگومان لە حکومەتی هەرێمی کوردستان ئامادەییمان هەیە و دەتوانین چارەسەری ئەم کێشەیەش بکەین؛ ئەوەش بە چەند قۆناخێک دەکرێت کە لە دەستووردا هاتووە.
چارەسەرکردنی ناوچە کێشە لەسەرەکان یەکێک دەبێت لە خاڵە هەرە گرنگەکانی نزیککردنەوەی حکومەتی فیدراڵی لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان. ئێمە ئەو ئامادەییەمان تێدایە. بۆ نموونە، ئامادەیی دروستکردنی هێزی هاوبەش یان لیوا هاوبەشەکانین بۆ ئەو شوێنانەی کە ئێستا بە داخەوە داعش سوودیان لێ دەبینێت و دەبێتە مەترسی بۆسەر هێزەکانی عێراقی و تەنانەت خەڵکی سڤیلیش. ئێمە ئامادەییمان هەیە، بەڵام تاوەکو ئێستا حکومەتی عێراق وەکو پێویست نەهاتووەتە پێشەوە بۆ جێبەجێکردنی ئەو بەرنامەیە.
لە بابەتی بودجەدا، چەندینجار شاندی هەرێمی کوردستانمان ناردووەتە بەغدا. لە رووی تەکنیکییەوە زۆر پشتڕاستم بەوەی کە شاندی هەرێمی کوردستان هەمیشە بە دەستی پڕەوە چوون و زاڵ بوون لە هەموو ئەو گفتوگۆیانەی کە لەگەڵ لایەنەکانی حکومەتی فیدراڵی کردوویانە، چونکە هەموو شت بە ژمارەیە و ژمارەکانیش دیارن کە حکومەتی هەرێمی کوردستان مافەکان و ئەرکەکانی چین. لەوکاتەوەی کە من دەستبەکاربووم، ئەو شتانە کە لەگەڵ حکومەتەکەی بەڕێز عادل عەبدولمەهدی باسکراون، لەگەڵ حکومەتەکەی بەڕێز مستەفا کازمیش باسکراون. جارێکی دیکەش ئامادەین شاند بنێرینەوە بۆ ئەوەی باسی هەموو ئەو خاڵانە بکەین.
حکومەتی هەرێمی کوردستان چ مافێکی هەیە کە حکومەتی فیدراڵیی عێراق پێی بدات؟ چ ئەرکێکیشمان هەیە بۆ ئەوەی جێبەجێی بکەین؟ ئێمە ئامادەین لەسەر ئەو خاڵانەش گفتوگۆ بکەین، بەڵام بە داخەوە تاوەکو ئێستا ئەوە جێبەجێ نەکراوە.
یەکێک لە هۆکارەکان کە حکومەتی عێراق تاوەکو ئێستا نەیتوانیوە ئەو شتانە جێبەجێ بکات ئەوەیە کە سەرۆکوەزیران دەسەڵاتەکانی خۆی بەکارنەهێناوە یان پشتیوانی نەبووە. ئەو هەمیشە کێشەی ئەوەی هەبووە و گلەیی ئەوەی کردووە کە پشتیوانی سیاسی لەلایەن حیزبە سیاسییەکانەوە نەبووە، مەترسی هەبووە، چارەسەرکردنی کێشە لەگەڵ هەرێمی کوردستان لەلایەن هەندێک حیزبەوە دژی سەرۆکوەزیران بەکارهاتووە.. هەربۆیە پاشگەزبوونەتەوە لەوەی کە بێن کێشەکان چارەسەر بکەن. چارەسەری کێشەکانی ئێمە لەگەڵ حکومەتی فیدراڵی نە تەکنیکییە و نە یاساییە، بەڵکو سیاسییە. بڕیاری سیاسی لە بەغدا هەبێت دەتوانین هەموو ئەو بابەتانە بە ماوەیەکی زۆر زوو چارەسەر بکەین.
نییەتی خۆمان پێشانداوە. ئامادەم هەرکاتێکیش پێویست بێت، سەردانی بەغدا بکەین؛ دەچین؛ شاند دەنێرین بۆ بەغدا، بۆ ئەوەی چارەسەری ئەو کێشانە بکەین، ئەوەی بتوانین یارمەتییان بدەین ئێمە ئامادەین، بەڵام چاویشمان لەوەیە ئەوانیش ئەو مافانەی کە مافی خەڵکی کوردستانن چیدیکە پێشێلیان نەکەن و بۆمان بگەڕێننەوە.
بەشداریی ئێمە لە بەغدا تەنیا لە رێگەی نوێنەرایەتییەوە نییە؛ هەر کەسێکی خەڵکی کوردستان لە بەغدا پۆست وەربگرێت، دەبێت نوێنەرایەتی هەرێمی کوردستان و هەموو عێراقیش بکات. زۆر پۆست هەن کە پۆستی هەرێمی کوردستان و خەڵکی هەرێمی کوردستانن جگە لە پۆستە وەزارییەکان. لە خوارتریش پۆست ماونەتەوە و پڕ نەکراونەتەوە. بە داخەوە لە حکومەتەکانی پێشووتردا بەشێوەیەکی سیستماتیک ئەو پۆستانە لە کورد خاڵی کران، واتە خەڵکی دیکە لە شوێنیان دانرا و ئێستا پێویستە ئەو پۆستانە جارێکی دیکە پڕ بکرێنەوە.
بوونی خەڵکێکی زۆری هەرێمی کوردستان لە بەغدا لە حکومەتی فیدراڵییدا دەبێتە هۆکارێک بۆ پتەوکردنی ئەو پەیوەندییەی کە هەموو گلەیی لێدەکەن و دەڵێن، سست بووە. یەکێک لە هۆکارەکەی ئەمەیە، چونکە رێگە نەدراوە ئەو پەیوەندییە پتەو بکرێت. هەرێمی کوردستان هەمیشە تووشی پەرچەکردار بووە لەوەی کە رێگەی لێگیراوە و هەرێمی کوردستان هەنگاوی ناوە بۆئەوەی رووبەڕووی ئەو هەنگاوانەی حکومەتی فیدراڵی ببێتەوە.
ئەگەر ئێستا دەرگەی بەغدا بە رووی خەڵکی کوردستان و حکومەتی هەرێمی کوردستان کراوە بێت، دڵنیام خەڵکێکی زۆر بەتوانامان هەن کە دەتوانن ئەزموونی هەرێمی کوردستان ببەن بۆ بەغدا و لە رووی لێهاتووییشەوە دەتوانن رۆڵێکی کاریگەر ببینن لە هاوکاریکردنی حکومەتی فیدراڵی.
