گوتەبێژی وەزارەتی کارەبای عێراق: سووتەمەنی بۆ بەشێک لە وێستگەکانی هەرێمی کوردستان دابین دەکەین

 

 

 

عەبادی: ئەمڕۆ باری سیستمی کارەبا بەراورد بە چەند ساڵی رابردوو لە ئاستێکی باشدایە. بەگوێرەی پێوەرەکان، توانای پێدانی کارەبا و ئەو بارەی کاری لەسەر دەکرێت ئاماژە بە 27 هەزار و 445 مێگاوات دەکات. ئەمە ژمارەیەکی پێوانەییە و هیچ کات نەگەیشتووەتە ئەم ئاستە. راستە هێشتا لە ئاستی خواستەکاندا نییە، راستە ئامادەکارییەکان هێشتا لە ئاستی پێویست نین، بەهۆی ئەوەی ئامادەکارییەکان لە پارێزگایەک بۆ پارێزگایەکی دیکە جیاوازە کە بۆ چەند هۆکاری جیاجیا دەگەڕێتەوە، هەر لە ئاستی زیادبوونی خواست بگرە تا دەگاتە بەشکردنی تۆڕی دابەشکردن، قەبارەی تۆڕە ئامادەکراوەکان، قەبارەی زێدەڕۆییەکان، قەبارەی شکست و تێکچوونەکان. هەموو ئەم فاکتەرانە کاریگەرییان دەبێت بەسەر ئاستی پێدانی کاژێرەکانی کارەبا. هەربۆیە جەخت لەوە دەکەمەوە ئاستی ئامادەکارییەکان و خواستەکان لەنێوان پارێزگایەک بۆ پارێزگایەکی دیکە دەگۆڕێت.

 

 

عەبادی: ئێستا سیستەم 27 هەزار و 445 مێگاوات کارەبا دەدات، ئەمە تێکڕای توانا و قەبارەی بەرهەمهێنانی ئەمڕۆیە. ئەمە لە کاتێکدایە ئاستی خوازراو دەگاتە زیاتر لە 48 هەزار مێگاوات. بەمەش دەردەکەوێت کە کورتهێنان هەیە بە قەبارە و ئاستی چاوەڕوانکراو. هەموو ئەمانە کاریگەرییان بەسەر پێدانی کاژێرەکانی کارەباوە دەبێت. بەمەش توانای پێدان و بڕینی کارەباش دیسان بەپێی پارێزگاکان دەگۆڕدرێ.

 

 

عەبادی: ئەمڕۆ ئاستی کورتهێنان لەنێوان بەرهەمی بەرجەستەکراو و کردەیی و خواستی داواکراو دەگاتە نزیکەی 19 هەزار مێگاوات. ئەمە تێکڕای ئەو کورتهێنانەیە کە وادەکات نەتوانین 24 کاژێر کارەبا بە هەموو عێراق بدەین. ئەم کورتهێنانە 19 هەزار مێگاواتییە وایکردووە وەزارەتی کارەبا لە رێگەی پلانە ستراتیژییەکانییەوە هەوڵبدات پرۆژەی باشتر جێبەجێ بکات. لە نێویاندا وێستگەی گەرمی، وێستگەی یەکەی بەستەر، وێستگەی وزەی تیشکی خۆر و هەنگاوەکانی بەستنەوەی کارەبای وڵاتانی دراوسێ بە تۆڕی نیشتمانی. ئەم هەنگاوانە، زۆر زۆر گرنگن بۆ فرەچەشنکردنی سەرچاوەکانی وزە. 

