بەڕێوەبەری رێکخراوی GIZ: هاوکاریی جووتیارانی عێراق دەکەین زۆرترین بەرهەمیان بە کەمترین ئاو دەستبکەوێت

 

لوتس تسیمەرمان، بەڕێوەبەری ئاژانسی GIZ لە بەرنامەی رووداوی ئەمڕۆ باس لە پڕۆژەکانیان بۆ رووبەڕووبوونەوەی کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا بەتایبەت لەسەر کەرتی کشتوکاڵ لە عێراق دەکات و، دەڵێت هاریکاریی جووتیاران دەکەن لە دابینکردنی ئەو جۆرە تۆوانەی کە توانای خۆگونجاندنیان لەگەڵ گۆڕانی کەشوهەوادا هەیە، لەپاڵ ئەوەشدا هاریکاریی جووتیاران دەکەن لە شێوازی نوێی کشتوکاڵ تاوەکو رێژەیەکی کەمتر ئاو بەکاربهێنن و بەرهەمێکی زیاتریشیان دەستبکەوێت.

 

لوتس تسیمەرمان: ئێمە سەر بە کۆماری فیدراڵیی ئەڵمانیاین؛ واتە ئێمە رێکخراوێکی کۆمەڵگەی مەدەنین و کۆمپانیایەکی تایبەت نین، ئەوەی ئێمە دەیکەین لەسەر راسپاردەی هەردوو حکومەت دەیانکەین؛ حکومەتی کۆماری فیدراڵیی ئەڵمانیا و حکومەتی عێراق، ئەوەی ئێمە دەیکەین پرسەکانی حکومەتن. سەرەتای مانگی تەممووز هەردوو حکومەت لەسەر ئەوە رێککەوتوون کە دەبێت ئێمە چی بکەین، قورسایی پرۆژەکانمان لەسەر گۆڕانکاریی کەشوهەوا و زاڵبوونە بەسەر گۆڕانی کەشوهەوا لە عێراق، هەروەها گۆڕانی ئابووری.

ئێمە جگە لەمانەش لە پرسی کۆچبەریشدا رێککەوتووین، لەنێو پرۆژەکانمان ئاگامان لێیان دەبێت، هەروەها داواکارییەکانی ژنان پەراوێز نەخراون، ئەمە هەمووی خزمەتە بۆ دروستکردنی دەرفەتی کار لە عێراق، بە گشتی ئەمانە ئەو پرۆژانەن کە ئێمە دەیانکەین.

 

 

لوتس تسیمەرمان: ئەو بودجەیەی ئێمە هەمانە پەیوەستە بە بەهای ئەو پرۆژانەی جێبەجێی دەکەین؛ پرۆژەکان لە کۆماری فیدراڵی ئەڵمانیا پێمان دەدرێن و لە یەکێتیی ئەورووپاشەوە پڕۆژەمان دەدرێتێ، ساڵانی رابردوو نزیکەی 100 ملیۆن یورۆ بەهای ئەو پرۆژانە بوو کە لە بەردەستمان بوون و لە عێراق جێبەجێمان کردوون، لایەنی عێراقیش سەرچاوەکانی خۆی بۆ پرۆژەکانمان دەهێنێت و بەشداریی لە سەرکەوتنیان دەکات لە رێگەی دابینکردنی سەرچاوەی دارایی و مرۆییەوە، ئێمە نزیکەی 10 ساڵە ئەمە دەکەین.