پرسیار: تاوەکو ئێستا چەند لە کارنامەی حکومەتەکەت جێبەجێکراوە کە 56 خاڵی چاکسازی لەخۆی گرتبوو؟ چەند بواری چووەتە پێشەوە؟ چەندی وەک خۆی ماوە؟ چەندی چووە دواوە؟
مەسرور بارزانی: راستە ئێمە ئەجێندایەکمان پێشکێش کرد کە لە چەند خاڵێک پێکهاتبوو، بەڵام ئەوەی کە زۆر دیارە ئەوەیە ئێمە داوامان دەکرد چاکسازی بکرێت؛ ئەجێندایەکی هاوبەش هەیە؛ بەرەوپێشچوون هەیە، ئێمە چۆن دەتوانین ئەو شتانە جێبەجێ بکەین لە ماوەی ئەو 4 ساڵەی ئەم حکومەتە.
بەداخەوە کۆڤید یەکێک لە کێشەکان بوو و هەربۆیە ماوەیەکی زۆر حکومەت و دامودەزگاکان پەکیان کەوت. ئێمە نەمانتوانی وەکو پێویست ئەجێنداکەی خۆمان جێبەجێ بکەین، لە رووی بازرگانی و جووڵەی بازرگانییەوە کێشەی زۆرمان تووشبوو؛ نرخی نەوت لەسەرەتاوە زۆر دابەزی، دوای ئەوە جارێکی دیکە بەرزبووەوە.
کێشەی بودجەش لەگەڵ حکومەتی بەغدا دیسان بەردەوام بوو؛ حکومەتی بەغدا بە داخەوە بودجەی هەرێمی کوردستانی نەنارد؛ کەواتە ئێمە ئەگەر بێین بڵێین، شێوازی حوکمڕانی لە هەرێمی کوردستان بەو شێوەیە بووە کە بەداخەوە زۆربەی داهاتی هەرێمی کوردستان بۆ مووچە دەڕوات. بەرنامە و سیاسەتێکی ئابووری واشمان نەبووە کە ژێرخانێکی ئابووری وا بەهێزمان هەبێت بتوانین پشت بە جۆرە داهاتی دیکە ببەستین؛ بۆیە کە هەستمان بەو شتە کرد، ئێمە هاتین گوتمان با بێین جارێ ئابووری خۆمان هەمەجۆر بکەین و تەنیا پشت بە جۆرێکی داهات نەبەستین. داهاتی نانەوتی بەداخەوە کەمە، بەپێی ئەو سەروەت و سامانەی کە لە کوردستان هەیە لە ئاستی پێویستدا نییە. بۆ ئەوەی ئێمە بتوانین ئابووریی خۆمان بەرەوپێشەوە ببەین، دەبێت ئەو سێکتەرە بەهێز بکەین. ئینجا لە بەرنامەی حکومەتدا یەکێک لە بەرنامە سەرەکییەکان ئەوە بووە کە ئێمە چۆن بێین ئابووریی خۆمان هەمەجۆر بکەین؛ چۆن کشتوکاڵ زیاتر بکەین؛ بەرهەمە پیشەسازییەکان زیاتر بکەین لە رووی گەشتیارییەوە شتی باشتر بکەین؛ لە رووی خوێندن و تەندروستیشەوە پێویستیمان بە چاکسازییەکی جیدی هەبووە.
من چاوەڕێی ئەوەبووم بێین چاکسازی بکەین، بەڵام راستییەکەی کە دەچیتە ناو وردەکارییەکان، هەستم کرد نەک چاکسازی، بەڵکو زۆر شت لە بنەڕەتەوە دەبێت دروستبکرێت کە بەداخەوە بوونی نەبووە. کێشەیەکی گەورەشمان تووشبوو لەوەی کە ماوەیەکی دوور و درێژ تووشی شەڕ بووین؛ شەڕی داعش، کێشە سیاسییەکانی نێوان بەغدا و حکومەتی هەرێمی کوردستان. ئەمانە هەموویان رێگر بوون لەوەی حکومەتەکانی پێش ئێمە سەرنج لەسەر دروستکردنی ئەو جۆرە ژێرخانە بدەن، کەواتە ئەمەمان بۆ مایەوە. دەبێت لە ئێستاشەوە هەنگاو وا بنێین کە بتوانین ئەم جۆرە شتانە چارەسەر بکەین.
یەکێک لەو شتانەی باسم کرد، بەدیجیتاڵکردن یان بەئەلیکترۆنیکردنە. ئێستا ئەمە بۆ خەڵک بەدیار ناکەوێت و چەند ساڵێکی پێدەچێت ئەو کاتە ئەنجامەکەی بەدیار دەکەوێت. ئێمە کاتێک وەبەرهێنان لە کەرتی کشتوکاڵ دەکەین، دوای ماوەیەکی دیکە بەرهەمەکەی بەدیار دەکەوێت. ئێمە زۆر لەو شتانەی کە دەستمان پێکرد، تەنانەت چاکسازی لە کەرتی تەندروستی کە هێشتا پرۆسەکە بەردەوامە، تەواو نەبووین. لە بابەتی خوێندن؛ خوێندنی باڵا، دەستمان بە چاکسازی کردووە، بەڵام تەواو نەبووین، قەتیش تەواو نابێت، بەڵام هەنگاو بە هەنگاو ئومێدمان وایە بەرەو پێشتر بچین.
یەکێک لە هۆکارە سەرەکییەکان جگە لە کۆڤید و کێشە ئابوورییەکان، ئەوەیە کە پشتیوانی لایەنە سیاسییەکان نەبووە بۆ پڕۆژەی حکومەت. حکومەت وەکو دەزگایەک بینراوە کە هەندێک خەڵک لەوێن و حیزبەکانیش شتی دیکەن. ئەگەر هەموو خەمی ئەوەیان بێت چۆن خزمەتی خەڵک بکەن، دەبێت لێرەدا لەگەڵ خەڵک راستگۆ بن، بە باش بڵێن باش و بە خراپ بڵێن خراپ، پاداشتی چاکە بدەنەوە و خراپەش سزا بدەن. بەڵام بەداخەوە لەبەر ململانێی سیاسیی زۆرجار ئیشی چاکیش پاداشت ناکرێت، بە پێچەوانەوە هەوڵی چەواشەکردنی راستییەکان دەدرێت؛ ئەو پشتیوانییەشی کە من چاوەڕێی بووم، نەمبینی.. ئەگەر لایەنەکان هەموویان پشتیوانی حکومەت بن، رەخنە بگرن، ئەگەر شتەکان بە هەڵەدا رۆیشتن، رێگەمان لێبگرن و بمانهێننەوە سەر رێگە راستەکە؛ من سوپاسیان دەکەم. هەروەها چاوەڕێی ئەوەشیان لێدەکەم ئەگەر شتی باشیش کرا دەستخۆشی بکرێت و پشتیوانی لێ بکرێت.
