عێراق توانای پاڵاوتنی نەوتی 30% زیادکردووە

 

 

رۆژی چوارشەممە، 28-08-2024، ئاژانسی عێراق ئۆیل ریپۆرت راپۆرتێکی نوێی بڵاوکردەوە و رایگەیاند: "کەرتی پاڵاوگەکانی عێراق لە هەر 18 پاڵاوگە سەرەکییەکە گەشەی کردووە و فراوان بووە. لە ساڵی 2022ـوە رۆژانە 275 هەزار بەرمیل بەرهەم دەهێنرێت."

 

لە راپۆرتەکە هاتووە، فراوانبوونی بازاڕی ناوخۆیی عێراق گرنگە چونکە ئێستا بەهۆی سنووردانانەکەی ئۆپێک پڵەس هەناردەی عێراق کێشەی تێکەوتووە، "ئەمە جگە لە داخرانی بۆریی باکوور [هەرێمی کوردستان] و تورکیا و کێشەی ژێرخان لە چەند کێڵگەیەکی باشوور."

 

عێراق ئۆیل نووسیویەتی، ئەم ساڵ عێراق هاوردەی دیزڵی راگرت، کە لە کاتێکدا لە ساڵی 2023 رۆژانە 24 هەزار بەرمیلی هاوردە دەکرد. هەروەها، تاوەکو چارەکی یەکەمی ئەم ساڵ، هاوردەی گازوایلی لە 80 هەزار بەرمیلەوە بۆ 54 هەزار کەمکردەوە.

 

حەیان عەبدولغەنی، وەزیری نەوتی عێراق لە شوباتی 2024 رایگەیاند، وەزارەتی نەوت مەبەستییەتی عێراق لە وڵاتێکی هاوردەکارەوە بکاتە وڵاتێکی هەناردەکار. سەرنجی وەزارەتی نەوت لەسەر گاز و نەوتی سپی دەبێت. لە مانگی ئایاردا، عەبدولغەنی گوتی، لە ساڵی یەکەمی کابینەی محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق، وەزارەتی نەوت توانای پاڵاوگەی بۆ 360 هەزار بەرمیل لە رۆژێکدا زیادکردووە.

 

لە راپۆرتی عێراق ئۆیل لێکۆڵینەوەیەک لە 18 پاڵاوگەی سەرەکیی عێراق و هەرێمی کوردستان کراوە و داتا لەسەر توانای پاڵاوتنی ئێستا، بەکاربردنی سووتەمەنی و پڕۆژەکانی داهاتوو کۆکراوەتەوە. دەشڵێت، "ئەم داتایە وێستگە بچووکەکانی هەرێمی کوردستان ناگرێتەوە."

 

بەگوێرەی ئەنجامەکانی لێکۆڵینەوەکە، بەکاربردنی نەوتی پاڵێوراوی عێراق بۆ یەک ملیۆن بەرمیل لە رۆژێکدا بەرزبووەتەوە، ئەمەش واتا 200 هەزار بەرمیل بەراورد بە راپۆرتی پێشوو کە لە 2022 نووسرا و بەراورد بە 2018ـەش 400 هەزار زیادی کردووە. توانای پاڵاوتن لە عێراق ئێستا 1.3 ملیۆن بەرمیلە لە رۆژێکدا. هەرچەندە کێشەکانی وەک کەمیی نەوتی پاڵێوراو، وەستانی بۆری، کێشەی عەمبارکردن و نەهاتنی پڕۆژە نوێکانی وەبەرهێنانی بیانی زۆرن؛ بەڵام وەزارەتی نەوتی عێراق هەر سەرنجی لەسەر زیادکردنی پاڵاوتن بووە.

 

 

راپۆرتەکە دەڵێت، هەرچەندە وەبەرهێنانی بیانیی زۆر لە عێراق  نین، بەڵام کەرتی پاڵاوتنی نەوتی عێراق لە گەشەسەندندایە. گەورەترین فراوانبوونیش لە پاڵاوگەی کەربەلا بووە کاتێک 140 هەزار بەرمیل زیاد کران و لەلایەن حکومەتی عێراقەوە پاڵپشتیی دارایی کرا. کارەکانی ئەو پاڵاوگەیە بۆ فراوانکردن لە نیسانی 2023 دەستیان پێکرد و ئێستاش لە قۆناخی تاقیکردنەوەدایە. "بەرهەمهێنانی گازوایلی ئۆکتان بەرز کاریگەریی زۆری خستەسەر کەمکردنەوەی هاوردەکردنی نەوت لە عێراق."

