Serokê Herêma Kurdistanê Nêçîrvan Barzanî têkildarî destûra bingehîn a ji bo Herêma Kurdistanê bê amadekirin got: “Divê destûra Kurdistanê nirxên demokrasî û azadiya derbirînê biparêze”

Serokê Herêma Kurdistanê Nêçîrvan Barzanî di konferansa taybet bi Yekrêzî û Destûrê ya Zanîngeha Kurdistan- Hewlêr de gotarek pêşkêş kir û got: “Divê destûra Herêma Kurdistanê nirxên demokrasî û azadiya derbirînê biparêze û piraniya rengên pêkhatên gelê Kurd nîşan bide.”

Nêçîrvan Barzanî di gotara xwe de amaje bi wê yekê  destûr ji bo serdestkirina yasayê ye li Kurdistanê û ji bo parastina hemwelatiyan e, û got: “Ji bo nivîsandina Destûra Kurdistanê em dê dest bi pêngavan bikin."

Li ser pirsa destûrîya Herêma Kurdistanê jî Nêçîrvan Barzanî got:  “Divê destûra me  hemû pêkhatên Kurdistanê wekhev biparêze. Eger em bi hev re bin em dê bikarin hinek destkevtîyan bi dest ve bînîn” ́

Barzanî tekez kir ku Iraqê bi ti awayî piraniya bendên girêdayî mafên Herêma Kurdistanê cîbicî nekiriye û got: “Destkeftî bi yekitiyê tên bidestxistin û bi hemû partiyan serbilindim ku ne yek alî ne.

Serokê Kurdistanê bang li hemû aliyên têkildar ên hikûmetê kir  ku di dema biryardayînê de beşdar bibin û got: “Nabe di dema pirsgirêkan de ti aliyek xwe beşdar nezane û tenê xwe di dema deskevtiyan de beşdar bizane.”

Barzanî da zanîn ku ew di wê baweriyê de ye ku xalên hevbeş li Herêma Kurdistanê ji cudahiyan zêdetir in û diyar kir "nemana fikra pişbestina çekan di kêşeyên navxweyî de pêşketineke mezin e”

Derbarê çalakbûna  DIŞIê de jî Serokê Herêma Kurdistanê da zanîn ku DAIŞê li deverên maddeya 140 "gelekr çalak" bû û got ku "Berî ku DAIŞ bê ezmûneke me ya gelek serkevtî di xwerêvebirina de li deşta Neynewa hebû, pişt re me pêşmerge neşandine wê deverê lê me hêzek ji xelkê deverê çê kiriye.”

Derbarê çawaniya destûrê de jî Barzanî ragihand ku divê destûra Herêma Kurdistanê destûrek be ku hemû alî li ser li hev bikin.

Barzanî bal kişand ser azadiya li Herêma Kurdistanê û destnîşan kir ku hikûmet û parlamento û Serokatîya Herêma Kurdistanê pabendê prensibên azadiya derbirîn û azadiya rojnamevaniyê û got: “Vî gelî bo azadî û serxwebûnê têkoşîn kiriye û ji doza xwe venagere Ew destûra ku em dinivîsin divê  li gor rasteqîneya Kurdistanê be û ji bo hemû pêkhateyan be”

Serokê Herêma Kurdistanê ev yek jî got ku bêyî çareserkirina ev pirsgirêkên hene, aramî li Iraqê bi dest ve nayê.

Sekretera Parlamentoya Kurdistanê Muna Qehweçî ragihand ku Tirkmen li deverên derveyî Herêma Kurdistanê nayên parastin, jiyana wan di xeterê de ye.

Sekretera Parlamentoya Kurdistanê û Parlementera Turkmen Muna Qehwecî di Konferansa Herêma Kurdistana Iraq-Yekrêzî û Destûr de, beşdarî panele derbarê pêkhateyên Herêma Kurdistanê de bû û behsê mafê Turkmenan li Herêma Kurdistanê kir.

Muna Qehweçî diyar kir ku wateya pêkvejiyanê di nav civakê de demekê xuya dibe, ku hemû takekes cudahiyên hev qebûl bikin û li dijî hev nebin.

Qehweçî got: "Em Tirkmen, komek xwecihî ya vî welatî, daxwazê ji aliyên siyasî dikin ku nakokiya siyasî bidin aliyekê û tenê li ser pêşnumaya Destûra Herêma Kurdistanê disekinin, ji ber ku destûr mafên hemî koman diparêze."