سەرەڕای ئەو هەموو کێشە و گرفتانەی کە هەمانبووە: بڕینی بودجە لەلایەن حکومەتی عێراق، کۆڤید، نەوت، کێشە سیاسی و ئەمنییەکان و درۆن و مووشەکباران و هەموو ئەو شتانە، لەم کابینەیە هەموو مانگێک مووچە دراوە؛ هەندێکجار دواکەوتووە؛ چەند مانگێکیش نەمانتوانی هەمووی بدەین، بەڵام بە رێژەی 79-80٪ مووچەمان هەر داوە. کەواتە حکومەتێک دوای ئەو کێشانە، دوای ئەو هەموو ئاڵنگارییانە توانی لەسەر پێی خۆی بووەستێت و یەک فلسیش قەرز نەکات، ئەمە گرنگە. نەک ئێمە هیچمان قەرز نەکردووە، بەڵکو دوو ملیار دۆلاریش قەرزی پێشوومان داوەتەوە. ئێمە توانیومانە لەسەر پێی خۆمان بووەستین؛ توانیومانە پرۆژەی باشیش دەستپێبکەینەوە و بەرەو پێشەوەش بچین. ئەوەی لە حکومەت هەوڵم داوە حکومەتێکی خزمەتگوزار بین؛ راستە پشتیوانی لایەنە سیاسییەکانمان لا گرنگە و داوا دەکەم پشتیوان بن، بەڵام هەوڵم داوە حکومەت لە ململانێی سیاسی بەدەر بێت، هاوئاهەنگییەکی زیاتر لەنێو کابینەی ئەنجوومەنی وەزیران و لەنێو وەزیرەکاندا هەبێت.
راستە ناکۆکی سیاسی دەبێت، بۆچوونی جیاواز دەبێت، بەڵام دەتوانم بڵێم کە کابینەیەکی هاوئاهەنگ و سەرکەوتوو بووە؛ لە هەمووشی گرنگتر هیچ یەکێک لەو کێشانە واینەکردووە ئێمە چۆک دابدەین یان خۆمان رادەستی ئەو دۆخە ناخۆش و تاڵە بکەین؛ بە پێچەوانەوە پێشکەوتووین و پشتیوان بە خودا بەرەو پێشتریش هەنگاو دەنێین.
پرسیار: پەرلەمان خول لەدوای خول لاوازتر بووە و رۆڵە چاودێرییەکەی خۆی نەبینیوە؛ هاوبەشێکی باش نەبووە لەگەڵ ئێوە لە حکومەت بۆ تەواوکردنی یەکتر لە پرسی ئابووری و سیاسی و یاسادانان و چاودێری. چۆن دەتوانی پلانێک دابنێی وا بکەیت ئەو کێشانەی ئێستا تۆ هەتە نەمێنن و ئەوەی لە دوای تۆش دێت نەیانبینێت؟ یەکگرتنەوەی ئیدارە و کۆکردنەوەی هەموو خەڵک لە دەوری یەک حکومەت کە لە هەولێرە، چۆن دەتوانیت بە دامەزراوەیی بکەی؟
مەسرور بارزانی: هاوڕا نیم لەگەڵ ئەوەی پەرلەمان خول لەدوای خول لاوازتر بووە؛ پێم وایە ئەم پەرلەمانە پەرلەمانێکی ئەکتیڤ بووە و پەرلەمانێکی سەرکەوتووش بووە. زۆرترین تێکەڵاوی حکومەت و پەرلەمانیش لەم کابینەیە و لەم پەرلەمانەدا بووە؛ زۆرترین وەزیر سەردانی پەرلەمانیان کردووە. ئەوان بەشدار بوون و لە بابەتی چاودێری و لە بابەتی هاوکاری، هاوکاریش هەبووە.
لەسەر بابەتی ئەوەی حوکمڕانییەکی یەکدەست بێت، ئەم شتانە بە موجامەلە ناکرێت. دەبێت واقیعی بین؛ ئەگەر هەمووان راست دەکەین کە رووبەڕووی واقیعێک دەبینەوە، دەبێت ئامادەبین هەست بەو بەرپرسیاریێتیە بکەین.
من لەم حکومەتە لەسەرەتاوە هەوڵێکی زۆرمدا بۆ ئەوەی بزانین خەرجییەکانی حکومەت چۆنن؟ بۆ ئەوەی بزانین لە شوێنێکدا تەنانەت ئەو ریفۆرمە ئابووری و کارگێڕییەی کە گوتمان دەستی پێدەکەین. یەکێک لەو شتانە ئەوەبوو کە خەرجی حکومەت کەم بکەینەوە.. بۆ ئەوەی خەرجی حکومەت کەمبکەینەوە، دەبوو بزانم داهاتی ئەم حکومەتە چەندە؟ ئێمە هەوڵماندا و کاتێک کە تووشبووین هەر بڕینی ئەو خەرجییەی حکومەت کە زۆر زۆر بوو کەمکردنەوەی وایکرد ئێمە بتوانین بەردەوامبین لە پێدانی مووچە.
دوایی گلەیی کرا لەسەر ئەوەی هەمووشت بە مەرکەزی دەکرێت و هەموو داهاتەکان دێنەوە بۆ گەنجینەی حکومەت؛ داواکرا دەسەڵاتەکان شۆڕ بکرێنەوە بۆ ئاستی پارێزگاکان و ئیدارە سەربەخۆکان. لەسەر ئەوەش من رازی بووم؛ ئەوەبوو دەسەڵاتەکانمان شۆڕ کردەوە. هەندێک پارێزگا زۆر سەرکەوتووتر بوون لە بابەتی ئابووری و داهاتەکانی خۆیان لە هەندێک پارێزگای دیکە. دوایی دیسان گلەیی کرا لەسەر ئەوەی داهاتی هەندێک شوێن کەمبووە یان گەمارۆ خراوتە سەری. ئەمە وانییە، حکومەت کە دەسەڵات دەدات بە لایەنێک، دەبێت بەرپرسیاریێتیەکەشی لەگەڵ قبووڵ بکات. دەسەڵات لەگەڵ بەرپرسیارێتی دێت؛ تۆ بتەوێت خاوەنی ئابووریی ناوچەی خۆت بیت، دەبێت بەرپرسیاریش بیت. ئەمە یەکێک لە هۆکارە سەرەکییەکانی کێشەکان بووە لە مەسەلەی ئیدارەدانی حوکمڕانی.
