Guterres: Tiştê ku Rûsya li Ukraynayê dike 'dagirkerî ye'
Hewlêr (Rûdaw) - Sekreterê Giştî yê Neteweyên Yekbûyî (NY) Antonio Guterres di civîna Konseya Ewlekariyê ya Neteweyên Yekbûyî ya bi serokatiya Wezîrê Derve yê Rûsyayê Sergey Lavrov de got, "Dagirkirina Rûsyayê ya li ser Ukraynayê hem peymana Neteweyên Yekbûyî û hem jî hiqûqa navneteweyî binpê dike."
Li Konseya Ewlekariyê ya Neteweyên Yekbûyî di bin serokatiya Rûsyayê de civînek li ser piralî û parastina Peymana Neteweyên Yekbûyî li gorî hiqûqa navneteweyî hat lidarxistin.
Guterres di axaftina xwe ya li vir de ewil rewşa Sûdanê nirxand û diyar kir ku ji destpêka pevçûnê heta niha bi sedan kesan jiyana xwe ji dest dane.
Guterres tekez kir ku divê tundûtîjî li Sûdanê raweste, ku rewş lê xirab bûye û bombebarankirina cihên sivîlan û navendên tenduristiyê şermezar kir.
"Neteweyên Yekbûyî ji Sûdanê venakişe"
Guterres diyar kir ku ew bi partiyên Sûdanê re di nava têkiliyê de ne û ji bo bidawîkirina pevçûnan xebatên xwe didomînin û got “Ez aşkere bibêjim, NY ji Sûdanê venakişe. Piştgiriya me ya ji bo gelê Sûdanê dê di vê dema xirab de berdewam bike. Min destûr da ku hin personelên Neteweyên Yekbûyî li Sûdanê û derveyî Sûdanê bi cih bibin. Ez bang li endamên Konseya Neteweyên Yekbûyî dikim ku bandora xwe di asta herî jor de bikar bînin da ku tundiyê bi dawî bikin û vegerin veguheztina demokratîk.”
Antonio Guterres bal kişand ser vê yekê ku hevkariya piralî dilê lêdanê, sedema hebûnê û rêberiya NY ye û destnîşan kir ku pergala mirovahî ya cîhanî ya ku ji hêla Neteweyên Yekbûyî ve tê koordînekirin her sal jiyana bi mîlyonan mirovan rizgar dike û ji pirsgirêkên cîhanî re çareseriyên piralî pêşkêşî dike.
Sekreterê Giştî Guterres diyar kir ku pêkan e dema hemû welat wek "malbateke piralî" tevbigerin û got “Ji ber vê jî rewşa heyî ewqas xeter e. Em bi krîzên ku berê qet nedîtine re rû bi rû ne. Ji aliyê din ve pergala piralî ji damezrandina Neteweyên Yekbûyî heta niha bi dijwariya xwe ya herî mezin re rû bi rû ye. Rageşiya di navbera hêzên mezin de di asta herî jor de ye.”
Guterres diyar kir ku qeza yan jî hesabên şaş rîska pevçûnê zêde dike û dibêje “Dagirkirina Rûsyayê ya Ukraynayê hem Peymana Neteweyên Yekbûyî û hem jî yasayên navneteweyî binpê dike. Li welêt bû sedema wêranî û êşên mezin, di heman demê de ew beşdarî tengasiya aborî ya cîhanî ya ku ji hêla Covid-19 ve hatî destpêkirin jî dike.”
Guterres diyar kir ku pirsgirêkên ji Myanmarê heta Sahelê, ji Somaliyê heta Komara Demokratîk a Kongoyê dewam dikin û ji ber tundiya li Yemen û Lîbyayê gel malên xwe terikandine û wiha dewam kir, "Ji bo çareserkirina pevçûnan pêwîstiya me bi mudaxeleyên piralî yên bi bandor heye."
Lavrov: Kesî mafê axaftinê nedaye Rojava ku li ser navê wan biaxivin
Li aliyê din Wezîrê Derve yê Rûsyayê Lavrov amaje bi wê yekê kir, ku NY ji ber hewlên hin welatên endam ji bo avakirina "rêkûpêkek li ser bingeha rêziknameyê" li şûna Peymana Neteweyên Yekbûyî ketiye nav krîzeke kûr.
Lavrov da zanîn ku van welatan bi paşguhkirina piralîbûnê gavên yekalî yên neqanûnî avêtine û got “Amerikayê bi salan rêya kêmkirina gerdûnîbûnê hilbijartiye, ya ku wê diparast ji bo sîstema piralî pêwîst e.”
Lavrov diyar kir ku DYA û "bindestên" wê ji bo însiyatîfên xwe yên neqanûnî rewa bikin qaîdeyan bi kar tînin û vê yekê li dijî welatên ku li gorî hiqûqa navneteweyî tevdigerin dikin.
Lavrov got “Tu kesî mafê axaftinê nedaye Rojava ku li ser navê wan biaxivin” û îdia kir ku Rojava ji bo berjewendiyên xwe sîstema piralî ji nû ve ava dike.
“Kiev Peymana Mînskê binpê kir”
Lavrov diyar kir ku Peymana Mînskê li gorî biryarên Konseya Ewlekariyê ya Neteweyên Yekbûyî derketiye holê û Kîev ev peyman binpê kiriye û got “Rojava jî niyeta pêkanîna van bendên peymanê nekiriye. Wan ew bi kar anîn da ku wextê çekan diherikînin Ukraynayê. Ev binpêkirineke giştî ya piralî ye.”
Lavrov destnîşan kir ku "çalakiya leşkerî ya taybet a Rûsyayê li Ukraynayê" ji bo ji holê rakirina metirsiya ewlekariya NATO ya li ser welêt hatiye destpêkirin. Herwiha Lavrov diyar kir ku ew dixwazin kesên ku mafên wan bi peymanên piralî hatine garantîkirin biparêzin.
“Organîzatorê civîna me ya du rû Rûsya, cîranê xwe dagir kir”
Nûnera Daîmî ya Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê ya li Neteweyên Yekbûyî Linda Thomas-Greenfield got ku welatek ku rêzê ji Peymana Neteweyên Yekbûyî re nagire serokatiya civînê kir.
Greenfield wiha axivî:
"Rûsya, organîzatorê hevdîtina me ya du rû, cîranê xwe dagir kir û bi şertê NYê re di dilê de kêrê nirxên me xist. Ev şerê neqanûnî, bêperwa û nepêwîst bi nirxên me yên hevpar re nakok dike. Em ê ti carî hewldanên şer û desteserkirina axê qebûl nekin. Dema ku em li vir rûniştine, tundûtûjî berdewam dike, hêzên Rûsî kuştin û birîndarkirina sivîlan berdewam dikin”
“Ti eleqeya wê bi xweparastinê re nîne”
Greenfield got ku "dagirkirina Ûkraynayê" ya Rûsyayê ti têkiliya xwe bi xweparastinê re nîne û dibêje “Ev ne tenê li ser Ukrayna an Ewrûpa ye. Dibe ku sibe welatekî din ê biçûk ji aliyê cîranê xwe yê mezin ve were dagirkirin. Em ê li hemberî vê bêdeng nemînin.”
Linda Thomas-Greenfield diyar kir ku Rûsyayê bi astengkirina pêkanîna Peymana Korîdora Dexlûdanê ya Deryaya Reş, buhayên xwarinê yên cîhanê wek çek bikar tîne.