 

 

عەبادی: چەندین وێستگەی جیاوازمان لە عێراق هەن. بەشێکیان وێستگەی گەرمین کە بە سووتەمەنی گازوایل و گازی سرووشتی و نەوتی خاو کاردەکەن. هەروەها بەشێکی دیکەیان وێستگەی هەڵمین کە لە رێگەی بەردانەوەی ئاو کاردەکەن. کێشەی کەمئاوی و وشکەساڵی هەمیشە کاریگەری نەرێنیی بەسەر چالاکییەکان دەبێت. هاوکات وێستگەی گازیشمان هەن کە بە گازی نیشتمانیی کاردەکەن و بەشێک لە گازەکانی دیکەش ئەو گازانەن کە لە ئێرانەوە هاوردە دەکرێن. بۆ ئەمەش چوار هێڵی سەرەکیی بۆڕی راکێشراومان هەیە کە لە ئێرانەوە گازمان پێدەگات. هێڵی بۆریی دیکەشمان لەگەڵ هەرێمی کوردستان هەیە کە چەندین مێگاواتمان بۆ فەراهەم دەکەن و هاوکارمان دەبن بۆ بەهێزکردنی سیستەمی وزەی کارەبا.  

 

 

عەبادی: 80٪ی وێستگەکانمان گازین. بەشێکیان بە گاز کاردەکەن و بەشێکی دیکەشیان بە سووتەمەنی جێگرەوە کاردەکەن. بەشێکی ئەم 80٪ی وێستگە گازییەکانمان بە گاز و سووتەمەنی بەرهەمی نیشتمانیی کاردەکەن. لەمبارەیەوە هاوئاهەنگی زۆر باشمان لەگەڵ وەزارەتی نەوت هەیە. بەشێکی دیکەی وێستگەکانمان بە نزیکەیی هەشت هەزار مێگاوات بە گازی ئێرانی کاردەکەن کە وەزارەتی کارەبا لە ئێرانەوە هاوردەی دەکات. وێستگەکانی وزەی تیشکی خۆر تاوەکو ئێستا نەخراوەتە سەر کار. گرێبەستەکان واژۆ کراون و کۆمپانیا مەزنەکان کاری لەسەر دەکەن. بەشێکیان دەستیان بەکار کردووە، بەڵام هیچکامیان نەچوونەتە بواری جێبەجێکردنەوە. کۆمپانیاکان پێویستیان بە دوو سێ ساڵ هەیە تاوەکو جێبەجێی بکەن و رادەستمان بکەن.

 

 

عەبادی: ئێستا چوار هێڵی گواستنەوەمان لەگەڵ ئێران هەیە کە بە تۆڕی نیشتمانی لەناو خاکی عێراق دا بەستراوە، بریتییە لە هێڵەکانی مێرساو-دیالە، سەرپێلی زەهاو-خانەقین، عیمارە-کەرخە و بەسرە-خوڕەمشار. کۆی بەرهەمی گشتیی ئەم چوار هێڵە لە باشترین دۆخدا ناگاتە هەزار و 200 مێگاوات. تەنانەت ناوە ناوە کەم و زیاد دەبێت. هۆکاری کەم و زیادی بۆ زیادبوونی خواستی عێراق و هەندێکجاریش پێویستی ناوخۆیی ئێران دەگەڕێتەوە. لەسەر ئەم بنەمایە ناوە ناوە ئاستی هاوردەکردن کەم و زیاد دەبێت. بەگوێرەی رێککەوتنمان لەگەڵ لایەنی ئێرانی، نابێت بڕەکە لە هەزار و 200 مێگاوات زیاتر بێت. لەپاڵ ئەمەشدا تۆڕی کارەبای نیشتمانیی بە ئوردنیش بەستراوە و قۆناخی یەکەمی ئەم کارە کۆتاییهاتووە. رۆژی 21ـی مانگیش، کارەبای تورکیا بە فەرمی 300 مێگاوات هاوردە کرا و بەڕێز محەممەد شیاع سوودانی خۆی راستەوخۆ سەرپەرشتی پرۆسەکەی کرد. هەروەها تۆڕی کارەبای نیشتمانی لەگەڵ سعودیەش دەبەستینەوە و پرۆسەکە لە قۆناخی کارکردندایە. لە کۆتایی ئەم ساڵەشدا لە رێگەی کوێتەوە تۆڕەکەمان بە تۆڕی کەنداو دەبەستینەوە. ئەمەشیان لە قۆناخی یەکەمدا بە بڕی 500 مێگاوات دەستپێدەکات.

