رووداو دیجیتاڵ
دوو وەزیری پێشووتری نەوتی عێراق بە پێویستی دەزانن پێداچوونەوەی تەواو بە کەرتی نەوت و پیشەسازیی نەوتی عێراقدا بکرێت. راوێژکاری سوودانی بۆ کاروباری وزەش دەڵێت، پێویستە ستراتیژییەکی درێژخایەن دابنرێت، چونکە ئاڵنگارییەکانی داهاتوو زۆر قورس و جیدین.
ئەمڕۆ سێشەممە، 28ـی کانوونی دووەمی 2025، کۆنفرانسی وزە لە بەغدا بە سپۆنسەری میدیایی تۆڕی میدیایی رووداو دەستی پێکرد. یەکێک لە پانێڵەکانی ئێوارەی ئەمڕۆ تایبەت بوو بە رۆڵی عێراق لە نرخی نەوت و سیاسەتەکانی ئۆپێک.
لە پانێڵەکەدا عەبدولجەبار لعێبی، وەزیری پێشووتری نەوتی عێراق (2016-2018) ئاماژەی بەوەدا، عێراق خاوەنی 520 ناوچەی جیۆلۆجی نەوتییە، بەڵام تەنیا سوود لە 73 ناوچەیان وەرگیراوە. ئەمەش دەریدەخات کە عێراق خاوەن یەدەگێکی زۆری نەوتە و دەکرێت لە داهاتوودا سوودی لێ ببینرێت.
عەبدولجەبار لعێبی باسی لە گۆڕانکارییەکانی بواری وزەی کرد لە ماوەی دە ساڵی رابردوودا، وەکو وزەی خۆر، وزەی ئەتۆم و جۆرەکانی دیکە. جەبار لعێبی گوتی، سەرەڕای گەشەسەندنی ئەم وزانە، هێشتا جیهان لە بازنەی نەوتدا دەسووڕێتەوە.
ئەو وەزیرە پێشووترەی حکومەتی عێراق تیشکی خستەسەر پلانی ستراتیژی وڵاتانی دیکە، بەتایبەتی پلانی سعودیە و گوتی، ئەو وڵاتە تاوەکو ساڵی 2030 نزیکەی 70%ـی نەوتەکەی لە ناوخۆ بەکاردەبات و تەنیا 30%ـی هەناردە دەکات.
وەزیری پێشووتری نەوتی عێراق پێیوایە، بەکاربردنی نەوت لەنێوخۆدا سێ هێندە زیاتر سوودی هەیە لە هەناردەکردنی، بەڵام عێراق هێشتا بە شێوازی کۆن کاردەکات و تەنیا چاوی لە بەرزبوونەوە و نزمبوونەوەی نرخی نەوتە.
جەبار لعێبی جەختی لەوەکردەوە، پێویستە پێداچوونەوەی تەواو بە کەرتی نەوت و پیشەسازیی عێراقدا بکرێت، لەڕێگەی حکومەت و پەرلەمان و پسپۆڕانەوە، چونکە ئێستا تەنیا لە یەک بازنە دەسووڕێنەوە کە وەزارەتی نەوتە.
وەزیری پێشووتری نەوتی عێراق بە پێویستی زانی بە وردی پلان دابنرێت بۆ پەرەپێدانی ئەو کەرتە و ئامادەبن بۆ رووبەڕووبوونەوەی ئاڵنگارییە گەورەکان و رایگەیاند: "دەبێت جێگرەوەی یەکەم و دووەم و سێیەم هەبێت تاوەکو دووچاری زیانی گەورە نەبن، وەکو ئەوەی لە ساڵانی 2014 و 2020 روویدا".
ئیبراهیم بەحرئەلعلوم، وەزیری پێشووتری نەوتی عێراق (2003-2005)، یەکێک بوو لە قسەکەرەکانی دیکە و باسی ئەوەی کرد کە شێوازی کاری وەزارەتی نەوت پێویستی بە پێداچوونەوەیە، چونکە ئەرکی وەزارەت تەنیا داڕشتنی سیاسەتەکانە، نەوەک جێبەجێکردن. بۆ ئەو مەبەستەش پێویستە کۆمپانیای نەوتی نیشتمانی سەربەخۆیی کارگێڕی و دارایی هەبێت و بەگوێرەی پێوەرە بازرگانی و نێودەوڵەتییەکان کاربکات.
ئیبراهیم بەحرئەلعلوم لە بەشێکی دیکەی قسەکانیدا باسی لە رۆڵی عێراق لە رێکخراوی ئۆپێک کرد و ئاماژەی بەوەدا، دەبێت هاوسەنگی هەبێت لە نێوان پابەندبوونە ئابوورییەکان و جێبەجێکردنی پابەندبوونە نێودەوڵەتییەکان و گوتی، کاتێک ئەو هاوسەنگییە کێشەی تێکەوت، "پێویستە دانوستاندنکارێکی سەرسەرخت بین بۆ بەدیهێنانی مافەکانمان. نابێت ئەزموونی ئازەبەرخشی ئاداری 2020 دووبارەبێتەوە، کاتێک بەرهەم عێراق کەمکرایەوە، ئەمە شکستێکی گەورە بووە بۆ عێراق".
بەحرئەلعلوم ئاماژەی بەوەدا کە سیاسەتی ترەمپ ئەوەیە بەرهەمی نەوتی ئەمریکا بگەیێنێتە 17 ملیۆن بەرمیل لە رۆژێکدا و گوشار دەکاتە سەر سعودیە بۆ کەمکردنەوەی نرخ و زیادکردنی بەرهەم، هەروەها گوشاری سیاسی دەخاتە سەر رووسیا بۆ وەستاندنی جەنگی ئۆکراینا.
فەلاح عامری، بەڕێوەبەری پێشووی کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی عێراقی و راوێژکاری، محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق بۆ کاروباری وزە، یەکێکی دیکە بوو لە قسەکەرەکان و باسی سیاسەتی بەبازاڕکردنی نەوتی عێراقی کرد و ئاماژەی بەوەدا کە تاوەکو 6 ساڵی داهاتوو کێشەیان نابێت لە بەبازاڕکردنی نەوتدا، بەڵام "پێویستە ستراتیژییەکی درێژخایەن دابنرێت، چونکە ئاڵنگارییەکانی داهاتوو زۆر قورس و جیدین."
فەلاح عامری ئاماژەی بەوەدا کە ئێستا ئۆپێک چوار ملیۆن بەرمیل نەوتی زیادەی هەیە، لە کاتێکدا عێراق پێویستە چوار ملیۆن بەرهەم بێنێت، بەڵام توانای بەرهەمهێنانی ئێستا سێ ملیۆن و 500 هەزار بەرمیلە.
بەڕێوەبەری سۆمۆجەختی لەسەر ئەوە کردەوە کە "دەبێت میکانیزمی بەبازاڕکردن بگۆڕدرێت و ستراتیژییەک دابنرێت بۆ ساڵی 2050. دەبێت فەرەچەشنەیی لە ئابووریدا دروست بکرێت تاوەکو عێراق بەرگەی هەر شۆکێک بگرێت کە رووبدات. پێویستە داهاتی نانەوتی زیاد بکرێت و کەرتی پیشەسازی چاکبکرێت".
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و هه‌موو خزمەتگوزارییەکان به‌كاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