 

 

لوتس تسیمەرمان: ئەگەر بتەوێت لە وڵاتێکدا ئابوورییەکەی بەرەوپیش ببەی پێویستە هەموو چین و لایەنەکانی کۆمەڵگەکە بەشدار بن، بۆ نموونە لە عێراق رێژەی کارکردنی ژنان 13% یە، واتە تەنیا 13% هەموو ژنانی عێراق کار دەکەن یاخود چالاکن لە بەشداریکردنیان لە کارکردندا، ئێمە پاڵپشتیان دەکەین کە ئەم رێژەیە زیاتر بێت، بەتایبەتیش بۆ ژنان و ئەو گرووپانەی دیکەی پەراوێزخراون، یاخود ئەوانەی ئاستی خوێندنیان نزمە، کە ئەوان توانای خۆیان فراوانتر بکەن، بەمەش چانسیان لە بازاڕی کاردا باشتر دەبێت بۆ بەدەستهێنانی دەرفەتی کار، پەرە بە توانای دیجیتاڵییان دەدەین، هەروەها پاڵپشتییان لێدەکەین کە ببنە خاوەن کاری تایبەتی خۆیان، لە رێگەی داراییەوە پاڵپشتییان دەکەین بۆ ئەوەی ئەم گرووپانە بەشداریی لە بازاڕی کاردا بکەن. 

 

 

لوتس تسیمەرمان: پشتگیری لە کۆچبەران یەکێکە لە کارە سەرەکییەکانی ئێمە، ئێمە ئەو کۆچەی باستانکرد وەک چانسێکی گەورە دەبینین ئەگەر یاسایی و ئاڕاستەکراو بێت، چونکە لەو رێگەیەوە دەکرێت هێزی کاری شارەزا بەدەستبهێنرێت، یەکێک لە پرۆژەکانی ئێمە کە کارێکی سەرەکییە ئەوەیە پاڵپشتی گەنجانی کۆچبەر بکەین و یارمەتییان دەدەین بەجۆرێک کە داهاتێک بەدەستبهێنن، ئەگەر باسی هەندێک ژمارە بکەین؛ ئێمە لە رێگەی پڕۆژەکانمانەوە لە ساڵانی رابردوو دەرفەتی باشمان بۆ گەیشتن بە ئاوی خواردنەوە و خزمەتگوزاری بۆ 3.8 ملیۆن کەس رەخساندووە و بۆ زیاتر لە 3 ملیۆن کەسیش خزمەتگوزاری بنەڕەتی تەندروستیمان دابینکردووە، ئەمە ئەو خاڵانەن کە گرنگن بۆ کەمبوونەوەی کۆچبەری، هەروەها بۆ رێگری لە کۆچبەری نایاسایی، بەڵام لەوەش گرنگتر ئەوەی کە پێیدەگوترێت "کۆچی مێشکەکان"؛ واتە کۆچکردنی کەسانی خاوەن توانا و لێهاتوویی بۆ دەرەوەی وڵات.

 

 

لوتس تسیمەرمان: ئێمە لە تەواوی عێراق هاوکاریی کۆچبەران دەکەین، واتە لە عێراق و کوردستان، بە هەمانشێوە لە نێویاندا کۆچبەرانی سووریش هەن ئێمە هاوکاریی پەنابەرانی ناوخۆش دەکەین کە لە ئەنجامی شەڕ لەگەڵ ئەوانەی بەناوی 'دەوڵەتی ئیسلامی' دروستبوون، هەروەها ئەوانەی لە دەرەوەش دەگەڕێنەوە بۆ عێراق.

 

ئێمە هاوکاریی ملیۆنێک و 500 هەزار ئاوارەمان کردووە لەگەڵ هاوکاریی سێ ملیۆن کۆچبەر، پلان و فەلسەفەی ئێمە لە پشت ئەم کارە ئەوەیە وەکو ئینگلیزەکان دەڵێن 'هیچ کەسێک جێمەهێڵە'.

 

 

لوتس تسیمەرمان: خوێندنی پیشەیی واتە پێدانی لێهاتوویی پراکتیکی؛ وەک چاککەرەوە، دارتاش و پیشەکانی دیکە، بەپێی بەدواداچوونەکانی ئێمە لە زۆرینەی وڵاتانی جیهان بواری پیشەیی پشتگوێ دەخرێن، عێراقیش یەکێکە لەو وڵاتانە و پرسی سەرەکییان خوێندنی ئەکادیمییە، ئێمە خوێندنی ئەکادیمی بە گرنگ دەزانین، بەڵام نابێت مرۆڤ خوێندنی پیشەیی بە کەم بزانێت، چونکە لەوەدا چانسێکی زۆر گەورە هەیە لەلایەک ژمارەیەکی زۆر خەڵک هەن بەتایبەتی گەنجان کە پێویستیان بە کار هەیە، لە لایەکی دیکەشەوە داواکاریی زۆر لەسەر ئەم توانا و لێهاتووییانە هەیە لەم نێوەندەدا ئەمە بە راستی یەکێکە لە پرسەکانی ئێمە بۆ پاڵپشتیکردن.