 

 

عەبادی: لەبارەی پێدانی گازەوە، گرێبەستێکی پێنج ساڵیمان لەگەڵ لایەنی ئێرانی واژۆکردووە. لە گرێبەستەکەدا هاتووە، کە لایەنی ئێرانی رۆژانە 50 ملیۆن مەتر سێجا هەناردەی عێراق بکات بۆ بەکارخستنی بەشێک لە وێستگەکانی بەرهەمهێنانی کارەبا. حکومەتی عێراق سوورە لە وەگەرخستنی وێستگە گازییە خۆماڵییەکانی بۆ ئەوەی چیدی پشت بە سەرچاوەی دەرەکیی نەبەستێت. بۆیە لەم ماوەیەدا پشت بە گازی ئێران دەبەستێت و لەگەڵ تەواوبوونی تۆڕی بەرهەمی نیشتمانیی، ئەوکات بەیەکجاری دەستبەرداری هاوردەی گازی ئێران دەبێت. جێبەجێکردنی ئەم پلانە ستراتیژییە نیشتمانییە بەشێکی پێویستی بە سێ ساڵ هەیە و بەشێکی دیکەشی پێویستی بە پێنج ساڵ هەیە. بۆیە تا جێبەجێکردنی ئەم پلانە نیشتمانییانە ناچار دەبین پشت بە گازی ئێران ببەستین. هەر لەبارەی گرێبەستمان لەگەڵ ئێران، بەشێوەیەک رێککەوتین کە نرخەکە گونجاو بێت لەگەڵ سەپەتەی ئۆپێک. نرخی نەوت هەڵبەز و دابەزی هەیە بەمەش رێککەوتین بۆ ئەوەی نرخەکە بەپێی سەپەتەی ئۆپێک بێت. 

 

 

عەبادی: لە راستیدا ناتوانم ژمارەیەکی ورد بڵاوبکەمەوە و نرخی هەر مێگاواتێکی هاوردەکراو لە ئێران بڵێم، بەڵام نرخەکە زۆر نزیکە لەو نرخەی وەبەرهێنەرەکان لە عێراق پێمان دەدەن و نزیکە لە نرخی کارەبای هاوردەکراو لە رێگەی تۆڕە بەستراوەکان و رەنگە لە نرخی تێکڕای جیهانیش کەمتر بێت. بەهۆی ئەوەی هێڵەکانی راکێشان و بەستنەوە لەگەڵ ئێران ئامادەیە و هاوکاری بەرچاو هەیە بۆ گەیاندنی وزەی ئێرانی. دەرەنجام ناتوانم نرخەکە ئاشکرا بکەم، بەڵام دەتوانم بڵێم یەکسانە لەگەڵ هەمان نرخی وەبەرهێنەرە نێوخۆییەکانمان کە لە بواری کارەبا کاردەکەن. هەروەها گونجاویشە لەگەڵ ئەو بەهایەی کە بەهۆیەوە لەناوخۆی عێراقدا نرخاندنی بۆ دەکەین. 

 

 