جا بۆیە دەڵێم بە موجامەلە ناکرێت؛ حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ ئەوەی حکومەتێکی یەکدەست و سەرکەوتووبێت، دەبێت لە ورد و درشتی ئەم هەرێمە ئاگادار بێت؛ لە هەموو داهاتەکانی ئاگاداربێت؛ لە هەموو بابەتەکانی خۆشی ئاگاداربێت.
دەسەڵات شۆڕکردنەوە جیاوازە لەوەی تۆ ئاگاداربیت؛ دەبێت ئاگاداربین داهاتی ئەم وڵاتە لەکوێوە دێت و بۆ کوێ دەچێت. دەبێت ئاگاداربین لەوەی وەزارەتێکی داراییمان هەیە چۆن هاوکار و هاوئاهەنگ بێت لەگەڵ پارێزگاکان بۆ شێواز و چۆنیەتی دابەشکردنی. ئەمە بابەتێکی سەرەکی کێشەیە. ئەگەر ئەمەمان چارەسەر کرد، ئیدی بابەتەکانی دیکە پێم وایە ئاسانتر دەکرێن.
پرسیار: لەبارەی ژینگەی وەبەرهێنان لە کوردستان. چ دڵنیاییەک دەدەن بە دەرەوە بۆ ئەوەی وەبەرهێنانی دەرەکی بێتە ناوەوە؟
مەسرور بارزانی: ئێمە هەوڵمانداوە و لە کابینەکانی پێشتریش هەوڵدراوە. یاسایەک لە هەرێمی کوردستان هەبووە؛ یاسایەک بووە زۆر پشتگیری لە وەبەرهێنان کردووە، بە تایبەتی وەبەرهێنەرانی دەرەوەش کە توانیویانە بەپێی ئەو یاسایە بێن و لە هەرێمی کوردستان وەبەرهێنانیان کردووە، واتە ئەمە شتێکی نوێ نییە.
ئێمە بۆ هەموارکردنەوەی ئەو یاسایە و زیاتر راکێشانی وەبەرهێنانی دەرەوە، تەنانەت یارمەتی وەبەرهێنەرە ناوخۆییەکانیش دەدەین. هەندێک بابەتمان هەموارکردووەتەوە لە بەرژەوەندی وەبەرهێنان لە هەرێمی کوردستاندا. خەڵک کە دێت وەبەرهێنان دەکات، چاوی لەوەیە سەروەت و موڵک و ماڵی پارێزراو بێت. کەواتە ئەمنییەت و ئاسایش یەکێکە لە هۆکارە سەرەکییەکان کە هەمیشە هەرێمی کوردستان شوێنێکی لەبارتر بووە لە شوێنەکانی دیکەی عێراق بەهۆی ئەو دۆخەی کە ئێستا هەیە. کەواتە بوونی ئاسایش لە هەرێمی کوردستان خاڵێکی ئەرێنییە بۆ راکێشانی وەبەرهێنان بۆ هەرێمی کوردستان.
خاڵێکی دیکە بابەتی متمانە و بڕوابوونە بە دەسەڵات و حکومەت. ئێمە بە یاسا پابەندی حکومەت و دەسەڵاتمان بە وەبەرهێنەران پێشانداوە. دەتوانین بە دڵنیاییەوە بە هەموو وەبەرهێنەرێک بڵێین ئەوان کە دێن بەپێی ئەم یاسایە وەبەرهێنان دەکەن، ئاسایش لێرە فەراهەمە و حکومەتیش نەک تەنیا پابەندیی خۆی بەرامبەر بە پاراستنی موڵک و ماڵیان پێشان دەدا، بەڵکو لە زۆر شوێن ئاسانکاریشیان بۆ دەکات؛ بۆ بابەتی لێخۆشبوونی باج، رسومات کە بەپێی وەبەرهێنانەکە جیاوازە، بەڵام حکومەتی هەرێمی کوردستان زۆر هەنگاوی ئەرێنی ناوە بۆ ئەوەی بتوانێت وەبەرهێنەران رابکێشێت.
ئێرە وەکو هەرێمی کوردستان، دەکرێت وەکو دەروازەیەک بێت بۆ شوێنەکانی دیکەی عێراقیش؛ هەر کاتێک دۆخە ئەمنییەکە باشتر بوو لێرەوە هەنگاو بنێن و بچن. کەواتە پێویست ناکات لە دەرەوەی عێراق چاوەڕێ بن تاوەکو هەموو عێراق بە یەکەوە باش بێت. باشکردنی دۆخی ئابووری لە عێراق یارمەتیدەری باری ئەمنی و سیاسیش دەبێت. سێکوچکەیەکن یارمەتی یەکتر دەدەن؛ چەند باری ئابووری لە وڵاتێک بەرەوپێش بچێت، باری ئەمنیش بەهێزتر دەبێت و سەقامگیری سیاسیش تێیدا بەرقەرار دەبێت. ئێمەش لە هەرێمی کوردستان ئەو ئامادەییەمان هەیە و دڵنیاشیان دەکەینەوە. لێرەوەش داوایان لێدەکەین بێن زیاتر وەبەرهێنان لە هەرێمی کوردستان بکەن.