پەیوەست بەم پرسە ئێمە پشتگیریی لە ناوەندەکانی خوێندنی پیشەیی دەکەین و هاوکارییان دەکەین تاوەکو پلان دابنێن و ئێمەش بتوانین راهێنەر پەروەردە بکەین و ناوەندی خوێندن بونیادبنێین، بەجۆرێک کە لە ئاییندەدا ئەم جۆرە دامەزراوانە بوونیان هەبێت و کەسانی پیشەیی پەروەردە بکرێن، بەبۆچوونی ئێمە ئەمە زۆر گرنگ دەبێت بۆ رووبەڕووبوونەوەی بێکاری گەنجان. 

 

 

لوتس تسیمەرمان: خزمەتگوزاریی ئاشتیی سڤیل، پرۆگرامێکی گەردوونییە و هاوخەمە لەگەڵ هاوبەشەکانمان لە عێراق و ئامانجی چارەسەرە، بۆ نموونە چارەسەرەکە ئەوەیە کە ئێمە لەگەڵ کۆمیسیۆنی لێکۆڵینەوە و کۆکردنەوەی بەڵگەکان کە کورتکراوەکەی (CIGE) یە و ساڵی 2014 بە دەستپێشخەری حکومەتی هەرێمی کوردستان دروستکراوە، هەوڵ بۆ کۆکردنەوەی زانیاری دەدەین تاوەکو بزانین لە ئەنجامدانی تاوانەکانی ئەو گرووپەی پێیدەگوترێت 'دەوڵەتی ئیسلامی' قوربانییەکان کێن، ئێمە هەڤپەیڤینیان لەگەڵ ئەنجام دەدەین یان (CIGE) بە هاوکاریی ئێمە هەڤپەیڤینیان لەگەڵدا ئەنجام دەدات بە تایبەتیش لە ناوچەی شنگال، هاوکات بۆ دۆزینەوەی گۆڕە بەکۆمەڵەکانیش کاردەکەین، ئێمە لەگەڵ (CIGE) تائێستا توانیومانە هاوکاریی 3500 کەس لە کەسوکاری بێسەروشوێنبووان بکەین، گرنگیشە ئەو کەسانەی بوونەتە قوربانی بتوانن قسە لەسەر دۆخی خۆیان بکەن، ئەوە دەرفەت دروستدەکات و ئێمەش هاوکاری دەروونی و کۆمەڵایەتییان پێشکەش دەکەین بۆ ئەوەی بەسەر دۆخەکەدا زاڵ ببن. 

 

 

لوتس تسیمەرمان: هیچ پرۆژەیەکی تایبەت نییە بۆ رزگاربووانی دەستی ئەوەی پێیدەگوترێت 'دەوڵەتی ئیسلامی'، بەڵام ژمارەیەک پرۆژەمان هەن کە تێیدا رفێندراوەکان و قوربانییەکان ناڕاستەوخۆ بەشدار دەبن.

