ئاماری هەرێمی کوردستان: لە 2007ـەوە دهۆک هەژارترین پارێزگای هەرێمی کوردستانە

 

ئەمڕۆ پێنجشەممە، 06-07-2023، سیروان محەممەد، سەرۆکی دەستەی ئاماری هەرێمی کوردستان میوانی بوولتەنی نیوڕۆژی تۆڕی میدیایی رووداو بوو، کە سەنگەر عەبدولڕەحمان پێشکێشی دەکات، رایگەیاند، لە ساڵی 2007ـەوە پارێزگای دهۆک هەژارترین پارێزگای هەرێمی کوردستانە.

 

سیروان محەممەد ئاماژەی بەوە کرد، لە ساڵی 2007 کە یەکەم رووپێویی خێزانی بۆ دیاریکردنی هێڵ و رێژەی هەژاری کرا، دەرکەوت کە رێژەی هەژاریی پارێزگای دهۆک لە هەولێر و سلێمانی زیاترە و 2012ـەش هەر بەهەمانشێوە ئەو بابەتە پشتڕاستکرایەوە.

 

سەرۆکی دەستەی ئاماری هەرێمی کوردستان گوتی، لە 15ـی ئەم مانگەوە ئەگەر سەرجەم ئامادەکارییەکان تەواو بکرێن، رووپێویی خێزانیی گەورە لە عێراق و هەرێمی کوردستان دەستپێدەکات. 

 

سیروان محەممەد ئەوەشی خستەڕوو، لەسەر ئاستی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان، نموونەیەک بە قەوارەی چوار هەزار و 608 خێزان لەلایەن دەستەی ئامارەوە هەڵبژێردراوە و لە عێراقیش لەلایەن دەزگای ناوەندی ئامار، نزیکەی 20 هەزار خێزان دەستنیشان کراوە.

 

بەگوتەی سەرۆکی دەستەی ئاماری هەرێمی کوردستان، بەپێی دوایین ئاماری هەژاری کە لە 2018دا کرا، 5.45٪ـی هاونیشتمانییانی هەرێمی کوردستان لە ژێر هێڵی هەژاریدان کە ''رەنگە ئەوەش ئێستا گۆڕانکاری بەسەردا هاتبێت، بەڵام دیارنییە، کە زیادیکردووە یاخود کەم.''

 

دوو بابەت لە دیاریکردنی هێڵی هەژاریدا لەبەرچاو دەگیرێن، کە بریتین لە پێویستییە سەرەکییەکانی خێزانی و تاکەکەسی لەڕووی خۆراک و بابەتە ناخۆراکییەکانەوە وەکو خزمەتگوزارییەکان و دەستگەیشتن بە ئاو، کارەبا، گواستنەوە، پەروەردە و تەندروستی، کە رێژەکانیان کۆ دەکرێنەوە و دەنێردرێنە بانکی نێودەوڵەتی لە واشنتن و ئەوان کاری لەسەر دەکەن.

 

دەستەی ئاماری هەرێمی کوردستان، لە ساڵی 2012ـەوە کاری لەسەر رێژەی بێکاری کردووە. سیروان محەممەد لەوبارەوە گوتی: ''دوای 2012، هەرێمی کوردستان بەروارد بە دۆخی عێراق زۆر باشتر بووە، بەڵام لە 2015ـەوە بەهۆی ئەو گەمارۆ ئابوورییەی کە عێراق خستییەسەری، نەتوانرا لەو پێشکەوتنەکە بەردەوام بین و شەڕی داعش و کۆرۆناش کاریگەرییان لە [خراپترکردنی] دۆخەکەدا هەبوو.''

 

سەرۆکی دەستەی ئاماری هەرێمی کوردستان سەبارەت بە هۆکاری زیاتربوونی رێژەی بێکاری و هەژاری لە دهۆک بەروارد بە پارێزگاکانی دیکە دەڵێت، ئەو پارێزگایە دوای شەڕی داعش، گەورەترین رێژەی ئاوارە و پەنابەری لەخۆ گرتووە و بووەتە زیانمەندی سەرەکیی ئەو شەڕە.

 

بەگوێرەی ئاماری بەڕێوەبەرایەتیی کۆچ و کۆچبەران و وەڵامدانەوەی قەیرانەکان لە دهۆک، لە ساڵی 2014ـەوە تاوەکو ساڵی 2022، 27 هەزار خێزانی ئاوارە لە نێو کەمپەکان و 37 هەزار و 800 کەسیش لە دەرەوەی کەمپەکانی سنووری پارێزگای دهۆک نیشتەجێبوون، ئەو ئاوارانە بەهۆی دۆخی ناسەقامگیری شنگالەوە ئاوارەی سنوورەکە بوونە و ناوچەکانیان جێهێشتووە.

 

سیروان محەمەد ئاماژەی بەوەشکرد، لە پارێزگای دهۆک، سەرەڕای ئەوەی هەژارترین پارێزگای هەرێمی کوردستانە و رێژەی بێکارییەکەی زۆرە، نرخی کاڵا و شتومەکیش تێیدا لە سەرجەم پارێزگاکانی دیکەی هەرێمی کوردستان بەرزترە، ''ئەوە لەکاتێکدایە کە دەبووایە بەپێچەوانە بووایە.'' 

 

وەک سەرۆکی دستەی ئامار دەڵێت، رێژەی بێکاری لە هەرێمی کوردستان لە ساڵی 2021ـدا، 16.5٪ بووە کە بەروارد بە ساڵی 2017 کە 10.1٪ بوو، زیادیکردووە، ''ئەوەش بەهۆی بڵاوبوونەوەی پەتای کۆرۆنا و گۆڕینی پێناسەی بێکار و کارکردن لەلایەن رێکخراوی کاری جیهانی بوو کە لە پێناسەی نوێیدا کەسانێکی زیاتر دەچنە ژێر هێڵی بێکاری."

 

لە پێناسەی نوێی رێکخراوی کاری جیهانیدا هاتووە، ئەگەر کەسێک سەرەڕای ئەوەی کار دەکات و بەرهەمیشی هەیە، نەتوانێت هیچ دەرامەتێک بەدەستبهێنێت، ئەوە بە بێکار هەژمار دەکرێت.

 

سیروان محەمەد ئاشکرای کرد، نزیکەی 98 هزار کەس لە هەرێمی کوردستان دوو یان چەند کاریان هەیە ''کە ئەگەر یەک کاریان هەبووایە، رێژەی بێکاری زۆر لەوە کەمتر دەبوو، کە ئێستا هەیە.''