پرسیار: چ گەرەنتییەک هەیە حکومەت(ی عێراق) بەڵێنەکانی جێبەجێبکات؟
مەسرور بارزانی: پرسی شەراکەتی راستەقینە، هاوسەنگی، تەوافوق؛ هەموو ئەمانە لەگەڵ حکومەت باسکراون؛ نووسینەوەی یاسای نەوت و گازیش.. ئەمانە ژمارەیەک بابەتن پێشوەختە رێککەوتنمان کردووە کە جێبەجێ بکرێن. هیچ یەکێک لەو رێککەوتنانە لە دەستوور گرنگتر نییە. ئەگەر دەستوور پێشێل بکەن، ئەگەری هەیە رێککەوتنیش پێشێل بکەن. ئەگەر رێککەوتنەکان جێبەجێ بکەن، هیوای ئێمە ئەوەیە دەستووریش جێبەجێ بکرێت. ئەگەر دەستوور جێبەجێ بکرێت، بە بڕوای ئێمە زۆر لەو کێشانەی هەن چارەسەر دەکرێن. نەک تەنیا ناکۆکی لەنێوان ئێمە و بەغدادا نامێنێت، بەڵکو دەبێتە هەنگاوێک بۆ بەرەوپێشچوون؛ بەرەوپێشچوون ئابوورییە، ئارامییە، سیاسییە. هیوادارم جەنابی سەرۆکوەزیرانی نوێ ئەو بەرنامەیەی خۆی کە بڵاویکردەوە، لە نێویدا داخوازییەکانی ئێمەشی تێدایە، جێبەجێ بکرێن و هیوامان پێی هەبێت و بێ هیوا نەبین.
پرسیار: یەکێک لە بەربەستە گەورەکانی بەردەم وەبەرهێنەرانی نێوخۆیی و بیانی، سێ شتە: گەندەڵی، گەندەڵی، گەندەڵی. پێشکەوتنەکان لەوبارەوە چین؟
مەسرور بارزانی: بابەتی بنبڕکردن یان باشترە بڵێن کەمکردنەوەی گەندەڵی، تەنیا ئەوە نییە خەڵکێکی گەندەڵ رووبەڕووی دادگە بکرێتەوە و سزا بدرێت. دەبێت سیستم رێکبخرێت بۆ ئەوەی دەرفەتی گەندەڵی لە سیستمەکەدا نەبێت. ئێمە لەمەدا هەنگاوی زۆر باشمان ناوە؛ لە چۆنیەتی شەفافکردنی هەموو ئەو کارە خزمەتگوزارییانەی کە لە حکومەتی هەرێمی کوردستان دەکرێن. بۆ نموونە، کڕینی پێداویستی هەر وەزارەتێک کە ئێستا هەمووی بە ئۆنلاین دەکرێت؛ کەس ناتوانێت یاری پێبکات و بڵێت نرخی ئەو شتە بەوەندەیە؛ بە ئۆنلاینە و هەر کەسێک دەتوانێت بیبینێت، داوای چەند دەکەن؟ لیژنەی پسپۆڕ هەیە دەبێت بەدواداچوونی بۆ بکات و بزانێت ئەو شتانە چۆن دەکرێن.
بۆیە نەهشتنی ئەو رێگەیانەی کە رێگری دەکەن لەوەی یاری پێبکرێت، ئەمە هۆکارێکی گەورەیە لە کەمکردنەوەی گەندەڵی، ناڵێم بنبڕکردن. بەڵام سەرەڕای ئەوە، دەبێت سزاش هەبێت لەبەرامبەر ئەو کەسەی کە سەرپێچی یاسا دەکات، سزا هەبێت بەرامبەر بەو کەسەی کە گەندەڵی دەکات. گەندەڵی تەنیا بە فیڕۆدانی پارە نییە، بەڵکو زۆر شتە. بەڵام سیستمەکە ئەگەر رێکبخرێت و سیستم رێگەی ئەوە نەدات کەسێک گەندەڵی تێدا بکات، ئەوکاتە کەس ناتوانێت گەندەڵی بکات، واتە کەسێک نییەتی گەندەڵیشی هەبێ، بەڵام رێکارەکەی نەبێت، چۆن بیکات؟ ئەمە ئەو خاڵەیە کە من زۆر داکۆکی لەسەر دەکەم. رووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی بەلای منەوە، دروستکردنەوە و راستکردنەوەی سیستمەکەیە. لەسەر ئەوەش کاری باشمان کردووە و هەنگاوی باشمان ناوە.
گەورە باجدەران و کۆمپانیا گەورەکان و بچووکەکان، من لەگەڵ ئەوەم یارمەتی هەموو جۆرە کۆمپانیایەکی کەرتی تایبەت بدەین. لە هەرێمی کوردستان بەداخەوە زۆربەی داهاتی ئێمە بۆ مووچە دەڕوات، بەشێکی زۆر کەمی دەمێنێتەوە بۆ پرۆژە یان یارمەتیدانی ئەو گەنجانەی دەیانەوێت بۆخۆیان بزنس دروست بکەن.
لە ماوەیەکی زۆر نزیکدا دامەزراوەیەک رادەگەیێنین، ئەو دامەزراوەیە چۆن یارمەتی ئەو داهێنان و بۆچوون و بزنسی سەرەتایی ئەو گەنجانە بکات، هەر کەسێک بیرۆکەیەکی باشی هەبێت بیهێنێت، حکومەت یارمەتی بدات بۆ ئەوەی ئەو بیرۆکەیە دواتر بکرێتە واقیع. ئەمە خۆی وردە وردە دروستکردنی هەلی کارە و وادەکات کەرتی تایبەت پەرەبستێنێت و گەورە ببێت.
ئەمە یارمەتی حکومەت دەدات لە چەند رووێکەوە؛ خەڵک هەمووی چاوی لە دامەزراندن نابێت لەلای حکومەتەوە، حکومەت پێویستی بەو هەموو خەڵکە نییە، پێویستی هێشتاش بە خەڵکێکی نوێ و خوێنی نوێ هەیە. بەڵام بەو رێژەیەی کە قبووڵکراوە، نەک تەنیا شوێنی کارکردن حکومەت بێت، دەبێت خەڵک بژاردەی لەبەردەمدا بێت، لە حکومەت کار بکەم یانیش کەرتی تایبەت. کەسێکی ئەندازیار بتوانێت لە کەرتی تایبەت داهاتێکی باشتری هەبێت، بێگومان دەچێت لە کەرتی تایبەت کار دەکات. ئەوکاتە ئەگەر حکومەت پێویستی پێبوو لەوانەیە داوای ئیمتیازاتی زیاتر بکات.
