ئۆپێک پڵەس: لە مانگی شووباتەوە رۆژانە 400 هەزار بەرمیل نەوتی زیاتر بەرهەمدەهێنێت

 

بڕیارەکەی ئۆپێک پڵەس بۆ شرۆڤەکارانی بازاڕی وزە پێشبینیکراو بوو بەهۆی ئەوەی بەر لە کۆبوونەوەکە چەند سەرچاوەیەکی نێو رێکخراوی ئۆپێک و ئۆپێک پڵەس باسیان لەوە کرد کە کاریگەری ڤایرۆسی گۆڕاوی ئۆمیکرۆن لەسەر خواست لەسەر نەوت درێژخایەن نییە بۆیە وەک ئەوان بەردەوام دەبن لە زیادکردنی بەرهەمهێنانی نەوت.

 

وەک نەریتێک پێش کۆبوونەوەی وەزیرانی نەوتی ئۆپێک و ئۆپێک پڵەس، لیژنەی هونەریان کۆدەبێتەوە. لە کۆبوونەوەی ئەمجارەیاندا کە رۆژی یەکشەممەی رابردوو بەڕێوەچوو، لیژنەکە جەختی کردووتەوە لەوەی کەمبوونەوەی خواست لەسەر نەوت بەهۆی ئۆمیکرۆن کورتخایە و ئابووری وڵاتە تازە گەشەکردووەکان و پێشکەوتووەکان بەردەوامە لە گەشەکردن. 

 

ئەو بڕە نەوتەی 23 بەرهەمهێنەرەکەی نەوت زیادیدەکەن هێشتا جێگەی رەزامەندی ئەمریکا نییە و ئەمریکا پێشتر داوای لێکردن زیاتر لەو بڕە زیادبکەن ئەوەش بۆ ئەوەی هاوکاربن لە باشبوونەوەی دۆخی ئابووریی جیهان بەتایبەت ئەو وڵاتانەی کە بۆ گەڕخستنەوەی چالاکییە ئابوورییەکانیان نەوت هاوردەدەکەن، چونکە نرخی نەوتی 80 دۆلاری بۆ ئەو وڵاتانە نرخێکی گونجاو نییە، بەڵام گرووپەکە داواکەی ئەمریکای رەتکردەوە و رایگەیاند بازاڕی نەوت هاوسەنگی بۆ گەڕاوەتەوە و پێویستی بە نەوتی زیاتر نییە. 

 

بەو 400 هەزار بەرمیل نەوتەی ئۆپێک پلەس زیادیدەکات لە مانگی شووباتی، تەنیا سێ ملیۆن لەو 10 ملیۆن بەرمیل نەوتە دەمێنێتەوە کە بەرهەمهێنەرانی نەوت لە مانگی نیسانی ساڵی 2020 بۆ هاوسەنگکردنی بازاڕی نەوت رێککەوتن لە ئاستی بەرهەمهێنانی نەوتی خۆیان کەمیبکەنەوە. 

 

هەرچەندە ئۆپێک پڵەس لە کۆبوونەوەکانی پێشووتر بڕیاریاندا مانگانە ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت زیادبکەن، بەشێک لە ئەندامەکانی ئەو توانایەیان نەبووە کە بۆیان دانراوە. بۆ نموونە لە مانگی تشرینی یەکەمی ساڵی رابردوو بەکۆی گشتی ئەندامەکان 730 هەزار بەرمیل و لە مانگی تشرینی دووەم 650 هەزار بەرمیل نەوتی کەمتریان لەو ئامانجەکەیان بەرهەمهێنا. 

 

هومایۆن فەلەکشاهی، شرۆڤەکاری نەوتی سەر بە ناوەندی کێپلەر لە بارەی بازاڕی نەوت لە ساڵی 2022 شرۆڤەی تایبەتی بۆ رووداو کرد، ئەو دەڵێت: "لە ساڵی 2021 بازاڕێکی بەهێزی نرخی نەوت و وزەمان هەبوو. پرسیارەکە ئەوەیە چی بەسەر بازاڕی نەوتدا دێت لە ساڵی 2022 . ئایا ئەم ئاراستە بەهێزە بەردەوام دەبێت؟ وەکو ناوەندی کێپلێر، ئێمە پێمانوایە، ساڵی 2022 بە ئەگەری زۆرەوە بازاڕێکی بەهێزی نەوتمان هەیە. بەتایبەتی سەبارەت بە نرخەکانی نەوت. هەرچەندە پێشبینی دەکەین لە چارەکی یەکەمدا هەندێ ناجێگیرمان هەبێت لە بازاڕی نەوتدا، بەڵام پێشبینی دەکەین لە چارەکی دووەمدا بازاڕ زیاتر بەهێز بێت."