 

من نموونەیەک باس دەکەم؛ پرۆژەیەکمان هەیە بەناوی (SPACE)، ئەم پرۆژەیە لەنێو کەمپەکانە نەک تەنیا بۆ دەروونناسی و لایەنی کۆمەڵایەتی، بەڵکو کۆرسەکانی زمان و کاری دەستی و ئابوورییان پێدەدرێت، ئەمە گرنگە چونکە لە کاتی رفاندنیان تووشی شۆک بوون، دەبێت ئەمە چارەسەر بکرێت، هاوکات لەو کەمپانەدا پێویستیان بە رووبەرێکی ئازاد هەیە؛ مەبەستم ئازادی کەسییە لەنێویشیاندا چالاکییە وەرزشییەکان وەکو پاڵەوانییەتی تۆپی پێ هاوشێوەکانی، جگە لەوەش قوربانییەکان لەنێو کەمپەکاندا سوود لە خزمەتگوزاریی تەندروستی وەردەگرن کە ئێمە دابینی دەکەین، هاوکات ئێمە هۆشیارییان لەبارەی مافەکانیان پێدەدەین تاوەکو بتوانن مامەڵە لە گەڵ ئەم تاوانانە بکەن و مافەکانی خۆیان بزانن. 

 

 

لوتس تسیمەرمان: گەیشتن بە داراییەکی باش مەرجێکی ناچارییە بۆ گەشەسەندنی هەر کۆمەڵگەیەک و هەر وڵاتێک، بۆ نموونە دەتەوێت کۆمپانیایەک دابمەزرێنیت، یان دەتەوێت دەرفەتی کار بڕەخسێنیت، ئەمانە پێویستیان بە سیستمێکی دارایی و پەیداکردنی پارە هەیە، هەر ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی دەوڵەت بتوانێت داهاتی باج زیاتر بکات و، کاریگەریشی لەسەر گەشەسەندنی ئەم وڵاتە دەبێت.

 

عێراق یەکێک لە لاوازترین سیستمی دارایی گشتی هەیە، ئەم سیستمە داراییە گشتییەی عێراق بەشێوەیەکی بەرچاو باشتر دەبێت و ئێمە زۆر خۆشحاڵین کە لەگەڵ هاوبەشەکانمان لە یەکێتیی ئەورووپا پاڵپشتیی بانکی ناوەندی عێراق و وەزارەتی دارایی دەکەین، ئەمە چەند ساڵێکە ئێمە ئەم کارە دەکەین بۆ نموونە ئێمە هاوکارییان دەکەین بۆ ئەوەی رێفۆرمێک لە باج بکرێت؛ بۆ نموونە بانکی ناوەندی ستراتیژیێک دابڕێژێت بۆ پێدانی قەرز؛ ستراتیژی جێگیرکردنی نیشتمانی (National Landing Strategy) ئەمە یەکێکە لە دەرفەتە داراییەکان، هاوکات چەند لایەنێکی دیکەش هەن وەکو بانکە ئەهلییەکان، ئێمە کار لەگەڵ بانکە ئەهلییەکانی عێراق دەکەین و هاوکارییان دەکەین وەک کۆمپانیاکانی Start Up، کە زۆر شانازی پێوە دەکەین، ئەمەش بۆ پاڵپشتی سیستمی داراییە و هاوکارییان دەکەین. 

 

 

لوتس تسیمەرمان: بەڕاستی گۆڕانی کەشوهەوا پەیوەستە بە هەموومان؛ هەموومان ئەم کێشەیەمان هەیە، بۆیە گرنگە هاوکاریی یەکدی بکەین نەک تەنیا لە رێگریکردن لە زیانەکانی گۆڕانی کەشوهەوا، بەڵکو لە خۆگونجاندنیش لەگەڵ گۆڕانی کەشوهەوا، راستە حکومەتی عێراق و حکومەتی ئەڵمانیای فیدراڵ رێککەوتوون کە ئەمە یەکێک بێت لە خاڵی کارکردنی هاوبەشیان و ئەمەش بۆ چەند ساڵی داهاتوو بەردەوام دەبێت، ئێمە سەرنجمان لەسەر ئاوە بەتایبەت لە گوندەکان، ئێمە لە بواری کشتوکاڵدا ئاو وەک ئەگەرێکی دروستبوونی ناکۆکی دەبینین لە ئایندەدا، هاوکاری گوندنشینان دەکەین لە دابینکردنی ئاو بۆ نموونە لە ئەنبار 300 کیلۆمەتر کەناڵی ئاویمان راکێشاوە و ئەوەی پێویستیشی بە نۆژەنکردنەوە بووبێت نۆژەنمان کردووەتەوە.

