Nîqaşên li ser klasîkên wêjeya kurdî
Amed (Rûdaw) - Nîqaşên li ser kitêbên klasîk ên wêjeya kurdî dewam dikin. Di daxuyanîya Weşanxaneya Nûbiharê ya ku li ser Facebookê hatibû belavkirin de Weşanxaneya Nûbiharê îddia kiribû ku Rênas Jiyanî keda wan a li ser kitêbên wêjeya klasîk dizîye. Piştî daxuyanîya Weşanxaneya Nûbiharê, Rênas Jiyanî li ser îddiayan pirsên Rûdawê bersivandin.
Rênas Jiyanî li ser ferhenga di kitêban wiha axivî ‘’Wek şêwaza xebatê ez hemû kitêbên li ser nivîskarekî dixwînim. Gava min kitêba Melayê Cizirî hazir kir, min ên alfabeya erebî jî di nav de dîwanên çapbûyî giş dane ber hevdu. Di hinek cîyan de pîvan şikestibûn û min ew sererast kirin. Jixwe min ji kîjan kitêban sûd wergirtibe min giş wek çavkanî nivîsandine. Ferhengoka pirtûkê jî wisa ye; em herkes gotinên “mewc”, “cerh” û “beydî yeda” wek “pêl”, “birîn” û “destê spî” dinivîsin”, di wir ez berê tu berê nîne. Ferheng û kopî?! Mesela çewtiyan; me hin çewtî rast kirine, lê dibe ku em û ên berî me û ên piştî me em heman çewtiyan dubare bikin.’’
Dîwan ne mal û milkê weşanxaneyekê ye
Tê zanîn ku Weşanxaneya Nûbiharê bêhtir bi klasîkên wêjeya kurdî tê nas kirin. Rênas Jiyanî bal kişand ser hegemonyayê û wiha go: ‘’Dîwana Melayê Cizirî ne mal û milkê weşanxaneyekê ye, heta ne mal û milkê kurdan e jî, mal û milkê hemû dinyayê ye. Ji ber wê min M. Cizîrî û Shakespeare da berhev. Divê mesele ne “hegemonya” û pîyase be. Ji bo şexsê min tê gotin, Rênas Jiyan ne pisporê helbesta klasîk e; ez helbestkarekî kurd im, kî dikare ji helbestkarekî zêdetir helbestkarekî din fehm bike? Hin weşanxane li M. Cizîrî ne wek helbestkarekî wek îdeolojiyekê (dînî-îdeolojî) xwedî derdikevin, weşanxaneyên dîndar li nivîskarên dîndar, weşanxaneyên sosyalîst li nivîskarên sosyalîst xwedî derdikevin, em li gişan xwedî derdikevin. Hem li M. X. Sêrtîyê dîndar û hem jî li Qedrî Canê sosyalîst. ‘’
Rênas Jiyan
Ne şohret lê sohbet
Di bersivan de Rênas Jiyanî bêyî ku bi nav bike li ser muhafazakarên derdorên Nûbiharê wiha axivî: ‘’Hinek hevalên me yên muhafazakar wek mezheb Neqşîbendî ne. Di vê mezhebê rêgazek heye. Ew rêgez dibêje ‘’Ne şohret lê sohbet’’ Xwezî van hevalan berê bihatana me bi hev re sohbet bikira. Divê hinekî jî li gorî rêgazê xwe tevbigerîyana. Ne şohret lê sohbet bigotana jixwe tiştekî wiha derneket holê.’’
Min biricimînin
Li ser pirsa ‘’Çima tiştekî wiha qewimî?’’, Rênas Jiyanî bersiveke wiha da: ‘’Ev helwest, helwesteke “nêtxerab” e, sedem ne klasîkek e, sedem antîpropaganda û lewitandina şexsê min e, bersiva min ev e: Texsîr nekin min biricimînin!
Daxuyanîya ku Weşanxaneya Nûbiharê li ser Facebookê belav kiribû ev bû:
Ji raya giştî re:
XWEZÎ ME DAXUYANIYEKE WISA NEDAYA!
Helbet me nedixwest ku em daxuyanyeke wisa derheqê weşanxaneyeke Kurdî yan kesekî Kurd de bidin, lê carinan meriv mecbûr dimîne ku hin şaşî û xetayan bibêje, da ku pêşî li wana bête girtin.
Nûbiharê, 16 sal berê dest bi weşana klasîkên edebiyata Kurdî kiribû û heta niha 18 kitêb ji wana çap kirine û her pirtûkek bi kesên pispor û şareza dane amadekirin.
Mebest ji kesên pispor, ew e ku destxetên bi tîpên Erebî bikare bixwîne, zimanê Erebî û Farisî û Kurdiya kevn bizanibe, herweha haya wî ji edebiyata Şerqê hebe, ango haya wî ji termînolojiya tesewifê û ilmên dînî hebe. Lewra ev edebiyata han bi remz û sembol û ayet û hedîsan tije ye. Yekî ku evana nizanibe, nikare pisporiya pirtûkên klasîk bike û wana rast û dirust bike.
Xwediyê weşanxaneya Belkî Rênas Jiyan, klasîkên ku Nûbiharê weşandine, wî jî rabûye sê heb ji wan bi navê xwe weşandine.
Çend sal berê metnê Feqiyê Teyran çapa yekem ya Nûbiharê girt û weşand. Peyre jî metnê dîwana Melayê Bateyî girtiye û weşandiye. Herî dawî jî dîwana Melayê Cizîrî li ser navê xwe çap kiriye û kedxwariya herî mezin jî di vê de kiriye. Jixwe Metnê Dîwana Mela seranser girtiye; lê tiştê herî sosret jî ew e ku not û ferhenga ku Selman Dilovan bo Dîwanê, ne bi awayê alfabetîk, belkî li gorî cîgirtina peyvan di metnê de amade kiriye, wî jî ew ferhenga girtiye û bi heman rêzê bi cî kiriye. Herweha malikên Farisî û Erebî yên ku Selman Dilovan di Dîwanê de wergerandine, hemî girtine.
Belê Rênas Jiyan, ji ber ku ne pisporê vî karî ye, dema ku metnê wan kitêban ji Nûbiharê girtiye, ew xetayên îmlayî yên ku bi şaşîtî Nûbiharê kirine, wî jî ew xetayana bêyî ku rast bike hemî dubare kirine. Welhasil wî hemî rastiyên Nûbiharê digel çewtiyên wê kopî kirine.
Wekî me di jor de jî got, me nedixwest ku em daxuyaniyeke wisa derbarê weşanxaneyeke Kurdî de bidin; lê em hêvî dikin ku berhemên me careke din neyên çapkirin.
Îcar li vê derê ne mumkin e ku em wan pirtûkan seranser hevber bikin û wêneyê wan nîşanî we xwendevanê hêja bidin; lê wek numûne em çend wêneyan pêşkêşî we dikin.