 

فەلەکشاهی باسی لە کاریگەری ڤایرۆسی گۆڕاوی ئۆمیکرۆن کرد لەسەر خواست لەسەر نەوت و رایگەیاند: "چەند هۆکارێک هەن کە دەبێت لەبیرمان بن لەبارەی بازاڕی نەوت لە ساڵی 2022دا، یەکەمیان ڤایرۆسی گۆڕاوی ئۆمیکرۆنە کە چەند بڵاودەبێتەوە و چۆن کاریگەری لەسەر خواست لەسەر نەوت دەبێت لە ئاستی جیهاندا، ئەوەی لە کانوونی یەکەمی 2021 بینیمان هاتووچۆیەکی کەمتری فڕۆکەکان بوو کە بەراورد بە مانگی تشرینی دووەم بە رێژەی 30٪ کەم ببووەوە، ئەوەش دەریدەخات کە ئۆمیکرۆن بەلایەنی کەمەوە کاریگەری لەسەر جووڵەی گەشتە ئاسمانییەکان هەبوو. هەرچەندە ئەمە ئەو مانایە ناگەیێنێت ئەگەر رێکاری و داخستنی زیاتر هەبوو نرخی نەوت زیاتر دەدەبەزێت چونکە پەتای کۆرۆنا پێشتر کاریگەرییەکەی دروستکردووە، ئێستا نرخی نەوت نزیکەی 20٪ کەمترە لە بەرزترین نرخی 2021. بەتایبەت نەوتی تەکساسی ئەمریکا ئێستا لە ئاستی 70 دۆلار مامەڵەی پێودەکرێت لەکاتێکدا ماوەیەک پێشتر بۆ ئاستی 87 دۆلار بەرزبووەوە. دووەم شت ئەوەیە بازاڕ لەو بڕوایەدا نییە کە ئۆمیکرۆن دەبێتە بەربەستێکی زۆر گەورە هاوشێوەی ئەوەی پێشتر کۆڤید 19 دروستیکردبوو". 

 

لەگەڵ بەرزبوونەوەی نرخی نەوت بۆ ئاستی 80 دۆلار و سەرووتریش، چەند وڵاتێکی هاوردەکاری نەوت لەوانە ئەمریکا، چین، هیندستان، کۆریای باشوور، ژاپۆن و بەریتانیا بڕیاریاندا بۆ دابەزاندنی نرخی نەوت نەوتی ستراتیژی خۆیان بەکاربهێنن، لەنێویدا ئەمریکا رایگەیاند 50 ملیۆن بەرمیل نەوتی یەدەگی ستراتیژی خۆی بەکاردەهێنێت. 

 

هومایۆن فەلەکشاهی لەبارەی ئاستی کۆگا نەوتییەکان بۆ رووداو دەڵێت : "هۆکارێکی دیکە کە دەبێت لەبەرچاوی بگرین ئاستی کۆگا نەوتییەکانە. ئێمە لە ناوەنی کێپلەر پێمانوایە لە ئاستی هەرە کەمی سێ ساڵی رابردوودان. ئاستی گۆکا نەوتییەکانی ئەمریکا تەنیا 3.4 ملیۆن بەرمیل کەمترە و لە ئاستی جیهاندا 250 ملیۆن بەرمیل کەمترە بەراورد بەو کاتەی کە ڤایرۆسی کۆرۆنا بەخێرایی بڵاودەبووەوە و کۆگا نەوتییەکان پڕبوون لە نەوت. ئەوەش واتە ئێمە بڕێکی زۆر نەوتمان بەکارهێناوە. بۆیە ئێستا پێویستمان بە پڕکردنەوەی کۆگا نەوتییەکانە. وەڵاتانی وەک ئەمریکا و چین بە پڕکردنەوەی کۆگا نەوتییەکانیان هەیە چین مانگێکە دەستیپێکردووە، بەڵام ئەمریکا هێشتا ئەو هەنگاوەی نەناوە بۆیە کۆگاکانی بەردەوامن لە دابەزین. کەمی ئاستی کۆگا نەوتییەکانی وڵاتە گەورەکان بە واتای خواستە لەسەر نەوت و پڕکردنەوەشیان نرخی نەوت بەرزدەکاتەوە".