 

ئێمە دەزانین دەرفەتێک هەیە بۆ سیستمی ئاودێری، چونکە ئەوەش بەشێکە لە پلانەکەمان، هاوکات شێوازی باشتری بەرهەمهێنان جێگەی بایەخمانە ئەوەش لە رێگەی بەکارهێنانی تەکنەلۆژیای نوێ؛ بۆ نموونە تۆوی گونجاو کە توانای گەشەکردنی هەبێت لەگەڵ گۆڕانی کەشوهەوا، تاوەکو ئێستا توانیومانە هاوکاری سێ هەزار جووتیاری عێراقی بکەین لە هەڵبژاردنی تۆوی گونجاو کە لەگەڵ گۆڕانی کەشوهەوا بگونجێت و لە کۆتایدا ببێتە هۆی شێوازێکی باشتری بەرهەمهێنان چونکە ئەوە جگە لە دەستکەوتی دارایی بۆ جووتیاران، لەرووی کەم بەکارهێنانی ئاویشەوە سوودی هەیە، پێویستە پێشبینی ئەوەش بکەین کە لە ساڵانی داهاتوودا چی دیکە روودەدات، ئەمەش واتای ئەوەیە کە ئێمە پێویستیمان بە سیستمی ئاگادارکردنەوەی پێشوەختە هەیە، بۆ ئەوەی بزانین رووبەڕووی چی دەبینەوە، ئەمانە لە کارە سەرەکییەکانمانن لەم بوارەدا.

 

 

لوتس تسیمەرمان: پرۆژەکانی ئێمە زیاتر سەرنجیان لەسەر عێراقە نەک هەرێمی کوردستان، وەک پێشتر گوتم لە کارکردندا چەندین ئاستمان هەیە؛ ئێمە هاوئاهەنگی لەگەڵ فەرمانگەکانی خۆجێیی دەکەین، کارەکەش بەتایبەتی بۆ ئەوەیە ئێمە خزمەتگوزارییەکانیان بە شێوەیەکی کاریگەرتر پێشکێش بکەین، چۆن دەتوانین پێداویستییەکانی جووتیاران دابینبکەین، ئەمە یەکێکە لە پرۆگرامەکانی ئێمە، پڕۆگرامێکی دیکەشمان ئەوەیە کاتێک چارەسەرێکی باش دەدۆزینەوە ئەو چارەسەرە چۆن بگوازرێتەوە بۆ شوێنەکانی دیکە؛ بۆ نموونە ئەگەر شارەوانییەک یان پارێزگایەک چارەسەرێکی باشی بۆ کێشەیەک دۆزییەوە، ئێمە هاوکارییان دەکەین و ئەوانی دیکەیشی لێئاگادار دەکەینەوە بە مەبەستی ئیدارەدانی زانیاریی و نێتوۆرکینگ.

 

 

لوتس تسیمەرمان: سیستمێکی وردمان هەیە؛ ناوی چاودێریکردنی کاریگەرییە، ئێمە تەماشا دەکەین چەند کاریگەریمان هەیە لەوەی کە کردوومانە، ئێمە زۆر بە وردی هەڵسەنگاندن دەکەین تاوەکو بزانین کاریگەریی کارەکانمان چەندە، بۆ نموونە بەدواداچوون دەکەین کە ئایا بۆ چەند کەس هەلی کارمان رەخساندووە، یان بەدواداچوون دەکەین کە بۆچی رێکارێک کاریگەریی زۆر دەبێت و رێکارێکی ترمان کاریگەریی نییە، دواتر بۆمان روون دەبێتەوە کە چ شتێک ئاستەنگە بۆ جێبەجێنەکردنی ئەرکەکەمان و چ شتێک نەکراوە پێویستە چ بەشێکی بەرنامەکە بگۆڕین بۆ ئەوەی هەموو پرۆژەکە وەک ئەو پلانەی بۆی دانراوە جێبەجێ بکرێت، ژمارەکانیش ئەوەیان بە روونی دەرخستووە، کە ئێمە زۆر شتمان بەدەستهێناوە و هەندێک لە پڕۆژەکانیشمان پێویستیان بە کاتە، کاری (GIZ) سنووردارە بە تەنیا بە چەند ساڵێکی دیاریکراو ناکرێت، ئێمە لەگەڵ هاوبەشە عێراقییەکانمان هەندێک شتیان پێدەدەین کە دواتر دەبێ عێراقییەکان خۆیان بەردەوامی پێبدەن و کاریگەرییەکەی ساڵانێکی دیکە دەردەکەوێت.