Sekretera Parlamentoya Kurdistanê Muna Qehweçî herwiha bal kişand aramiya li Herêma Kurdistanê ya ji bo Tirkmenan û got: “Tirkmen li deverên derveyî Herêma Kurdistanê nayên parastin, jiyana wan di xeterê de ye. Mafên me li vir li Herêma Kurdistanê têne parastin. Herêmê mînakek baş nîşan daye.”

Seroka Parlamentoya Kurdistanê, Rêwaz Fayeq di konferansa zanîngeha Kurdistan-Hewlêr ya bi navnîşana Herêma Kurdistana Iraq-Yekrêzî û Destûr de gotara xwe pêşkêş kir û got: “Ew siyasetvanên ku dibêjin bila destûra me tunebe û rewş ne baş e, ji ber wê ye ku naxwazin tiştek hebe ku azadiya wan a destwerdanê û gendeliyê û hêza wan bisekinîne.”

Seroka Parlementoya Kurdistanê Rêwas Fayîq radigihîne, gelekî girîng e Herêma Kurdistanê bibe xwedî destûr.

Rêwaz Fayeq amaje bi wê yekê kir ku hin siyasetmedar dibêjin ku şert û merc ne li bar in û bila destûra me tune be û got: “Gendel naxwazin Herêma Kurdistanê bibe xwediya destûra xwe.

Fayeq herwiha diyar kir, wan wek Serokatiya Parlamentoya Kurdistanê serdana hemû alîyên siyasî kirine, da ku li ser destûrekê ji bo herêma Kurdistanê li hev bikin û wiha pê de çû: “Nabe aliyên siyasî bi hinek nêrînên cuda li pêşiya destûrê bibin asteng, ji ber ku destûr tiştekî gelekî pêwîst e û divê sînorên dezgehan ji hev cuda bibin da ku destwerdanê di karên hev de nekin.”

Sekreterê Polîtbîroya Partiya Demûkrata Kurdistanê Fazil Mîranî ragihand, nabe destûr bibe cihê mozayede û propagendeya hilbijartinan û got destûr yasaya hilbijartinan dirust dike, karê Parlamento asan dike.

Fazil Mîranî got jî, Ew naxwaze destûrê Îraqê bike nimûneya destûrê Herêma Kurdistanê ji ber ku made di destûrê Îraqê de heye ku berovajî hev in.

Mîranî bal kişan li ser mafê pêkhateyan û got: “Em destûrekê bo welatekî û milletekî datînin. Em destûrê ji bo partiyekî û kesekî dananin. Divê mafên pêkhateyan têde be û destûr nebe qadek ji bo lîstikên siyasî.”

Fazil Mîranî herwiha amaje bi wê yekê kirgotara Plasschaert pir baş bû, ji Kurdan re dibêje rêya rast ev e.

Sekreterê Polîtbîroya herwiha tekez kir ku “divê em destûrê ji bo olekê û partiyekê nedanin, lêbelê divê em ji bo millet danin.”

Serokê Komeleya Dadgeriya Kurdistanê Elî Bapîr jî di panela yekem a Konferansa Herêma Kurdistana Iraq-Yekrêzî û Destûr de, ragihand ku komelgeheke yekrîz û teba dikarin baştirîn destûr ji bo xwe danin.

Elî Bapîr got jî, Ji ber ku di nav xwe de ne teba ne heta niha destûr ji bo Herêma Kurdistanê nîne, got jî li Herêma Kurdistanê dadgerî nehatiye çespandin, ji ber ku hizirkirin li ser astê mal, grûp, hîzib û dever dibe, ne jî li ser astê Milet û komelgeh, ji ber wê yekê jî negihiştne rêkeftinekê li ser Destûrê.

Bapîr anî ziman ku divê destûra Kurdistanê reng û bêhna îslametiyê jê bê û got: “Di vê dema niha de ji her demî bêtir pêwîstiya me bi tifaq û yekrêziyê heye, Destûr faktorekî pir bibnadore bo peydakirina tifaqê.”

Serokê Komeleya Dadgeriya Kurdistanê diyar kir ku Iraq xwedî destûr e, lê me li vê herêmê destûra xwe nîne, ji ber ku em di nava xwe de bitifaq nînin.