عەبادی: خاڵی یەکەم، وەزارەتی کارەبا هەنگاوی زۆر گرنگی ناوە بۆ فرەچەشنکردنی سەرچاوەکانی وزە بەتایبەتی لە هەنگاوەکانی بەستنەوەی وزە بە تۆڕی کارەبای نیشتمانی. خاڵی دووەم کەمکردنەوەی پشت بەستن بە گاز و سووتەمەنی. لەبارەی بەستنەوەی کارەبای ئوردن بە تۆڕی نیشتمانیمانەوە، وەزارەتی کارەبای عێراق گرێبەستێکی راستەوخۆی لەگەڵ وەزارەتی وزەی ئوردن واژۆکرد، نەک کۆمپانیای تایبەت. گرێبەستمان لەگەڵ کۆمپانیای نیشتمانیی بۆ بەرهەمهێنانی کارەبا واژۆ کرد کە خودی کۆمپانیاکە وەزارەتی وزەی ئوردنە. بەو مانایە گرێبەستەکە حکومییە. قۆناخی یەکەمیشی چووە بواری جێبەجێکردنەوە. ئەمڕۆ کارەبای قەزای روتبە لە پارێزگای ئەنبار بە کارەبای ئوردن بەسترایەوە. دووپاتی دەکەمەوە، قۆناخی یەکەمی پرۆژەکە لە قەزای روتبەی پارێزگای ئەنبار چووە بواری جێبەجێکردنەوە. 11 ساڵە قەزای روتبە کارەبای نەبووە و ئاشنای کارەبای نیشتمانیی نەبوون. داعش ژێرخانی کارەبای بە تەواوەتی خاپوورکرد. بەستنەوەی کارەبای عێراق-ئوردن بووە هۆی ئەوەی کارەبای نیشتمانیی بگاتە قەزای روتبە. ئەمە تەنیا قۆناخی یەکەمە و کارەکانیش بەردەوامن بۆ جێبەجێکردنی قۆناخی دووەم. هەروەها قۆناخی سێیەم و دواتریشی بەدواوە دەبێت. 

 

 

عەبادی: پێم گوتی، لە ئێران وزە هاوردە دەکەم لە رێگەی هێڵی بۆڕی ئێرانی کە ئەوپەڕی بایی هەزار و 200 مێگاوات کارەبا بەرهەم دەهێنین. 

 

 

عەبادی: لە قۆناخی یەکەمدا لە ئوردن 450 مێگاواتمان هاوردە کرد و گەیێندراوەتە قەزای روتبە. هەروەها کارەکان زۆر بەخێرایی بەڕێوەدەچن بۆ ئەوەی کارەبا بگەیێندرێتە وێستگەی قەزای قائیم و لە قۆناخی دووەمدا 250 مێگاواتی دیکە بەدەست دەگات. 

 

 

عەبادی: لە پرسی بەستنەوەی کارەبای تورکیا بە تۆڕی نیشتمانیی عێراق، وەزارەتی کارەبا پێشتر چەند کارێکی کرد. یەکەمیان؛ وێستگەی کسک-ی بۆ پارێزگای نەینەوا دامەزراند و کارەکانی تەواوکران. هەروەها هێڵی تایبەتی راکێشا تا گەیاندییە تەلەعفەر و تەلعوێنات و ناوچە نزیکەکانیشی کە ئەم هێڵانە بۆ پارێزگای نەینەوا زۆر ستراتیژین. بۆ زانیاریتان وزەی وێستگەی کسک بە وزەی جزرە لە ناوەندی پارێزگای نەینەوا دەبەسترێت. هەر بۆ زانیاریشتان، وەزارەتی کارەبای حکومەتی هەرێمی کوردستان هاوکار و هاوئاهەنگمان بوون لە گەیاندن و دانانی تاوەرە بەرزەکانی کارەبا لە ناوچە سنوورییەکانی نێوان نەینەوا و دهۆک. جگە لەمەش چەندین تاوەری دیکەش لە ناوچە سنوورییەکانی هەرێمی کوردستان دانران بۆ گەیاندنی تاوەر و تەزووی کارەبا. لە رێگەی ئەم هەموو هاوئاهەنگییە و بەستنەوەی کارەبای تورکیا بە تۆڕی کارەبای نیشتمانیی، 300 مێگاوات کارەبا دەگەیێندرێنە پارێزگای نەینەوا. قۆناخی یەکەمی رێککەوتنەکەمان 300 مێگاواتە، هەریەک لە نەینەوا، کەرکووک و سەلاحەدین سوودمەند دەبن و دواتریش قۆناخەکانی دیکەش دەچنە بواری جێبەجێکردنەوە. 

