دەرهێنەرێکی رۆژهەڵاتی کوردستان: یەکەم ئەنیمەیشن لە ئێران کوردێک دروستیکردووە

 

ئەمیر غوڵامی دەستپێکی مێژووی سینەمای کوردی لە رۆژهەڵات بۆ فیلمەکانی تەیفوور بەتحایی، دەرهێنەری خەڵکی سنە دەگەڕێنێتەوە کە دوای شۆڕشی ئێران بەرهەمهێناون. بەگوتەی غوڵامی دوای ئەوە، فیلمی سینەمایی کوردی بەرهەم نەهاتووە، تاوەکو سەرەتای 2000 کە بەهمەن قوبادی فیلمی بەرهەمهێناوە. 

 

 

 

ئەمیر غوڵامی: ئەو شتەمان بیر نەچێت، نەتەوە لە دوای کۆڵۆنیالیزم خوێندنەوەیەکی بۆ دەکرێ و سێ تایبەتمەندیی بۆ دادەنێن. یەکەم: سنوور، دووەم: ژمارەی دانیشتووان، سێیەم: نەخشە. کورد ئەمانەی نەبووە. بۆیە هەمیشە ئێمە لە چوارچێوەی وڵاتێکدا خوێندنەوەمان بۆ دەکرێ، عێراق، ئێران، تورکیا یان سووریا. بەڵام دەتوانین بڵێین لە 30-40 ساڵی رابردوودا خۆی وەک نەتەوە بە ئەژمار دێنێ و باسی لێوە دەکات. دەتوانین بڵێین لە کۆماری کوردستان بەملاوە. مێژووی سینەمای کوردیش هەر بەپێی ئەو خوێندنەوەیەی خۆمان بۆ خۆمانی دەکەین، رەنگە لە زۆر بواردا لەگەڵ سینەمای ئێران یەکانگیر بین، بەڵام تایبەتمەندیی خۆشمان هەیە، کە جیاواز لە سینەمای ئێران. 

 

 

ئەمیر غوڵامی: ئەم مێژووە زۆر جێی پرسیارە. ئەگەر ئەو شتانە کە دەستمان کەوتووە دروستبوونیان یەکلا بێتەوە، بۆ نموونە مێژووی ئەنیمەیشن، بەپێی بەڵگەیەک کە دەست ئێمە کەوتووە (ئەگەر ئەمە دروست بێت) یەکەمین ئەنیمەیشن لە ئێراندا لە کوردستان و لە شاری سنەدا دروست کراوە. 

 

 

ئەمیر غوڵامی: بەڵێ. بەڕێز عەباس میرزایی بەرهەمی هێناوە و خۆی کۆچی دواییکردووە. ئەنیمەیشنەکەی ئێستا لە دەستی بنەماڵەکەی دایە، ئەم مێژووە تۆزێک ئەستەمە، بەڵام خۆی لەسەری نووسیوە 1333 [1954] بەرهەمهاتووە. واتە 6 ساڵ پێش ئەنیمەیشنی ئێران دروستکراوە، کە ئەویش مەلا نەسرەدین بوو. ئەگەر ئەمە یەکلایی بێتەوە، یەکەمین ئەنیمەیشن لە سەرتاسەری ئێران لە کوردستاندا دروست بووە. 

 

 

ئەمیر غوڵامی: بێدەنگە. ئێستاش دۆستان لە رۆژهەڵات سەرقاڵی لێکۆڵینەوەن و ئەگەر یەکلا بێتەوە (پێم وایە) مێژووی ئەنیمەیشن لە ئێرانیشدا دەگۆڕێت. 

 

 

ئەمیر غوڵامی: نا، ئەمە مێژووی شانۆیە. 

 

 

ئەمیر غوڵامی: فیلم سەبارەت بە کورد بەرهەمهاتووە. 

 

 

ئەمیر غوڵامی: یان ئێرانی بوون یان ئەوروپی بوون. فیلمسازی کوردمان نەبووە کە فیلم بەرهەم بێنێت. هەڵبەت هەندێ فیلم هەیە کە یەکلا نەبوونەتەوە، بەڵام فیلمی "سادق کوردە" هەیە کە سادق تەقوایی لەسەر کورد دروستی کردووە، فیلمی داڵاهۆ هەیە کە لەسەر کرماشانە.

 

 

ئەمیر غوڵامی: لەو ناوچەیەدا بەرهەمهاتوون، بەڵام بابەتەکە پەیوەندیی بە کوردەوە هەبووە.

