Fevzî Bulgan: Her Kurdek endamek xwezayî yê Hereketa Zimanê Kurdî ye

Koorîdanatorê Giştî yê Hereketa Zimanê Kurdî Fevzî Bulgan dibêje, “Armancên me ev e ku em ji her ferdekî Kurd re bigihîjin hev, ji mezin heta biçûk, û bilindkirina hişmendiya ziman û çanda xwe ye. Bêguman, gihîştina ciwanan armanca me ya bingehîn e.”

Bulgan diyar dike, “Di baweriya me de, Hereketa Zimanê Kurdî tevgereke ku her takekesê Kurd endamek xwezayî ye û her rêxistinek ku mafên siyasî û çandî yê civaka kurd îdîa dike, xwedan û hişmendê têkiliya xwezayî ya me ye.”

Fevzî Bulgan di hevpeyvîneke taybet de li gel Rûdawê behsa Hereketa Zimanê Kurdî û armancên wê kir.

Armanca bingehîn ya avakirina Heraketa Zimanê Kurdî çi ye ? Bo çi Hereketa Zimanê Kurdî ?

Ziman, têgeha bingehîn ya ku civakan dike millet e. Dîsa ziman, unsura bingehîn e ku her aliyên jiyanê ya civakî li xwe digre. Û ziman, esasê bingehîn yê avakirina medeniyetan e. Ziman, wêje ye, raman e, çand e,  felsefe ye,  siyaset e, rabirdû û dahatî ye. Bi kurtasî, riknê bingehîn ya ku hemû aliyên jiyanê di nav xwe da di hewîne.

Lê belê eger em, pirsgirêka ziman ya gelê Kurd ku bi hezaran sal e li ser vê axê dijî, çareser nekin, em wan pirsgirêkên ku gelê Kurd bi salan e ku li ser vê axê dijî nikarin fam bikin û  tu problemên wan nikarin çareser bikin.

Bi salan e ku li ser vê axê behsa pirsgirêkekê tê kirin,  lê belê ev pirsgirêk bi zimanê vî milettî nayê bi lêvkirin. Eger bi lêv bikin jî, ne wek welatiyên vî gelî, ne jî miletên mixatab yên wek Ereb, Tirk, Fars û cîhan.. ziman wek endameke çand û raman qasê pêwîst ne axivîne û tênegihîştine.

Di rastiyê de ev pirsgirêk duh jî hebû îro jî heye. Lê me, berhemên ku duh jî li ser vê pirsgirêkê hatine nivîsin jî tê bigihên.. ji ber vê yekê ye ku pirsgirêka bingehîn, em ji bermayiyên wêje û ramanî sûd werbigirin.

Ango bi kurtî, eger em mijara/pirsgirêka ziman çareser bikin û em çi dibêjin tê bigihên û  bidin têgihiştin, em dê piraniya tiştan, hem bixwe, hem jî bı muxatabên xwe bidin têgihiştin.

Eger nebe, hey hay!  Ez îdîa dikim ku eger me û muhatabên me, hêz û olana edebî/wêjeyî û bedewiya zimanê kurdî, tê bigihîştina, heta niha hem me , hem jî muxatabên me, me dê li ser piraniya mijaran li hev bikira.

Hêj jî piraniya rewşenbîrên welatiyên milletên muxatab, mixabin, di nav nezanî famekoriyê da ne ku bi îddîa ya Kurdî ziman jî nîne.

Di demeke nêz da ye bîr û raya Îsmet Özel ya li ser vê babetê dema min guhdarî kir, ez li hember sosreta nezaniyê, şaş û matmayî mam.

Lêbelê eger me, feylozof, helbestvan û ramyarê Kurd yên we ji Elî Herrî, heta Ehmedê Xanî, jî Cegerxwîn heta Seydayê Tîrêj, ji Huseyîn Batê heta Melayê Cîzîrî ku vî zimanî di berhemên xwe da çawa bi pisporî bi kar anîne, bidîta, bixwenda û tê bighîşta, dê hem yên me, hem jî welatên cihanê, rêz ji mafên me yên rewa re bigirtina.

Êdî em birê ketin, bi bîr û raya ku em derdên xwe bi zimanê xwe, hem ji yên xwe re hem jî, ji muxatabên xwe re behs bikin.

Dezgehên ku kurs didin, enstîtu û Platforma Zimanê Kurdî hene. Peywendiyeke Hereketa Zimanê Kurdî bi wan ra heye, an jî hereketeke cûda ye?

Hereketa Zimanê Kurdî, xizmê zîhnî hevparê xwezayî yên wan sazî û dezgehên ku xizmeta zimanê kurdî kirine.

Lewra, Hereketa Zimanê Kurdî wek organ bi ti alî û hêzan re peywendiya wê nîne.

Xaseten, ji hereketeke xwezayî ya ji ciwanan pêk tê û bi tu awayî îddiaya wan a polîtîk nîne, hereketeke çalek a çandî ye.