 

راپۆرتەکە قسەی لە چەند بەرپرسێک وەرگرتووە و دەڵێن، ئێستا هیچ پلانێک بۆ زیادکردنی توانای پاڵاوگەکەی کەربەلا نییە، بەڵام پلان هەیە لە نزیک پاڵاوگەکە وێستگەیەکی بەرهەمهێنانی کارەبا دروست بکرێت و بە نەوتی پاڵاوگەکە بەکاربخرێت.

بەرەوپێشچوونێکی دیکەی کەرتی پاڵاوتن هەروەک عێراق ئۆیل بڵاویکردووەتەوە، فراوانکردنی پاڵاوگەی شوعەیبەیە لە بەسرە کە لە 210 هەزار بۆ 280 هەزار بەرمیل لە رۆژێکدا زیادی کرد. کارەکانی فراوانکردنی ئەو پاڵاوگەیە لە سەرەتای 2024 دەستیان پێکرد، ئەمەش دوای چەندینجار دواخستن بەهۆی چەند کێشەیەکەوە.

 

پڕۆژەیەکی دیکەی شوعەیبە دانانی یەکەیەکی FCCـیە بۆ شیکردنەوە و خێراکردنی کارلێکی کیمیایی کە ئەمەش بەرهەمهێنانی گازوایل بەبڕی چوار هەزار و 500 مەتر سێجا، واتا 28 هەزار بەرمیل لە رۆژێکدا زیاد دەکات. 

 

برەودانێکی دیکەی گەورە، بەگوێرەی لێکۆڵینەوەکە، لە پاڵاوگەی بێجی لە پارێزگەی سەلاحەدین بوو، کە ماوەیەک گەورەترین پاڵاوگەی عێراق بوو. پێش ئەوەی لە 2014 بەهۆی داعشەوە دابخرێت، رۆژانە 300 هەزار بەرمیل نەوتی بەرهەمدەهێنا. بێجی لەماوەی شەڕی دژی داعش زیانی زۆری بەرکەوت، ئێستا پاڵاوگەکە رۆژانە 150 هەزار بەرمیل بەرهەمدەهێنێت.

 

 

لە راپۆرتەکەدا ناوی 18 پاڵاوگە هاتووە و بەسەر چوار ناوچەدا دابەشکراون. سێ پاڵاوگە لە باشوور، پێنج لە نێوەڕاست، شەش لە باکوور و چوار لە هەرێمی کوردستان. راپۆرتەکە دەڵێت، لە کۆی گشتیی 18 پاڵاوگەکە لە ساڵی 2024، توانای بەرهەمهێنان ملیۆنێک و 294 هەزار بەرمیل نەوتە.

 

 

- کەڵەک لە هەولێر، 160 هەزار بەرمیل

- لاناز لە هەولێر، 80 هەزار بەرمیل

- بازیان لە سلێمانی، 40 هەزار بەرمیل

- دووکان لە سلێمانی، 20 هەزار بەرمیل

- کۆی گشتی: 300 هەزار بەرمیل

 

 

- شوعەیبە لە بەسرە، 280 هەزار بەرمیل

- ناسرییە لە زیقار، 30 هەزار بەرمیل

- عەمارە لە مەیسان، 40 هەزار بەرمیل

- کۆی گشتی: 350 هەزار بەرمیل لە رۆژێکدا

 

 

- دەورە لە بەغدا، 140 هەزار بەرمیل

- سەماوە لە موسەننا، 30 هەزار بەرمیل

- نەجەف، 30 هەزار بەرمیل

- دیوانییە، 20 هەزار بەرمیل

- کەربەلا، 140 هەزار بەرمیل

- کۆی گشتی: 360 هەزار بەرمیل لە رۆژێکدا

 

پاڵاوگەکانی باکوور

 

- بێجی لە سەلاحەدین، 150 هەزار بەرمیل

- کەرکووک، 56 هەزار بەرمیل

- سینیە لە سەلاحەدین، 30 هەزار بەرمیل

- گەیارە لە نەینەوا، 12 هەزار بەرمیل

- حەدیسە لە ئەنبار، 16 هەزار بەرمیل

- کیسیک لە نەینەوا، 20 هەزار بەرمیل

- کۆی گشتی: 284 هەزار بەرمیل لە رۆژێکدا

 

 

گەشەی کەرتی پاڵاوتنی عێراق بۆ هەرێمی کوردستان و عێراقی فیدراڵ زۆر گرنگە، بەتایبەت دوای ئەوەی لە ئاداری 2023 هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان بۆ تورکیا وەستا؛ "پێشتر حکومەتی هەرێمی کوردستان رۆژانە نزیکەی 400 هەزار بەرمیلیان هەناردەی تورکیا دەکرد و حکومەتی فیدراڵیش 80 هەزار بەرمیلی لە کێڵگەکانی کەرکووکەوە دەنارد."