 

 

ئەمیر غوڵامی: بەڵێ. دوای ئەوەی کە لە ئێراندا هەوڵی مۆدێڕنیزاسیۆن دەدرێت، لە سنە فیلمێک بەرهەمهاتووە، بەڵام لە بەردەستدا نەماوە، ئەوەی کە هەوڵ بدەن جۆرێک روانینی مۆدێرن لە شارە کوردییەکاندا پەرەپێبدەن. بەڵام بەپێچەوانەشەوە فیلمی وەک داڵاهۆ هەیە کە دەتوانم بڵێم بەجۆرێک دژ بە کوردە. واتە کورد وەک شاخاوی و دواکەوتوو نیشان بدات.

 

 

ئەمیر غوڵامی: تاوەکو شۆڕش نییە.

 

 

ئەمیر غوڵامی: لە دوای 1975 چونکە کورد لە رۆژهەڵاتی کوردستان شۆڕش دەکات، لە بواری سینەمای ئێراندا هەندێ رووداو روودەدەن و کورد وەک نەیار سەیر دەکەن. هەندێ فیلم دروست دەکرێت بۆ نموونە "کانی مانگا"، "عۆقاب (هەڵۆ)" ئەمانە تا رادەیەک کورد وەک نەیار دەناسێنن.

 

 

ئەمیر غوڵامی: دەستپێکی مێژووی سینەمای کوردی لە رۆژهەڵات لە فیلمەکانی تەیفوور بەتحاییەوە دەستپێدەکات. 

 

 

ئەمیر غوڵامی: بەڵێ. ئیدی پێش ئەو نیمانە، تاوەکو ئێستا بەڵگەیەکمان بە دەستەوە نییە. من خۆیشم مێژووی سینەمام لە رۆژهەڵاتی کوردستاندا، نزیکەی 4 ساڵ لەم بوارەدا لێکۆڵینەوەم کردووە، وەکو فیلم پێش تەیفوور بەتحایی کەسمان نییە.

 

 

ئەمیر غوڵامی: نیمانە. لە دوای تەیفوور بەتحاییەوە رەوتێک وا نابینین کە دەستیپێکردبێت. رەوتەکە ئەو کاتە دەستپێدەکات کە سینەما پۆست کۆڵۆنیالیزم لە کوردستاندا سەرهەڵدەدات. 

 

 

ئەمیر غوڵامی: ئەمە بۆ 90ەکانی سەدەی رابردوو دەگەڕێتەوە. شەپۆلێک لە تارانەوە بەرەو کوردستان دێت و لەگەڵ خۆیاندا هەندێ کەس پەروەردە دەکەن. بەهمەن قوبادی و جەمیل رۆستەمی لە ژێر ئەو روانینەدا سەریان هەڵدا.

 

 

ئەمیر غوڵامی: بەڵێ

 

 

ئەمیر غوڵامی: نیمانە. هۆکاریشی ئەوەیە کە سەردەمی هاشمی رەفسەنجانی سەردەمی نۆژەنکردنەوەی ئێران. سەردەمی (محەممەد) خاتەمی سەردەمی کولتوورە. بۆیە لەو کاتەوە گرنگی بە فیلم دراوە. 

 

 

ئەمیر غوڵامی: بەڵێ. لە 2000 ئێمە دوو فیلمی گرنگمان هەیە، کە کوردێک و فارسێک دروستیان کردوون. بەناوەکانی چریکەی هەورام و ساتێک بۆ مەستی ئەسپەکانی بەهمەن قوبادی. دەستپێکی سینەما و ئەو رەوتەی ئێستا دەیبینین هیی ئەو ساڵانەیە. 

 

 

ئەمیر غوڵامی: رووی لە گەشە بووە و بایەخیشی پێدراوە، چ لە تاران و چ لە ئەوروپا. هۆکاری ئەمەش ئەوە بوو کە فیلمسازە کوردەکان لەژێر ئەو گوشاری پەراوێزخستندا هاتە دەرەوە.

 

 

ئەمیر غوڵامی: لێرەوە کەمبوونەوە پەیوەندیی بە حکومەتەوە نییە، کەمبووەوە، بەڵام پەیوەندیی بە حکومەتەوە نییە. ئەگەر ئابووری هۆکار بێت بۆ بەرهەمهێنانی فیلم، ئەوە 50٪ی بۆ ئابووری دەگەڕێتەوە. 50٪ی بۆ ئەو بابەتانە دەگەڕێتەوە کە ئێمە دەیانکەین بە فیلم. ئەو رەوتەی کە لە 2000 دا دەستی پێکرد ئیتر لێرە وەڵام ناداتەوە. کێشە ئەوەیە سینەمای کوردی وەک مار کاژی نەخستووە، سەرلەنوێ رەوتێکی نوێی دەستپێنەکردووە، هۆکاری ئەمەش ئەوەیە فیلمسازی ئێمە نازانی چی بکات، بۆیە بەرهەمهێنانمان هەندێ کەمی کردووە.