Herwiha Bapirî got: “Berî tifaqê, pêwîstiya me bi dadgeriyê heye. Eger em bixwazin bitifaq û yekrêz bin, divê em dadgeriyê pêk bînin.”

Hevserokê Yekîtiya Niştimaniya Kurdistanê (YNK) Bafil Talebanî jî di panela yekem a Konferansa Herêma Kurdistana Iraq-Yekrêzî û Destûr de, ragihand ku astengiya sereke ya li pêşiya destûrê nebûna yekrêziyê di navbera alî û hêzên siyasî yên Kurdistanê de ye.

Bafil Talebanî diyar kir, “eger yekrêzî nebe em nikarin destûrê amade bikin”, herweha da xuyakirin ku astengî û rêgiriyekî din li pêşiya amadekirina destûra Herêma Kurdistanê, destwerdana welatên derve ye.

Talebanî got: “Bi baweriya min yekrêzî garantiya destûrê ye, em divê destpêkê proseya siyasî li Kurdistanê biguherin.”

Hevserokê YNKê destnîşan kir: “Ya niha heye, em gelek ji hev dûr in. Em dikarin pir bi asanî nêzîkî hev bin û gelê xwe jî aşt bikin. Divê bernameyeke me hebe, destûr pir giring e û pêwîstiya wê bi karekî gelek ciddî û lêkolînê heye.”

Rêkxerê Giştî yê Tevgera Goran, Omer Seyîd Elî da xuyakirin ku ew weke aliyeke siyasî dixwazin Herêma Kurdistanê destûra xwe hebe, ku pêwîste hemû pêkhate xwe di nava destûrê de bibînin, lê rêgiriya sereke ev e ku aliyên siyasî çend amade ne pabendî destûrê bin.

Omer Seyîd Elî îro di Konferansa Herêma Kurdistana Iraqê-Yekrêzî û Destûr de ku li zanîngeha Kurdistan-Hewlêrê hat lidarxistin, amade bû û di panela yekem a konferansê de ya bi navnîşana Yekrêziya Siyasî ji bo Destûrê axivî.

Serkirdeyê Tevgera Goranê diyar kir, “Yekrêzî garantiya destûrê ye, piraniya ew rênima û yasayên ku ji aliyê hikûmet an parlamentoyê ve tên dayîn û nayên pêkanîn, ji ber nebûna yekrêziyê ye.”

Omer Seyîd Elî berpirsatiya rewşa niha ya li Herêma Kurdistanê xiste stuyê PDK û YNKê û got: “Em bi zelalî û aşkere biaxivîn, ev rewşa niha li Kurdistanê heye, ev herdu hêzên sereke, PDK û YNK jê berpirsyarin. Bi dirêjahiya wan 30salan ew herdu alî jê berpirsyarin. Ew dikarin yekrêziyê çêbikin û her ew jî dikarin wê yekrêziyê têk bibin.”

Rêxerê Giştî yê Tevgera Goranê Omer Seyid Elî da xuyakirin, yekrêziya aliyên Kurdistanî pir giring e û tekez kir, “eger yekrêziya me tunebe, em bi dehan destûran jî binivîsin, tiştek jê nayê cîbicîkirin û divê em wan bixin di nav refê de weke hemû yasayên din ku hene.”

Omer Seyid Elî got: “Em yekrêzî ji ku bînin dema ku me du îdare hene, du hêzên me yên çekdar hene, du asayişên me hene, du perwerde, du tendirustî û du darayiyên me hene?”

Nûnera Taybet a Sekretê Giştî yê Neteweyên Yekbûyî li Iraqê û berpirsa UNAMI, Jeanine Hennis Plasschaert îro li Hewlêrê di konferansa "Yekrêzî û Destûrê" de bang li tevahiya aliyên Kurdistanî kir û ragihand, li hev bikin û yekrêz bin. Plasschaert herweha hişyarî da û got, eger yekrêzî neyê bidest xistin dê metirsî li ser statu û destkeftên Herêma Kurdistanê çêbibin.

Jeanine Hennis Plasschaert behsa giringiya yekrêziya alî û hêzên siyasî li Herêma Kurdistanê kir û ew yek weke “mifteya li ber destê aliyan bo derbasbûna ji metirsiyan” bi nav kir.