Armanca wê ya sereke pêkanîna afirandin û têgihîştina Zimanê Kurdî ye.

Ev hereketeke ku hem bala cihanê hem jî bala kurdan bikşînin ser zimanê xwe, kiriye sereke û bingeh.

Rewşa zimanê Kurdî li Tirkiyê û bajarên Kurdan çawa ye, hûn çawa dinirxînin? Bangewaziya we bo Kurdan çi ye?

Li Tirkiye û bajarên Kurdan Kurdî zêdetirîn li cîhên gundewar û  bi diyalogên rojane ve tê axaftin. Lê gel piçek ji forma wêjeyî, entelektueltiyî ango kitêbî bêxeber e. Taybetî van salên dawî bi qiymetdayîna ciwanan ve forma edebî pêş ket, ev yek me gelek kêyfxweş dike, lê li gor nêrîna me bo Kurdî  hêj têrî nake. Ji ber ku pişaftînên bi destê netewên bi me re dijîn gelek xesar daye zimên û Kurdî hatiye jibîrkirin. Ji ber vê têkiliya me ji demên borî û wêjeya borî re gihiştiye asta qutbûnê. Bo bajêrên Kurdan eger em bîst salên dawî esas bigirin rast e em dikarin bibêjin pêşketinek heye lê wek me li jor behs kiriye têrî nake.

Hûn dê xebata xwe li ser bingeheke qanûnî çawa bimeşînin? Di vî warî de tu astengên qanûnî li pêşiya we hene?

Em ne rêxistineke siyasî ne, em rêxistineke civakî û çandî/ferhengî ne. Ji ber vê yekê, li welatê heyî em ê rêgezên avakirin û kanalên medya civakî yên ku bûyîn û sazûmanên din ên civakî û çandî di dema çalakiyên xwe de bikar tînin, bikar bînin. Li gorî qursên pêşkeftinê, mîna komele, bingeh û tevger em ê wekî rêxistinek nehikûmî çalakiyên xwe pêk bînin. Em armanc dikin ku xebata xwe li çaraliyê cîhanê vekin û bi vekirina buroyên peywendiyê yên tevgera me hem li welatê me û hem jî di navendên girîng ên cîhanê de di rêza yekem de bin.

Hûn dê bi saziyek an partiyekê re bixebitin? An jî hûn dê bi tevahî serbixwe bixebitin ?

Di baweriya me de, Hereketa Zimanê Kurdî tevgereke ku her takekesê Kurd endamek xwezayî ye û her rêxistinek ku mafên siyasî û çandî yê civaka kurd îdîa dike, xwedan û hişmendê têkiliya xwezayî ya me ye. Lêbelê, heke me pêdivî bû ku em bi bûyîn û tevgerekê re bi hev re bin, pêwîstî bi pêkhatinek bi vî rengî nedibû. Ji ber vê yekê, avakirina girêdanek organîk bi her awayî û avakirina ramanên me tune. Lêbelê, digel vê hemî avakirin û partiyên me yên xwezayî, ew ji ziman û çanda gelê me sûd werdigire. Em dikarin projeyên hevbeş hilberînin û ber bi armancên hevbeş bixebitin. Tişta girîng ji bo berjewendiya gelê me ye.

Di armanca we de bi piranî beşa kîjan civakê heye?

Armancên me ev e ku em ji her ferdekî Kurd re bigihîjin hev, ji mezin heta biçûk, û bilindkirina hişmendiya ziman û çanda xwe ye. Bêguman, gihîştina ciwanan armanca me ya bingehîn e. Ya duyemîn jî ew e ku rave bike ku em bi hev re dijîn û ew awayê ku mirovên ku bi zimanê me naaxivin û me fam nakin, ew e ku em zimanê xwe zanibin. Berî her tiştî, em dixwazin ku mirovên ereb, tirk û faris ên ku bi salan e em bi hev re dijîn re rave bikin ku zimanê Kurdî ne heram e!

Mînak em ê bikin ku helbesta mamoste Xanî ya bi navê Çargoşe, heger Erebê ku ji xeta wê yê erebî fêm dike, Tirkê ku ji xeta wê ya tirkî fêm dike û Farisê ku ji xeta wê ya Farisî fêm dike, em ê bikin ku tev ji xeta wê ya Kurdî jî fêm bikin.

Hekena ew ê kêm were fêmkirin!

Bê guman ji cîhanê.. Mînak, em ê hewl bidin ku ew ji neteweyên din ên cîhanê re ku tavilê zimanê neteweyên din ên ku koçî Ewropa kirine û hawîrdorek amade kirine, rave bikin.

Lêbelê, pêşkeftinek li ser astek cîhanî di vê çerçovê de dikare bi dilşahî were dîtin. Mînak, nûçe têne parvekirin ku ew ê li zanîngeha Çînê zimanê Kurdî were fêrkirin.