بۆئەوەی هانی ئەوە بدەین کەرتی تایبەت پەرەبستێنێت و گەورە ببێت، پرسی دڵنیایی کۆمەڵایەتی، مەسەلەی خانەنشینی، هەموو ئەمانەمان لە ئەنجوومەنی وەزیران دیراسە کردووە لەگەڵ پەرلەمان کە چۆن ئەم یاسایە هەموار بکرێتەوە؟ چۆن یارمەتی ئەوە بدەین کەرتی تایبەت بەرەو پێشەوە بچێت؟ ئەمەش بەشێکی گرنگە لە دروستکردنی ئەو جۆرە ئابوورییەی کە هەرێمی کوردستان بەرەو قۆناخێکی پێشکەوتووتر دەبات.. شتی دیکەش هەیە وەکو سیستمی بانکی کە باسکرا.. ئەمە یەکێکە لە گرفتە سەرەکییەکان، چونکە زۆربەی وەبەرهێنەران کە دێنە ئێرە کێشەی مامەڵەکردن لەگەڵ بانکیان هەیە، بەڵام بانک لەلایەن حکومەتی فیدراڵییەوە بەشێوەیەکی مەرکەزی کۆنترۆڵ دەکرێت، ئێمە داوامان کردووە بانکێکی نیشتمانی لە هەرێمی کوردستان کە لقی بانکی ناوەندی عێراقی بێت لێرە ئەو کارە بکات، هەروەها لەگەڵ بانکەکانی دیکەی کەرتی تایبەتیش ئیش بکەین.. بەرنامەمان هەیە، ئەمانە هەمووی لە چوارچێوەی ئەو بەرنامە و ریفۆرمەدایە کە پێموایە لە ماوەی چەند مانگ یان ساڵی داهاتوودا پشتیوان بە خودا بەرهەمەکانی ببینین.
پرسیار: ئازادی رادەربڕین و ئاییندەی شێوازی حکومڕانی لە هەرێمی کوردستان، تا چ راددەیەک کار بۆ بەرەو پشچوونی ئازادی رادەربڕین دەکەن، بۆ دڵنیایی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و خۆشمان؟
مەسرور بارزانی: دەمەوێت دڵنیابن لەوەی کە من بە هەموو جۆرێک پشتیوانی دەربڕینی رام، ئەمە شتێک نییە موجامەلە بێت، وەکو پرەنسیپ بڕوام پێیەتی.. شتەکان دەبێت وەکو خۆی ببیندرێت و بگوترێت، تەنانەت لە دیدارەکانیش لەگەڵ رۆژنامەنووسان گفتوگۆی زۆرمان کردووە و رێنمایی ئێمەش بۆ حکومەت بۆ ئەوە بووە زیاتر پەیوەندیان هەبێت و ئەو زانیارییانەی کە پێویستە لە راگەیاندن داوای دەکەن، پێیانی بدەن. بەڵام بەرپرسیاریێتیەکی هاوبەشە؛ هەموومان لە ئەنجامدا هاووڵاتی ئەو وڵاتەین، هەموومان دەبێت هەست بە بەرپرسیاریێتی پیشەیی خۆشمان بکەین، یەکێک بێت مەبەستی بێت یارمەتی حکومەت بدات یارمەتی پیشەکەی خۆی بدات، دەبێت لێشی بزانێت.. من 100٪ لەگەڵ ئەوەم هەر کەسێک بە شێوەیەکی پیشەیی کاری خۆی بکات، ئێمە بە هەموو جۆرێک پشتگیرییان دەکەین و هاوکاریان دەکەین و هیوای سەرکەوتنیان بۆ دەخوازین.
پرسیار: پرسی دواکەوتنی کۆنگرە و دوای تەواوبوونی کۆنگرە بە هیوان چی بکەن و چ بەرچاڕوونییەک بە خەڵک دەدەن؟
مەسرور بارزانی: پارتی وەکو حیزبێکی رەسەنی کوردی، دەتوانم بڵێم بزووتنەوەیەکی رزگاریخوازی کوردستانییە، تەنیا ئەوە نییە حیزبێکی تایبەت بە ناوچەیەکی تایبەت یان چین و توێژێکی تایبەت بێت. حیزبێکە چەتری فراوانە لە هەموو کوردستان، هەموو ئایین و نەتەوەکان لەنێو پارتیدا هەن، زیاترین کۆنگرەشی کردووە.
یەکێک لە هۆکارەکانی دواخستنی کۆنگرەکانی پارتی، شەڕی داعش بوو، ریفراندۆم و رووداوەکانی دوای ریفراندۆمیش وایکرد کە کۆنگرە دوابکەوێت. ئێستاش کە دەچینە کۆنگرە بێگومان هەندێک پرەنسیپ هەیە لەناو پارتی ئەو پرەنسیپانە نەگۆڕن و وەکو خۆیان بەردەوام دەبن کە رێبازی پیرۆزی بارزانییە بەلای ئێمەوە.
پارتی وەکو لایەنێکی سەرەکی بۆ پەرەپێدان و پێشخستنی دیموکراسیەت و ئاوەدانی و بەرگریکردن لە خاک و نیشتمان بەردەوام دەبێت. شتەکانی دیکە رەنگە جوزئی بن ئەو گۆڕانکارییانەی کە دەکرێن.
پرسیار: پێشنیازێکم هەیە بۆ کاک مەسرور بارزانی، جەنابیان ئاماژەیان بەوە کرد، 'ناوچە جێناکۆکەکان بابەتێکی سیاسییە'؛ من تێبینییەکم هەیە تەنیا بابەتێکی سیاسیی نییە پێویستە کورد بە یاسایی ئەو کێشانە چارەسەر بکات و یەکلابکاتەوە، ئێمە بە دەستوور خۆمان یەکلایی بکەینەوە لە ناوچە جێناکۆکەکان، بۆ ئەم مەبەستەش بەشێک لەو کێشانەی هەیە لە کەرکووک ئێستا گەورەترین کێشەی کورد لە کەرکووک بابەتی زەویی و زارە، ئەو بابەتی زەویی و زارە ئێمە لە کابینەکانی رابردوودا من گلەیی و رەخنەیەکی تووندم لە وەزیرە کوردەکان هەیە کە پێشتر وەزیری داد بوون تەنیا بە واژۆیەکی ئەو وەزیرە کوردانە، ئەم کێشانە یەکلائەبووەوە، خۆم وەک یاساییەک دیراسەی ئەو کەیسەم کردووە بەڵام وەزیرە کوردەکانی پێشوو زۆر کەمتەرخەمبوون. بۆیە بەپێی بڕیاریی ژمارە 29 کە لە ساڵی 2012ـەوە دەرچووە ئەبووایە ئەو زەوی و زارانە بۆ کوردەکان بگەڕانایەتەوە کە ئێستا لە کەرکووک بووەتە کێشەیەکی نەتەوەیی، تەنیا ئەمە بە پەیوەندییەکی تەلەفۆنی یەکلایی نابێتەوە پێویستە چارەسەری ریشەیی هەبێت.