 

 

عەبادی: نرخەکان لەیەکدییەوە نزیکن، بەڵام جیاوازییەک هەیە لەنێوان هێڵە بەستراوەکانی ئێران، تورکیا و ئوردن. هێڵی بەستنەوەی کارەبای تورکیا تایبەتمەندییەکی خۆی هەیە. بەستنەوەی هێڵی کارەبای عێراق بە تورکیا دەرفەت بۆ عێراق دەرەخسێنێت، تۆڕی نیشتمانییەکەی بە تۆڕی یەکێتیی ئەورووپاوە گرێ بدات. بەهۆی ئەوەی تورکیا ئەندامێکی سەرەکیی و کاریگەرە لە گواستنەوەی تۆڕی کارەبای یەکێتیی ئەورووپا. دەکرێ ئەو تایبەتمەندییە بە عێراقیش بدرێت کارەبا لە وڵاتی سەرچاوە بگوازێتەوە بۆ وڵاتی هاوردەکار. خاڵێکی دیکەش لە گرێبەستەکە ئەوەیە هەردوولایەن رێککەوتوون لەسەر ئەوەی هاوبەشی بکەن لە ئاڵوگۆڕی وزە. ئەمە خاڵێکی زۆر گرنگە. باشە ئاڵوگۆڕی وزە لەسەر چ بنەمایەک دەکرێت؟ بۆ نموونە من لە وەرزی گەرمادا خواستی زیاترم بۆ کارەبا دەبێت، تەواوی 300 مێگاواتەکە بەکاردەهێنم، بەڵام لە وەرزەکانی دیکە کە کەشوهەوا فێنکە و پێویستم بە 300 مێگاوات نابێت، دەکرێ وزە زیادەکان بۆ تورکیا بگەڕێنمەوە. ئێمە لە هاوین پێویستمان بە کارەبای زیاتر دەبێت، بەڵام تورکیا لە زستان پێویستی زیاتری پێ دەبێت، کەواتە من کارەبا بە تورکیا دەدەم. رەنگە من لە زستاندا تەنیا 150 مێگاوات بەکاربهێنم و 150 مێگاواتەکەی دیکەی بۆ بگەڕێنمەوە. لەسەر ئەم بنەمایە رێککەوتن کراوە و لە گرێبەستەکەدا ئاماژەی پێدراوە. ئیدی ئاڵوگۆڕەکە بەمشێوەیە لەسەر هەمان تۆڕدا دەکرێت. ئەمە پێی دەگوترێت ئاڵوگۆڕی سوودی وزە. ئەمە خاڵێکی زۆر زۆر گرنگە و لە بەرژەوەندی هەردوولایەنە.  

 

 

عەبادی: هێڵی کارامان لەگەڵ هەرێم هەیە دەگاتە نزیکەی 900 مێگاوات. وەزارەتی کارەبا گرێبەستی لەگەڵ وەبەرهێنەران هەیە. وەبەرهێنەرانیش، وێستگەکانیان لە هەرێمی کوردستانە. بەمەش تۆڕی هاوبەشی گواستن و گەیاندن و بەستنەوەی کارەبامان هەیە لەنێوان ناوچەکانی باکوور لە رێگەی تۆڕی کارەبای هەرێمی کوردستان بە تۆڕی کارەبای نیشتمانی. ئێستا دوو هێڵمان هەیە کە بەشێکیان بەستراونەتەوە پارێزگای دیالە. هاوئاهەنگییەکی زۆرمان لەگەڵ وەزارەتی کارەبای هەرێمی کوردستان هەیە. بەرژەوەندییەکی بێوێنە لەنێوان تۆڕەکانی هەردوولایەن هەیە. بەڵێ لە هەرێمی کوردستانەوە کارەبامان پێدەگات. هەروەها ئەنجوومەنی وەزیران، دەسەڵاتی بە وەزارەتی نەوت داوە بۆ ئەوەی سووتەمەنی بۆ بەشێک لە وێستگەکانی هەرێمی کوردستان دابین بکات ئەوانەی لەکار کەوتوون یان چالاکییەکانیان راگرتووە بۆ ئەوەی دەستبەکار ببنەوە و بەرهەمی کارەبا زیاتر بکەن و هاوکاری حکومەتی ناوەند بن.