ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزە: ئەو گازەی رۆژانە لە عێراق بەفیڕۆدەچێت بەشی كارەبای سێ ملیۆن ماڵ دەکات

 

بانکی جیهانیی لە راپۆرتێکیدا رایگەیاند، ماوەی چوار ساڵی لەسەر یەکە عێراق لە پلەی دووەمی ئەو وڵاتانە دێت، کە زۆرترین گازی سرووشتی دەسووتێنن. چوار یەکەمەکە بریتین لە رووسیا، عێراق، ئەمریکا و ئێران. بەتەنیا ئەو چوار وڵاتە 45٪ی کۆی گازی سووتێنراو لە جیهان پێکدەهێنن، ئەوان ساڵانە 150 ملیار مەتر سێجا گاز دەسووتێنن.

 

راپۆرتەکە وردەکاریی زیاتری داوە و روونیکردووەتەوە، لە ساڵی 2016دا عێراق زیاتر لە 17.5 ملیار مەتر سێجا و لە ساڵی 2019 ، 18 ملیار مەتر سێجا گازی سووتاندووە.

 

ئەو پشتگوێخستن و کەمتەرخەمییەی لە سێکتەری گازی سرووشتیی عێراقدا هەیە، جگە لەو زیانە داراییە، بەردەوام  عێراقی چاولەڕێی ئێران کردووە، ئێرانیش هەمیشە عێراقی وەک سەرچاوەی دابینکردنی دۆلار بینیوە، یەکێک لە رێگەکانی دابینکردنی دۆلاریش بۆ ئێران، هەناردەکردنی گاز و کارەبایە بۆ عێراق. بیژەن زەنگەنە، وەزیری نەوتی ئێران دەڵێت: "كارەبای عێراق بە گازی سرووشتی ئێران كاردەكات"، ئەوەش بە دەستكەوتێكی گەورە بۆ كەرتی وزەی ئێران ناودەبات.

 

بەپێی ئامارەکانی ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزە، عێراق رۆژانە 18.5 تاوەکو 19 هەزار مێگاوات کارەبا بەرهەمدەهێنێت، بەڵام خواست بۆ کارەبا 28 هەزار مێگاواتە، هاوکات 85٪ی وێستگەکانی بەرهەمهێنانی کارەبا پشت بە گاز و بەرهەمەکانی هاوتای دەبەستن.

 

بەپێی زانیارییەکانی وەزارەتی کارەبای عێراق، ئەو وڵاتە 40 ملیۆن پێ سێجا گاز بۆ کارپێکردنی وێستگەکانی کارەبا و راستەوخۆش 1200 مێگاوات کارەبا لە ئێرانەوە هاوردەدەکات. ئەوە لەکاتێکدا بەپێی راپۆرتێکی پەیمانگەی واشنتۆن بۆ سیاسەتی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، عێراق دە هێندەی ئەو گازەی هاوردەی دەكات، دەیسووتێنێت. 

 

راپۆرتەکان لەبارەی کەرتی وزەی عێراق، ئاماژە بەوەدەکەن، ئێران بە نرخێکی گران گاز بە عێراق دەفرۆشێت. کۆمپانیای بریتش پترۆلیۆم BP عێراق بۆ هەر یەک پێ سێجا گاز 11.23 دۆلار دەداتە ئێران، ئەوە لە کاتێکدایە ئەڵمانیا بە 5.42 دۆلار گاز لە رووسیا دەکرێت و  کوەیتیش لە ئەمریکای دەکرێت بە 6.49 دۆلار.

 

سووتانی گازەکەی عێراق ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی نیگەرانکردووە. ئەو ئاژانسە رایگەیاندووە، ئەو بڕە گازەی عێراق رۆژانە دەیسووتێنێت كارەبای سێ ملیۆن ماڵی پێ دابیندەکرێت.