مەسرور بارزانی: لەبارەی کێشەی ناوچە ناکۆکی لەسەرەکان و کێشەی زەوی و زاری جووتیاران دووبارەی دەکەمەوە کە کێشەی ئێمە لەگەڵ بەغدا، کێشەی سیاسییە، راستە کێشەی زەوی و زاری جووتیاران ئەمانە کێشەی یاسایین، بەڵام پێش هەموو شتێک دەبێت ئیرادەیەک سیاسی هەبێت بۆ ئەوەی کێشە یاساییەکان چارەسەر بکات. ئەو ئیرادەیە نەبووە بۆیە دەڵێم کێشەکە سیاسییە، چونکە لە رووی سیاسییەوە ئیرادەیەک لە بەغدا نەبووە کە کێشەکان لەگەڵ هەرێم چارەسەر بکات، ئەگینا ئێمە دەستوورمان هەیە بۆ چۆنیەتی چارەسەرکردنی ئەم کێشانە، بەڵام کە چارەسەر نەکراوە لەبەر ئەوە نییە کە بابەتە یاساییەکە هەڵەی تێداکراوە، بەڵکو ئیرادەیەکی سیاسی نەبووە بۆ ئەوەی ئەو کێشە یاساییانە چارەسەر بکات. هەر کاتێک لە رووی سیاسییەوە ئیرادەیەکی بەهێز هەبێت لە عێراق، ئێمە دەتوانین کێشەکانی خۆمان چارەسەر بکەین.
پرسیار: ئێمە زۆر بە وردی چاودێری پەیوەندییەکانیان لەگەڵ بەغدا دەکەین؛ ئەو لێکەوتانەی کە لە ماوەی شڵەژانەکانی رابردوودا روویاندا ئەو شڵەژانانە لە نێوان هەولێر و بەغدا هەبوون ئابووری و سیاسی کە کاریگەریی لەسەر هەمووان هەبوون، ئێستا حکومەتێکی نوێ هەیە و لێکتێگەیشتنی باش هەیە، هەولێر رازی بووە بە حکومەت و سەرۆککۆماری نوێ ئایا ئەمە کاردانەوەی لەسەر کارەکان دەبێت و لەسەر کارکردنی داهاتوو و پێکەوەیی، ئایا هێڵی سوور هەیە لەسەر پرسەکانی حەشدی شەعبی و کۆمەڵێک شتی دیکە وەکو دامەزراوەکانی بەرەنگاربوونەوەی بەعس؛ هەروەها بەدواداچوونی تاوانەکانی بەعسییەکان. پرسیارەکە ئەوەیە ئایا هەولێر چاوی لەوەیە پەیوەندییەکانی لەگەڵ بەغدا لەگەڵ حکومەتی محەممەد شیاع سوودانی پەیوەندییەکانی باشتر ببێت، چونکە دەزانین پشێوییەکانی پێشووتر زۆربوون.
مەسرور بارزانی: پەیوەندییەکان پێشتر لەگەڵ حکومەت باش نەبووە کە پەیوەندییەکان باش نەبووە، ئەوا خەتای ئێمە نەبووە. ئێمە وەکو هەرێمی کوردستان هەمیشە داوامان کردووە باشترین پەیوەندیمان لەگەڵ بەغدا هەبێت. ئێمە بەشداریمان کرد لە دروستکرنی کڕۆکی سوپای عێراقی کە 28٪ی سوپای عێراقی لە کورد پێکهاتبوون، بەشێوەیەکی سیستماتیک و ماوە درێژ رێژەی کورد لە ریزەکانی سوپای عێراق دابەزێندرا بۆ کەمتر لە 2٪. هەرچی پۆستی گرنگی کورد هەبوو لە بەغدا لە کورد سەندرایەوە، کورد لە بەغدا وەدەرنرا. مەسەلە ئەوە نەبووە کە ئێمە نەمانویستووە پەیوەندی باشمان لەگەڵ بەغدا هەبێت، بەڵکو بەغدا نەیویستووە پەیوەندی باشی لەگەڵ ئێمە بەردەوامبێت. ئەم حکومەتە دەرگا بکاتەوە، باوەش بکاتەوە.. بێگومان ئێمە چاوەڕێی ئەوەین و پێشمان خۆشە باشترین پەیوەندیمان لەگەڵ حکومەتی بەغدا هەبێت.
پرسیار: لە چوارچێوەی دەرفەتەکان ئایا حکومەتی هەرێمی کوردستان دەتوانێت سەقامگیریی ئابووری و ئەمنی بقۆزێتەوە لە جیهانی دەرەوەدا؟
مەسرور بارزانی: ئایا وەبەرهێنان کراوە لەو ئاسایشەی هەیە بۆ دەرەوە؟ بێگومان ئێمە دەمانەوێت لەگەڵ دونیای دەرەوە تێکەڵ بین، دەمانەوێت هەرێمی کوردستان پێشبکەوێت. هەرێمی کوردستان نەک ئێستا پێشتریش لە رووی دابینکردنی ئاسایشی هەرێمی کوردستان و عێراق و ناوچەکە و دونیاش پێشەنگ بووە. چەند پێش ئێستا شەڕی داعش بە خوێنی پێشمەرگەو بە هیمەتی خەڵکی کوردستان و دواتر خەڵکانی دیکەش، حکومەتی عێراق، هاوپەیمانان یارمەتیانداین توانیمان رووبەڕووی گەورەترین کێشەی ئاسایشی جیهانی ببینەوە کە کوردستان رۆڵێکی کاریگەری هەبووە و بەردەوامیش دەبێت لەوەی نەک تەنیا لە رووی ئاسایشەوە، بەڵکو هیوادارم لە رووی بوژانەوەی ئابووریش یارمەتی عێراق و بەشەکانی دیکەی ناوچەکەش بدات.
پرسیار: ئایا گەرەنتییەکان چین لەوەی کە محەممەد شیاع سوودانی دەڵێت، دەبێت گاز و نەوت کۆنتڕۆڵ بکرێت لەلایەن بەغداوە؛ ئایا تۆ چی دەکەیت ئەگەر ئەو کەمپەینە جێبەجێ کرا لە بەغداوە بۆ ئەوەی بتوانن سێکتەری گاز و نەوت سنووردار بکرێت؟
مەسرور بارزانی: چ گەرەنتییەک هەیە کە حکومەت بەڵێنەکانی بەجێ دەگەیێنێت؟ ئێمە لێکتێگەیشتنێکمان لەگەڵی هەیە، رێککەوتنێکمان لەگەڵی هەیە لەسەر ئەوەی کە حکومەتی داهاتوو لەسەر چ بنەمایەک دروست دەکرێت، ئەو پرەنسیپانەی کە حکومەتی لەسەر دروست دەکرێت چی دەبێت.