 

کۆمپانیای نەوتی باکووری سەر بە وەزارەتی نەوتی عێراق NOC، کێڵگەکانی کەرکووک بەڕێوەدەبات و تەنیا پشت بە بێجی نابەستێت، بەڵکو دوو پاڵاوگەی بچووکی تایبەتی لە هەرێمی کوردستانی عێراق هەیە. "سەرەڕای ناکۆکییە سیاسییەکانی نێوان هەولێر و بەغدا، نەوتی باکوور بەردەوامە لە ناردنی 40 هەزار بەرمیل نەوت بۆ پاڵاوگەی بازیان و نزیکەی 50 هەزار بەرمیلیش بۆ پاڵاوگەی کەڵەک لە رۆژێکدا، ئەمەش بە گوێرەی رێککەوتنە بازرگانییەکان."

 

راپۆرتەکە دەڵێت، کێڵگەکانی هەرێمی کوردستان ئێستا بەرهەمهێنانیان هەیە بەڵام ناتوانن هەناردە بکەن. "ئێستا هەرێمی کوردستان دەتوانێت 300 بۆ 330 هەزار بەرمیل لە رۆژێکدا بەرهەمبهێنێت، ئەمەش 75٪ـی توانای پێش داخرانی بۆرییەکانە."

 

لە راپۆرتەکە هاتووە: "بەدواداچوون بۆ بەرهـەمی نەوتیی حکومەتی هەرێمی کوردستان، کە دەنێردرێنە پاڵاوگە ناوخۆییەکان قورسە. پاڵاوگەی لاناز، دووەم گەورەترینی هەرێمی کوردستان پێشتر زۆربەی مادەی خاوی لە ناوچە کوردییەکانی باکووری سووریا بۆ دەهات. بەشێکی گەورەی نەوتی حکومەتی هەرێمی کوردستان دەفرۆشرێتە بازرگانان، هەندێکیشیان هەناردەی ئێران دەکرێت. پێشبینیکردنی ئەم بڕانە قورسە؛ چونکە پێویستی بە چاودێریی جووڵەی تانکەرەکانە، کە هەردوو جۆری نەوتی خاو و نەوتی سووتەمەنی باردەکەن."

 

لێکۆڵینەوەکە دەڵێت، ئەوەی دۆخەکەی ئاڵۆزتر کردووە وێستگە و پاڵاوگە بچووکەکانە کە "بازاڕی نافەرمی" مامەڵە دەکەن. نزیکەی 140 وێستگەی بچووک هەن کە توانایان لە 1000 بۆ دوو هەزار و 200 بەرمیلە لە رۆژێکد.ا هەموو ئەو وێستگانە بە بەردەوامی کارناکەن.

 

"دەسەڵاتدارانی هەرێمی کوردستان چەند جارێک هەوڵیانداوە ئەو پاڵاوگانە دابخەن، کە هیچ گرنگییەک بە ژینگە و تەندروستیی خەڵک نادەن. نزیکترین هەوڵ کە درابێت، لە سەرەتای مانگی ئابی 2024 بوو، لەلایەن دەسەڵاتدارانی پارێزگەوە نەوەک ئەوانەی وەزارەتی سامانە سرووشتییەکان، ئامانجەکەش ئەو پاڵاوگانە بوون کە ژینگە زۆر پیس دەکەن."

 

بەگوێرەی عێراق ئۆیل، سەرەڕای ئەو ئاڵنگارییانە، بەرهەمهێنانی نەوت لە لایەن حکومەتی هەرێمی کوردستان لە ئاستێکی باشدایە. پاڵاوگە گەورەکان، بچووکەکان و هەناردەی زەوینیش، بەیەکەوە خواستی پێویستیان دروستکردووە کە بەس بێت بۆ بەکارهێنانی زۆرینەی ئەو نەوتەی بەرهەمدەهێنرێت.

 

 

هەرچەندە وەزارەتی نەوتی عێراق چەندین پڕۆژەی گرنگیان راگەیاندووە کە توانای پاڵاوتنی وڵاتەکەیان باشتر کردووە، "داتا فەرمییەکان پیشانی دەدەن کە چالاکی پاڵاوتنی نەوت پاشەکشەی کردووە. لە ساڵی 2022، وەزارەتی نەوت رایگەیاند، چالاکیی 581 هەزار بەرمیل نەوت و 146 هەزار بەرمیل نەوتی خاو لە وێستگەکانی بەرهەمهێنانی کارەبا هەیە؛ بەڵام لە نیوەی یەکەمی ئەم ساڵ ئەم ژمارەیە بۆ 426 هەزار بەرمیل نەوت و 123 هەزار بەرمیل نەوتی خاوی سووتاو لە وێستگەکان دابەزیوە."