 

کۆمپانیای شیڵی هۆڵەندی، کە دووەم گەورەترین کۆمپانیای کەرتی تایبەتە لە بواری وزە لە جیهاندا، لە ساڵی 1907ەوە دامەزراوەو لە 90 وڵاتدا لە رێگەی 93 هەزار کارمەندەوە سەرمایەگوزاریی دەکات. لەساڵی 2011ەوە دەیەوێت سەرمایەگوزاریی لەم کەرتەدا بکات لە عێراقدا، باس لەوە دەکات عێراق ساڵانە 700 ملیۆن مەتر سێجا گاز دەسووتێنێت و دەبێتە هۆی فرێدانی 400 ملیۆن تۆن لە گازی کاربۆن.

 

شێڵ کۆمەڵێک زانیاریی دیکە دەدات و دەڵێت: بەو گازەی کە لەخۆڕا دەسووتێت، دەتوانرێت رۆژانە 560 ملیۆن مەتر سێجا گازی وشک بەرهەمبهێنرێت، یان 4 هەزار مێگاوات کارەبای لێ بەرهەمبهێنرێت، یاخود 4 هەزار تۆن گازی شلی لێ دروستبکرێت، کە دەتوانرێت 320 هەزار بوتڵی گازی پێ پڕبکرێت.

 

بەرپرسانی وەزارەتی نەوتی عێراق دەڵێن ئەم سووتانی گازە بەبێ هۆکار نییە. هۆکاری سەرەکی ئەوەیە كەرتی گاز بابەتێكی ئاڵۆزە و پێویستی بە تەكنەلۆجیای  نوێیە، ئەوەش تێچوویەكی زۆری دەوێت.

 

گازی سرووشتی لە عێراق دوو جۆرە؛ یەكەمیان ئەو گازانەیە کە لەگەڵ هاتنەدەرەوەی نەوت دێنە دەرەوە و بە هاوتای نەوت ناسراون. ئەم جۆرەیان بەشی سەرەکی سامانی گاز پێكدەهێنێت. دووەمیشیان گازی سرووشتیی سەربەخۆیە، وەک ئەو گازەی لە کێڵگەکانی عوكاز لە پارێزگای ئەنبار و هەروەها لە كێڵگەی سەیبە لە بەسڕەو کێڵگەی مەنسوورییەش لە دیالە هەن.

 

هۆکارێکی دیکە لە سووتانی گازەکە دەگەڕێتەوە بۆ زیادبوونی بڕی بەرهەمهێنانی نەوت، چونکە پەیوەندییەکەیان راستەوانەیە، تاوەکو نەوت زیاتر بەرهەمبهێنرێت، ئەو گازەشی کە لەگەڵیدایە زیاتر دەسووتێت، هۆکارێکی دیکەش دەگەڕێتەوە بۆ تێکشکانی دامەزراوەکانی بەرهەمهێنانی گاز بەهۆی ئەو شەڕو ئاڵۆزییانەی لەماوەی 40 ساڵی رابردوودا روویانداوە، بە تایبەت بۆ ئەو دامەزراوانەی لە ساڵانی حەفتاکاندا بۆ بەرهەمهێنانی گاز دامەزرابوون.

 

 هەرچەندە عێراق دەستیكرد بە وەبەرهێنان لە چەند کیڵگەیەک لە شاری بەسرە، کە لەلایەن شێڵی هۆڵەندییەوە سەرمایەگوزاری تێدا دەکرێت و بڕیاروایە رۆژانە نزیكەی 900 ملیۆن بۆ یەک ملیار پێ سێجا گاز بەرهەمبهێنێ، هەوڵێکیش هەیە لەگەڵ کۆمپانیا ئەمریکی و چینی و کۆمپانیاکانی دیکە تاوەکو ساڵی 2025 وەبەرهێنان لە کۆی سێکتەری گازدا بکرێت، بەڵام لەدوای ساڵی 2003ەوە تاوەکو ئێستا هەوڵەکانی عێراق، هەوڵی جیدیی نەبوون و لە ئاست پێویستیی وڵاتەکەدا نین بۆ گاز و لە ئاست ئەو بەهەدەردان و بە فیڕۆدانەشدا نییە.