Plasschaert amaje bi pirolî, pirzimanî û cudahiyên li Herêma Kurdistanê kir û ew rewş weke çavkaniya bihêzî û vejîna berçav a Herêma Kurdistanê bi nav kir û got: “Kurdistaneke bihêz wateya vê şiyana wê ye ku bikare bi awayê herî baş berjewendiyên xwe biparêze, berovajî wê, jihevcudabûn dibe sedema lawaziyê.”

Berpirsa UNAMI rexne li dabeşbûna Herêma Kurdistanê bi ser navçeyên cuda de girt û diyar kir, “nabe êdî Herêma Kurdistanê bi ser 2 navçeyên Zer û Kesk yan her rengekî din de dabeş bibe, niha demeke baş e bo aştî û yekgirtinê bi mebesta bidestxistina aramiya siyasî.”

Jeanine Hennis Plasschaert derbarê berdewamî û mana statuya Herêma Kurdistanê de hişyarî da aliyên siyasî yên Kurd û got: “Wisa hizir nekin ku ev otonomî dê heta hetayê bimîne. Her ji ber wê yekê yekrêzî garantiya mana vê statuyê ye.”

Di berdewamiya gotara xwe de, Plasschaert da xuyakirin ku “niha bijardeyek li ber destê Herêma Kurdistanê heye; yekgirtin an şikesta di yekrêziyê de, û bi vê yekê jî tevahiya destkeftan bixe metirsiyê.”

Plasschaert destnîşan kir: “Ez bawerim tevî cudahiyên navxweyî dikare dest bi diyalogê bike û eger di yekxistina nav mala xwe de şikistê bîne dê metirsî li ser tevahiya destkeftên wê çêbe.”

Nûnera Taybet a Sekretê Giştî yê Neteweyên Yekbûyî li Iraqê herwiha ragihand, Herêma Kurdistanê dikare pêşkeftinên baş di çaksaziya aborî û asayişê de bidest bîne ku demeke xelk li benda wê yekê ne.

Serokê Hikûmeta Herêma Kurdisteanê Mesrûr Barzanî ragihand, yekrêzî bi dirûşim û axaftinan dirust nabe, divê beriya dirustkirina yerêziyê armanc bên yekxistin.

Mesrûr Barzanî di konferansa taybet bi Yekrêzî û Destûrê ya Zanîngeha Kurdistan- Hewlêr de ragihand, nabe aliyên siyasî daxwaza yekrêziyê bikin û di heman demê de berev du aliyên cuda ve tevgerê bikin.

Serokwezîr Mesûr Barzanî got jî, bi yekrêziya aliyên Kurdistanî karîne statuyekî ava bikin û bibin xwedan hikûmet û parlamento.

Têkildarî giringiya hebûna destûrê bo Herêma Kurdistanê, Serokwezîrê Herêma Kurdistanê diyar kir, Destûr ji bo du tiştan giring e, ji bo ku garantiya wê yekê bide ku ew kesên nûneratiya xelkê xwe dikin, pêwîste ew bi awayekî dirust nûneratiya nerînên piraniya xelkê herêma Kurdistnaê bikin û pêwîste ew kesên dibin nûnerên xelkê berpirs bin li himber xekê xwe.

Mesrûr Barzanî got, divê destûr rengvedana civaka Herêma Kurdistanê be.

Serokê Hikûmeta Herêma Kurdistanê tekez kir, divê Destûr mafê takên Herêma Kurdistanê biparêze û nûneratiya vîn û xwesteka xelkê Herêma Kurdistanê bike.

Hewlêr (Rûdaw) - Îro Navenda Zanîngeha Kurdistan-Hewlêr ji bo Lêkolînên Herêmî û Navdewletî konferanseke taybet bi navnîşana Yekrêzî û Destûrê saz dike.

Di konferansê de, Serokê Herêma Kurdistanê Nêçîrvan Barzanî, Serokwezîrê Herêma Kurdistanê Mesrûr Barzanî û Seroka Parlemana Kurdistanê Rêwaz Fayiq, herwiha Nûnera Sekreterê Giştî ya Neteweyên Yekgirtî li Iraqê Jenîn Hans Plasschart û serok û serkirdeyên partiyên Başûrê Kurdistanê û hejmarek lêkolînvan û akademisyen û konsulên 29 welatan li Herêma Kurdistanê beşdar dibin.

Konferans dê demjimêr 09:00 destpê bike û gotûbêja li gel Serokê Herêma Kurdistanê derbarê Yekrêzî û Destûrê de, demjimêr 15:45 detspê dike.