 

هەر بەگوێرەی راپۆرتەکە، ئەم جیاوازییە لەوانەیە بەهۆی ئەوەوە بێت کە "عێراق گوشارێکی زۆری لەلایەن ئۆپێک پڵەسەوە لەسەرە و داوای لێدەکرێت ئاستی بەرهەمهێنانی کەمبکاتەوە بۆ ئەوەی یارمەتیی باڵانسی نرخی نەوتی جیهانی بدات. چەند سەرچاوەیەک باس لەوە دەکان، عێراق لە مانگی تەممووز 4.251 ملیۆن بەرمیل لە رۆژێکدا و لە مانگی حوزەیرانیش 4.194 ملیۆن بەرمیل بووە، لەکاتێکدا بەگوێرەی ئۆپێک ژمارەی سنووردار 3.997 ملیۆن بەرمیلە لە رۆژێکدا."

 

بەگوێرەی راگەیێندراوێکی 24-07-2024 لەلایەن سکرتارییەتی ئۆپێک: "بەرهەمهێنانی عێراق لە رۆژێکدا 197 هەزار بەرمیل لەو سنوورەی ئۆپێک دایناوە زیاترە، هەر لە مانگی کانوونی دووەمی 2024 تاوەکو حوزەیران. لە وەڵامدا، ئۆپێک پڵەس داوای لە عێراق، کازاخستان و رووسیا کرد پلانێک بۆ ئەم کێشەیەی زۆر بەرهەمهێنانە دابنێن."

 

پلانی عێراق ئەوەیە، تاوەکو ئەیلوولی 2025 رۆژانە 70 بۆ 90 هەزار بەرمیل لەخوار سنووری ئۆپێک بەرهەمبهێنێت. عێراق بەڵێنی داوە بەرهەمهێنان لە سنووری 3.997 ملیۆن بەرمیل لە رۆژێکدا بهێڵێتەوە. 

 

هەندێک لە بەرپرسە عێراقییەکان ئەو زیاد بەرهەمهێنانە بۆ هەرێمی کوردستان دەگەڕێننەوە و پێشنیازیان کردووە سوودانی ناردنی بودجە وەکو کارتی گوشار بەکاربهێنێت بۆ ئەوەی هەرێمی کوردستان پابەند بێت. بەگوێرەی راپۆرتەکە، بەرپرسێک گوتوویەتی، دانوستاندنی نێوان هەرێمی کوردستان و عێراق بەردەوامە و هێشتا نەگەیشتوونەتە رێککەوتن.

 

ئەمڕۆ پێنجشەممە، 29-08-2024، بەپێی سەرچاوەیەکی ئاگادار، پلانەکەی عێراق بۆ قەرەبووکردنەوەی زیادەی بەرهەمهێنانە لە چوارچێوەی رێککەوتنی ئۆپێك پڵەس بۆ کەمکردنەوەی بەرهەمی نەوت. عێراق لەو ئاستە زیاتری بەرهەمهێناوە کە بۆی دانراوە.

 

رێکخراوی وڵاتانی هەناردەکاری نەوت (ئۆپێک) دەڵێت، لە مانگی تەممووزدا عێراق نزیکەی 4 ملیۆن و 250 هەزار بەرمیل نەوتی بەرهەمهێناوە. ئەمە لەکاتێکدایە بەپێی رێککەوتنەکە، نابێت عێراق لە 4 ملیۆن بەرمیل زیاتر بەرهەمبهێنێت.

بەپێی سەرچاوەکە، لەم مانگەدا عێراق هەناردەی ملیۆنێک بەرمیلی لە رێگەی کەشتییەکەوە هەڵوەشاندووەتەوە تاوەکو هەناردەی نەوتەکەی کەمببێتەوە.

 

وەک سەرچاوەکە دەڵێت، ئەو بارە نەوتەی عێراق داواکاری و خواستی بۆ هاتووە، بەڵام بڕیاری عێراق ئەوە بووە نەینێرێت. گوتیشی، عێراق هەناردەی دوو باری دیکەش بە دوو کەشتیی دیکە بە هەمان بڕی نەوت هەڵدەوەشێنێتەوە.