 

لەلایەکی دیکەوە بەرهەمهێنانی نەوت لە سەرەتای 2022 زیاددەکات و ئۆپێک پڵەس رۆژانە 400 هەزار بەرمیل نەوتی زیاتر دەخاتە بازاڕەوە، بۆیە لە شەش مانگی سەرەتای 2022، کەمتر یان زیاتر لە سێ ملیۆن بەرمیل نەوتی زیاتر لە بازاڕ دەبێت. 

هەروەها لە ئەمریکاش ئێمە پێمانوایە بەرهەمهێنانی نەوت لە نیوەی یەکەمی 2022 رۆژانە 100 هەزار بەرمیل نەوتی زیاتر بەرهەمدێت. لە وڵاتانی دیکەش بەرهەمهێنانی نەوت زیاددەبێت بۆ نموونە لە غانا پڕۆژەیەک هەیە لە سەرەتای 2022 رۆژانە 200 هەزار بەرمیل نەوت بەرهەمدەهێنێت. لە نەرویج بڕیارە لە رێگەی وەبەرهێنانی نوێوەوە رۆژانە 200 هەزار بەرمیل نەوتی زیاتر بخاتەڕوو کە ئەوەیان ئەگەری هەیە بکەوێتە نێوەڕاسی ساڵ. بەگشتی لەنیوەی یەکەمی ساڵی 2022 نادڵنیایی زۆر هەیە لەبواری خواست و تا چەند ئۆمیکرۆنیش کاریگەری لەسەر دەبێت لە هەمانکاتدا خستنەڕووی بڕێکی زۆر نەوتیشمان هەیە، بۆیە پێدەچێت بەرزی و نزمی زۆر لە نرخی نەوت رووبدات".

 

سەرەڕای ئەوەی کە بەرهەمهێنانی نەوت لەم ساڵدا پێشبینیدەکرێت چەند ملیۆن بەرمیلێک زیاتر بکەوێتە بازاڕەوە، بەڵام باشبوونەوەی دۆخی ئابووری وڵاتان و هاتنی وەزی سەرما جارێکی دیکە خواست لەسەر وزە زیاددەکات. ئەوەی جێگەی سەرنجە نرخی گازی سرووشتی کە سەرچاوەیەکی سەرەکی دابینکردنی وزەیە بەردەوامە لە بەرزبوونەوە، ئەو نرخەی ئێستای گازی سرووشتی بۆ وڵاتانی ئەوروپا گونجا و نییە و نرخێکی زۆر بەرزە بۆیە بە ئەگەری زۆرەوە ئەوان بیر لە سەرچاوەی دیکەی وزە دەکەنەوە ئەوەی کە ئێستا بەردەستە نەوتی خاوە. هەر لەم بارەیەوە فەلەکشاهی دەڵێت: "هۆکاری دیکە هەیە کە دەبێت لەبەرچاو بگیرێت ئەویش پەیوەندی بە کەشوهەوا هەیە کە کاریگەری لەسەر خواست لەسەر نەوت هەیە. ئێستا نرخی گازی شل لە ئەوروپا و ئاسیا زۆر بەرزە بۆ نموونە نرخی بەرمیلێک گازی سرووشتی هاوتای نەوت بە 320 دۆلارە، هەر لەبەر ئەمەش دەبینین بەشێک لە وێستگەکان ئێستا زیاتر بە نەوت وەگەڕدەخرێن بۆ بەرهەمهێنانی کارەبا ئەمەش لە مەودا کورتخایەندا کاریگەری لەسەر نرخی نەوت دەبێت. بەگشتی تاوەکو بەرەو وەرزی سەرمایەی زیاتر بچین بەتایبەت لە ئەوروپا و ئاسیا، سەرچاوەی وزەی وزە زیاتر بەرەو گۆڕانکاری دەچێت و خواست لەسەر نەوت زیاتر دەبێت، ئەوەی بینیمان دەرخەری ئەو راستییە بوو". 

 

ئێستا خواست لەسەر نەوت رۆژانە کەمتر لە 100 ملیۆن بەرمیل نەوتی رۆژانە، بەڵام پێشبینیدەکرێت لە ساڵی 2022 بگاتە سەرووی 100 ملیۆن بەرمیل لە رۆژێکدا بەم شێوەیە بەرهەمهێنانی نەوت دەگەڕێتەوە پێش سەردەمی بڵاوبوونەوەی کۆرۆنا.