 

 

لوتس تسیمەرمان: عێراق یەکێکە لەو وڵاتانەی لەڕووی کولتوورییەوە زۆر سەرنجراکێش و جۆراوجۆرە، ئەمەش چانس دروستدەکات، بۆیە ئێمە زۆر بە خۆشحاڵییەوە لێرەین، سێ لەسەر چواری هاوکارەکانی (GIZ) خەڵکی ئێرەن؛ خەڵکی هەرێمی کوردستانن، خەڵکی ناوەندن و لە هەموو بەشەکانی ئەم وڵاتەن، ئێمە کار لەگەڵ شارەزا نێودەوڵەتییەکان و خەڵکی ئێرەش دەکەین بۆ ئەوەی ئەم پردە دروستبکرێت تاوەکو لەم کولتوورە تێبگەن، چونکە هەڵوێستی بنەڕەتی ئێمە لە (GIZ) ئەوەیە کە ئێمە بە هەستیارییەوە رەفتار لەگەڵ کولتوورەکە دەکەین، ئێمە رێز لە کولتووری ئێوە دەگرین و بێگومان دەمانەوێن بەو شێوەیە مامەڵە بکەین کە بەپێی کولتوور و چاوەڕوانییەکانتان بێت، بەرنامەیەکمان هەیە بەناوی "ئەوە بکە کە دەیزانیت"، نامانەوێت هەستی هیچ کەسێک بریندار بکەین، بەڵکو دەمانەوێت بەو شێوەیە بێت کە بۆ هەموویان گونجاو بێت. 

 

 

لوتس تسیمەرمان: پرسی شەفافییەت نیگەرانییەکی گەورەیە بۆ ئێمە، بەڵام لە پێش ئەوەش بۆ حکومەتی ئەڵمانیا هەروەها بۆ حکومەتی عێراقیش نیگەرانییەکی گەورەیە، ئێمە سیستمێکمان داناوە بۆ ئەوەی ئەم شەفافییەتە و پێداویستییەکانی لێپرسینەوە جێبەجێ بکەین، (GIZ) فەرمانەکانی لە حکومەتی فیدراڵی ئەڵمانیا وەردەگرێت، پارەی راپەراندنی ئەم ئەرکەش لە باجی خەڵکی ئەڵمانیا یان خەڵکی ئەورووپاوە دێت، واتا تەنیا لەم رووەوە ئەرکی لێپرسینەوەمان لەسەرە و پێویستە ئێمە زۆر بەوریارییەوە مامەڵە لەگەڵ ئەو پارەیەدا بکەین کە لەبەردەستمانە، بۆیە ئێمە پێداچوونەوەمان هەیە، یەکەیەکمان هەیە کە بەردەوام وردبینی دەکات، ئێمە بەردەوام وردەکارییەکان تۆمار دەکەین بۆ رێگەنەدانیش بە دروستبوونی گەندەڵی میکانیزمی جیاوازمان هەن، هەموو ئەو شوێنانەی (GIZ) کە مەترسی هەیە گەندەڵی تێدا بکرێت، بۆ نموونە کڕینی پێداویستییەکان ئەوا ئێمە کەسەکانیان بەردەوام دەگۆڕین، هاوکات سیستمی پابەندبوون و بەڕێوەبردنمان هەیە؛ واتا ئێمە سیستمێکمان دروستکردووە کە دەرفەت بە هاوبەشەکانمان دەدات چاودێریی بکەن.