پرسی شەراکەتی راستەقینە، هاوسەنگی، تەوافوق، هەموو ئەمانە لەگەڵ حکومەت باسکراوە لەگەڵ ئەو ئیدارە نوێیە. نووسینەوەی یاسای نەوت و گازە.. ژمارەیەک بابەتن کە پێشوەختە رێککەوتنمان لەسەری کردووە جێبەجێ بکرێن. هیچ یەکێک لەو رێککەوتنانە لە دەستوور گرنگتر نییە، ئەگەر دەستوور پێشێل بکەن، ئەگەری هەیە رێککەوتنیش پێشێل بکەن. ئەگەر رێککەوتنەکان جێبەجێ بکەن، هیوای ئێمە ئەوەیە دەستووریش جێبەجێ بکرێت. ئەگەر دەستوور جێبەجێ بکرێت بە بڕوای ئێمە زۆر لەو کێشانەی هەن چارەسەر دەکرێن، نەک تەنیا ناکۆکی لەنێوان ئێمە و بەغدادا نامێنێت، بەڵکو دەبێتە هەنگاوێک بۆ بەرەوپێشچوون، بەرەوپێشچوونی ئابوورییە، ئارامییە، سیاسییە.. هێشتا ئەو حکومەتە نوێیە چ هۆکارێک نییە لەو بڕوایەدابین جێبەجێی نەکات. هیوادارم جەنابی سەرۆکوەزیرانی نوێ ئەو بەرنامەیەی خۆی کە بڵاویشکردەوە، لە نێویدا داخوازییەکانی ئێمەشی تێدایە جێبەجێ بکرێن و هیوامان پێی هەبێت و بێ هیوا نەبین.
پرسیار: لە رۆژئاوا رەوشی کورد زۆر لاوازە... ئەنەکەسە لە چەند ساڵی رابردوودا کۆنگرەی نەکردووە، ئەم رەوشە وایکردووە خەڵکی ئێمە یان بێن بەرەو کوردستان یان بەرەو تورکیا بڕۆن، [داواکارم] جارێکی دیکە ئێوە دەست درێژ بکەن بۆ برایانی خۆتان لە رۆژئاوا.
مەسرور بارزانی: کۆنگرەی نەتەوەیی و پەیوەندییەکانی نێوان پەیەدە و ئەنەکەسە سەبارەت بە پەیوەندییەکانی نێوان پەیەدە و ئەنەکەسە، ئێمە زۆر هەوڵماندا سێجار لێرە کۆنفرانس بەسترا، جەنابی سەرۆک بارزانی بەخۆی سەرپەرشتی دەکرد بۆ ئەوەی ناکۆکی نێوان کورد و کورد لە رۆژئاوای کوردستان نەمێنێت. لە سەرەتادا تێگەیشتنێکی باش هەبوو، بەڵام دواتر بە داخەوە پەیەدە پاشەکشەی کرد و نەدەهاتنە پێش بۆ جێبەجێکردنی و گلەییشیان دەکرد و دەیانگوت رێنمایی لە شوێنی دیکە بۆ ئێمە دێت و واناکەین ئەو رێککەوتنە جێبەجێ بکەین.
ئێستا ئێمە لەگەڵ ئەوەداین ئەگەر کوردانی رۆژئاوای کوردستان بگەنە یەک، داهاتیان، ئاییندەیان زۆر روونتر دەبێت، چونکە ئێمە ئەزموونێکی زۆر تاڵمان هەیە لە باشووری کوردستان، کاتێک ئێمە لێک جیابووینەوە زیانێکی زۆرمان کرد، کاتێکیش کە بەیەکەوە بووین دەستکەوتی زۆر گەورەمان بەدەستهێنا. ئێستا ئێمە لەگەڵ ئەوەداین و ئامادەشین هەر کاتێک پەیەدە و ئەنەکەسە ئامادەبن و هاوکاریی یەکتر بکەن و لەگەڵ یەک گفتوگۆ بکەن، هەر هاوکاری و ئاسانکارییەکیان پێویست بێت ئێمە بۆیان بکەین، ئێمە ئامادەین.
کۆنگرەی نەتەوەیی لەسەر بنچینەی هەندێک پرەنسیپ دەکرێت کە هەموومان باوەڕمان پێی هەبێت و جیهانیش لێمان قبووڵ بکات. ئەگەر ئامانج ئەوەیە مافی میللەتی کورد لە هەموو ئەو شوێنانەی کوردی تێدایە بەرەو پێش ببەین، پێویستە تایبەتمەندی ئەو وڵاتەی ئەو خەڵکانەی تێدا دەژیت لەبەرچاو بگیرێت. ئێمە ناتوانین شتێک بسەپێنین بەردی گەورە نیشانەی نەهاوێشتنە، پێویستە مرۆڤ بە سۆزەوە بیر نەکاتەوە بەڵکو دەبێت واقیعی بێت. ئێمە لەگەڵ ئەوەین مافی میللەتی کورد لە هەر پارچەیەک و هەر جێگەیەک بن، دەستەبەر بکرێن. پێویستە ئەوەی ئەوان پێیان دەکرێت بە رێگەی سیاسی و ئاشتیانە ئەو کێشانەی لەگەڵ حکومەتەکان هەیانە و ئەو دەوڵەتەی تێیدا دەژین، بۆخۆیان چارەسەر بکەن. ئەگەر پێویست بەوە بکات هاوکارییەکی فکری لەنێوان حیزبە کوردییەکاندا هەبێت ئێمە ئامادەین و هەموو کاتێک پشتیوان دەبین. پێش ئێستا هەوڵدرا کۆنگرە بکرێت، بەڵام دیسان خۆ سەپاندنی هەندێک لایەن رێگر بوو لەوەی کۆنگرە سەرکەوێت. هیوادارم رێگەی دیکە هەبێت بۆ ئەوەی بتوانن ئەو هاوکارییە لایەنەکان تێیدا بەشداربن.
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و هه‌موو خزمەتگوزارییەکان به‌كاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